अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली साहित्य समाज अफ्रिका च्याप्टरले यहि २०७७ असोज १० गते “नेपाली साहित्यमा अफ्रिकाः अनुभव र सिर्जना” विषयक अनलाइन अन्तक्र्रिया कार्यक्रम सम्पन्न ग¥यो ।
उक्त कार्यक्रमको सभापतित्व, च्याप्टरका अध्यक्ष गणेश खड्काले गरे । कार्यक्रमको प्रमुख अतिथि इजिप्टका लागि नेपाली राजदुत महामहिम श्री झविन्द्र अर्याल थिए ।
कार्यक्रम च्याप्टरका महासचिव दुर्गा विनयले सञ्चालन गरेका थिए ।
कार्यक्रमको उद्देश्यमाथि प्रकाश पार्दै च्याप्टरका सल्लाहकार हिक्मत थापा ज्यूले सम्पूर्ण अतिथि र वक्ताहरुलाई स्वागत गरे । मन्तव्य राख्ने क्रममा उनले च्याप्टरको गठन सम्बन्धी प्रकाश पारे । यो पहिलो अन्तक्र्रिया कार्यक्रम रहेको र भविष्य पनि सोही किसिमको अन्तरक्रिया कार्यक्रम गर्दै जाने च्याप्टरको योजना रहेको जानकारी अवगत गराए ।
महामहिम राजदुत झविन्द्र अर्यालले च्याप्टर गठनप्रति शुभकामना र कार्यक्रमको सफलताको शुभकामना व्यक्त गरे ।
कार्यक्रममा अफ्रिकासम्बन्धी आख्यान, नियात्रा र गैरआख्यान लेख्नुहुने श्रष्टात्रय, महेशविक्रम शाह, जीवा लामिछाने र रश्मिशेखर सुवेदीलाई वक्ताको रूपमा आमन्त्रण गरिएको थियो ।
आप्mनो विचार÷अनुभव व्यक्त गर्ने क्रममा मशेशविक्रम शाहले वि.सं. २०५० मा संयुक्त राष्ट्रसंघको पर्यवेक्षकको रूपमा प्रथम पटक अफ्रिका महादेश पहिलोपटक भ्रमण गर्नुभएको जानकारी गराए । मोजाम्बिकबाट शुरू भएको अफ्रिका भ्रमणमा उनले विभिन्न देश भ्रमण गरेर त्यहाँ उपनिवेशीयताले छाडेका कुरीतिहरू, चरम गरिबीहरुलाई कथाको विषय बनाएर लेखिएको बताए । अफ्रिकाका दुःख, संघर्षले आपूmलाई अफ्रिका लेख्न प्रेरित गरेको पनि श्रष्टाले जनाए ।
आप्mनो प्रकाशित ७ आख्यान पुस्तकमा अफ्रिकासम्बन्धी कथाहरू रहेको जानकारी गराए । केही संस्मरण लेख्ने क्रममा रहेको र भविष्यमा सुडान (डार्फर) सम्बन्धी उपन्यास पनि लेख्ने क्रममा रहेको पनि जानकारी गराए ।
अफ्रिकाको कुनै देशको विकास यूरोप र अमेरिकासँग दाँज्नेसम्मको रहेको छ भने कुनै देश चरम गरिबीमा छन् । यो विशाल अन्तरलाई नेपाली साहित्यमा लेखिनु पर्दछ भन्ने धारणा व्यक्त गरे ।
स्कूलमा पढ्दा डार्क कन्टिनेन्ट भनेर पढेता पनि अहिले उज्यालोतिर उन्मुख महादेश हो । र यो अँध्यारोदेखि उज्यालोतिरको यात्रा पनि नेपाली साहित्यमा आउनुपर्छ भन्ने धारणा व्यक्त गरे । अफ्रिकामा भएको सशस्त्र द्वन्द्व भएका छन्, राजनीति कारणले, जातिय कारणले त्यो अरु कुनै महादेशमा छैन । त्यो साहित्यमा लेखिनुपर्छ ।
सबै नेपाली अफ्रिका जान सक्दैनौं तर गएकाले अफ्रिकाको जनजीवन, संस्कृति, कला लेखिदियौं भने नेपाली पाठकले नेपालमै बसेर हामी अफ्रिका देख्न सक्छौं भन्ने धारणा व्यक्त गरे ।
कार्यक्रमका अर्का बक्ता डा.जीवा लामिछानेले आपूmले सानोछँदा अफ्रिका सम्बन्धी सिमितमात्र अध्ययन गरेको कुरा जानकारी गराए । अफ्रिका महादेश डेभिड लिभिंस्टोनले पत्ता लगाएको र डार्क कन्टिनेन्ट भन्दै पढेको अवगत गराए । अफ्रिकासम्बन्धी सँधै नै जिज्ञासा रहेको जानकारी गराए ।
सन् १९८६ मा अध्ययनको क्रममा रसिया पुगेपछि त्यहाँ अफ्रिकी नागरिकलाई हेर्ने दृष्टिकोण फरक रहेको अनुभव गरे । रसियामा अफ्रिकी नागरिकहरुप्रति सहानुभुती रहेको पाए ।
सन् २००४ को डिसेम्बर महिनामा प्रथम पटक इजिप्ट भ्रमण गरेपछि उहाँ अफ्रिका प्रवेश गरेको स्मरण गरे । त्यपछि विभिन्न अफ्रिकी राष्ट्रहरू घुमेर नियात्रा प्रकाशित गरिसक्नुभएको जानकारी गराए ।
प्रकाशित पुस्तक सरसर्ती संसारमा चार अफ्रिकी मुलुक घुमेको नियात्रा संग्रहित छन् भने नयाँ प्रकाशित पुस्तक देशदेशावरमा रूवाण्डा, तान्जेनिया जस्ता मुलुकहरू घुमेको अनुभव संकलित छन् ।
अफ्रिका सम्बन्धी वास्तवमै कम लेखिएको छ नेपाली साहित्यमा । आप्mनो नियात्रामा घुमेको ठाउँको भूगोल, त्यहाँको राजनीति, आम मान्छेको रहनसहन लेख्न बढी रूचाउने लामिछाने, घुम्दाखेरि आपूmले गरेको केही अनुभूतिहरु पनि नियात्रामा समेट्ने गरेको अनुभव सुनाए ।
अफ्रिका अब अन्धकारको महादेशभन्दा पनि उज्यालोतर्फ उन्मुख महादेश बनेको छ ।
त्यस्तै अर्का वक्ता रश्मिशेखरले आप्mनो प्रकाशित पुस्तकसम्बन्धी धारणा व्यक्त गरे । सन् १९९५ मा लेखिएको भएता पनि २००५ मा मात्र प्रकाशित जोहिना यात्रा–उपन्यासको रचनागर्भबारे बोले ।
दक्षिण अफ्रिका पुगेपछि त्यहाँको काला र गोरा जातिबिचको भेदभावको इतिहास, नेल्सन मण्डेलाको त्याग र संघर्ष र गरिबी देखेपछि आपूmलाई जोहिना लेख्न मन लागेको कुरा व्यक्त गरे । जोहिना पछि आपूmलाई त्यसरी कुनै पनि विषयवस्तुले पुस्तक लेख्न नघच्घच्याएको कुरा पनि व्यक्त गरे ।
“हामीले कहिल्यै दासत्व भोगेनौ । हामी जन्मदै स्वतन्त्र जन्म्यौ । अहिले पनि स्वतन्त्र छौं । तर मैले मान्छेले भोग्ने दासत्व त्यहाँ गएर अनुभव गरें । त्यहाँ मान्छेको भूमिलाई उपनिवेश गरियो, धर्मलाई उपनिवेश गरियो, विचारलाई उपनिवेश गरियो । त्यसपछिको विद्रोह, २७ वर्षको कारागार पछि उहाँ स्वतन्त्र भएर उहाँले मिलाएर लानुभयो ।
मैले मिथकका रुपमा पढेको व्यक्तिको कार्यालयअघि पुगेपछि मलाई भित्रैबाट कृति लेख्ने इच्छा जागेर आयो । र मैले कृति लेखें ।”
“हाम्रो भूगोल कसैले उपनिवेश नगरेको होला, तर हामीमाथि वैचारिक उपनिवेश गरिराखेको अवस्था छ । हाम्रो धर्मसंस्कृतिमाथि पनि उपनिवेश हुँदै आइरहेको छ । जानी–नजानी÷बुझेर–नबुझेर हामी बीचमा पनि जातियताका बीजहरू पनि रोपिएको अवस्था देख्छौं । भोलि हुतु–तुत्सीजस्तो झोला बोकेर भिरैभिर, खोलानाला हुँदै अर्काको देशतिर शरणार्थी हुनुपर्ने अवस्था यही जातीय दंगाले ल्याउन सक्ने हुनसक्छ ।”
नेपाललाई तुलना गरेर अफ्रिकाको समाजलाई नेपाली साहित्यमा लेखिनुपर्छ ।
कार्यक्रममा नेपाली डायस्पोरा अध्येता रामजी तिमल्सिनाको प्रश्नमा महेशविक्रम शाहले उहाँको आगामी आउने संस्मरण र उपन्यासमा अफ्रिका भेटिएका नेपालीको कथा÷व्यथा लेखिने पनि जानकारी गराए ।
रामजी तिमल्सिनाले अफ्रिकामा बस्ने लेखकहरु तथा डायस्पोरामा बसेर लेख्ने साहित्यकारहरूले आप्mनो भोगाई, अनुभव, आत्मवृत्तान्त लेखिदिए, त्यसले डायस्पोरा अध्ययन गर्ने अध्येताहरुलाई सहयोग हुने धारणा व्यक्त गरे ।
अग्रज साहित्यकार कृष्ण धराबासीले आप्mनो धारणा राख्ने क्रममा लेख्ने शैली÷क्षमता भएकाले अबको अफ्रिका लेखिनुपर्छ, वर्तमान अफ्रिका लेखिनुपर्छ भने ।
विचार राख्ने क्रममा अध्येता केशव सिग्देलले अफ्रिकन राइटर्स असोसिएनका अध्यक्ष बेन्जा अब्दुल्लाहसँग कुरा गरेर नाइजेरियाका केही छानिएका कविताहरुलाई नेपालीमा अनुवाद गरिएको छ जानकारी गराए । साथै पछिल्लो समय चाइनिज राइटर्स असोसिएसनसँग मिलेर चाइनिज कविहरुको कविताको पनि नेपाली अनुवादको काम भइरहेको पनि जानकारी गराए ।
अन्त्यमा, अनेसासका केन्द्रिय अध्यक्ष प्रकाश पौडेल माइलाले अनेसास अफ्रिका च्याप्टरको नवनिर्वाचित कार्यसमितिलाई कार्यक्रम गरेकोमा हार्दिक आभार व्यक्त गरे ।
कार्यक्रमको समापन गर्दै अनेसास अफ्रिका च्याप्टरका अध्यक्ष तथा कार्यक्रमका सभापती गणेश खड्काले अब हामी नेपाली भाषा, सहित्यलाई अफ्रिकामा डुलाउन चाहन्छौं र अफ्रिकालाई नेपाली साहित्यमा घुमाउन चाहेको बताए । अनेसास अफ्रिका च्याप्टर गठनपश्चात् यो पहिलो साहित्यिक कार्यक्रम भएको र अझै थुप्रै महत्वपूर्ण कार्यक्रमहरुलाई निरन्तरता दिने पनि उनले बताए । अनेसासका देश च्याप्टरहरु छन् , तर यो महादेश च्याप्टर भएकोले ठुलो क्षेत्र समेट्नु पनि चुनौती र अवसर दुबै एकसाथ लिएर अघि बढ्ने प्रतिबद्धताकासाथ उपस्थित सबै अतिथि र श्रष्टाहरुलाई धन्यवाद दिए । नेपाली समय बेलुकी ५ बजेदेखी शुरु भएको कार्यक्रम २ घन्टा लामो भएको थियो । कार्यक्रममा झण्डै ३० जनाको अनलाइन सहभागिता र विभिन्न माध्यममा विश्वभरिबाट प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्ष अवलोकन भएको थियो ।
