एक घण्टामा आठ अग्ला हिमाल अवलोकन

‘हामी विराटनगर विमानस्थलको धावनमार्ग सहायक – प्रदेश रसातलमा छौं ।
अब चाँडै विमानले रसातल छाड्ने छ र अलिकति माथि उचाइमा अवस्थित हुस्सुको उप –प्रदेशमा प्रवेश गर्नेछ । यतिबेला विमानका चालक दलका २ सदस्य, विमान परिचारिका, विमानका कर्मचारी र २२ जना यात्रुसमेत २८ जना एकै परिवारका सदस्य भएका छौं ।

यस्तो लाग्छ २२ जना यात्रुहरू हिमालहरूकी साम्राज्ञी (पृथ्वीलाई माता भनिने भएकाले मैले सम्राट नभनेर साम्राज्ञी भनेको हुँ ) सगरमाथाको राजधानीमा पुग्न व्यग्र छन् । तपाईँहरूलाई जानकारी गराऔँ, हामी २२ हजार फिट उचाइमा हुनेछौं र हाम्रा आँखाका नानीहरूलाई हिमालका दृश्य बटुल्न भ्याइनभ्याइ हुनेछ । रसातलमा छँदा मनमा भरिएका विद्वेश,घृणा र अहमको प्रदूषण सगरमाथाको स्वच्छ हावामा कपडछान हुने छ ।’
र नभन्दै विमानले रसातल छोडेको छ ।

‘अहिले हुस्सुको उप–प्रदेशमा छौं । एकै छिनपछि हामी भुइँकुइरोको सह–प्रदेशमा हुनेछौं । तपाईँहरूलाई थाहै होला स्वस्थानीमा वर्णन गरिएका सात तल मध्येको रसातलबाट हिमाललाई गन्तव्य बनाएर यात्रा तय गरिएको छ ।
यात्रामा सहभागी हुन नसकेर आनन्दानुभूति गर्नबाट वञ्चित आदरणीय जनहरू,

हामी इटहरी र धरानबाहेक विराटनगरका नव एलिट वर्गका यात्रुहरूले जहाज खचाखच भरिएको छ ।
विमानमा दायाँतर्फ बद्री भिखारी,पत्रकार कवि प्रदीप मेन्याङ्बो, खेलाडी विनोद राउत, व्यवसायी अमर मगर, तुलसी पोखरेल लगायतका यात्रुहरू छन् भने बायाँतर्फको पङ्क्तिमा कवि मनु मञ्जिल, पत्रकार विराट अनुपम, योगेश काफ्ले, विनोद ढकालसमेतका यात्रुहरूले अन्य यात्रुहरूलाई आफूतिर आकर्षित गरिरहेका छन् ।

अँ त भन्दाभन्दै विमान बादलको प्रदेशमा प्रवेश गरेको छ ।

देशको सङ्घीयता र प्रकृतिको सङ्घीयता करिबकरिब उस्तै रहेको कवि पत्रकार विराट अनुपमको विश्लेषण छ । उता मनु मञ्जिलको धारणा अलिक फरक छ । उनी भन्छन् ‘प्रकृतिको सङ्घीयता किन पनि फरक छ भने बादलभन्दा माथि हिमालको राजधानी पनि छ । हिमालमा महारानी पनि भएकाले हिमाल राज्य मात्र नभएर अधिराज्य हो । अँ, विराट भाइको भनाइ पनि बडो सुन्दर छ । करिबकरिब उस्तै भन्दा पनि हुन्छ ।

हामी बादलको प्रदेशबाट सिधै माथि छौँ । अब तहगत प्रणाली हाम्रालागि ‘थियो’ भन्ने मात्र भएको छ । प्रकृतिको साम्यवादी सत्ताको भरपुर उपभोग किन पनि गरिरहेका छौँ भने हावा देशमा हामी चढेको विमान छ र बादल वा कुइरो कुनै पनि तहगत प्रणाली अब कायम छैन । हावा देशबाट बादलको सिरकले रसातल नामक सहायक–प्रदेशलाई छोपेर हिमालकी साम्राज्ञी सगरमाथाको अधिराज्यलाई निशाना बनाउँदैछौं । हामी सिधै रसातल सहायक –प्रदेशको विराटनगरभन्दा माथिको हावा देशबाट उत्तरतर्फ हानिँदै छाँै ।

रमाइलो यात्रामा वियोगवश असहभागी प्रियजनहरू,
हामीले टाढैबाट कञ्चनजङ्घा नामकी द्रौपदी परीलाई देखिरहेका छौँ । उनको कञ्चन कायाले हाम्रो टोलीको सदस्य म मुग्ध भएको छु । नजिकैबाट उनको अनुहारको लालीमा चुम्न सकिनँ भने अभागी यात्रु हुने पक्का जस्तै छ । दृश्यहरू बटुलेर राख्ने प्रयोजनको लागि बोकेको मोबाइलबाट रसातल–संवाद गरेर समय बर्बाद गर्दिनँ ।

मैले मोबाइलको भ्वाइस रेकर्डर बन्द गरेको छु । भोगेको मजा सुनाएर तपाईंलाई किटकिट पार्नु मेरो उद्देश्य हो, बाँड्ने हुँदै होइन । त्यसैले प्रत्यक्ष मजा लिन कि तपाईँ आउनुस् र सुन्नका लागि कि म आउन्जेल पर्खनुस् ।’ओके ल ।

+ + + +
भुवादार पस्मिनाको सेतो बर्काेमाथि टुसुक्क बसेको नीलो पुतली जस्तै लाग्ने यति एयरको जहाज छ । जहाँ घाम आएर बादललाई सुम्सुम्याइ रहेछ । मोबाइलको क्यामेरा बादलका सुकिला फाँटहरू माथि तेस्र्याएर एकोहोरिएको छु । देख्छु, सुनबालुवाको बगर देख्छु । कतै धुनियाले फिटेर तुन्न तयार पारेको सिरकको रुवाजस्तै देख्छु । घरिघरि त झोंक चल्छ जहाजका झ्यालबाट थाहै नदिई सुटुक्क झरेर रुवामाथि गुटुमुटु भएर सुतूँ । मंसिरमा धानको दाइँ गर्दा गुण्टी खेलेझैं मजाले गुण्टी खेलूँ । सेतो बगरमा बङ्च्याङ बङ्च्याङ हिँडेझैं बादलको समतल फाँटमाथि हिँडूँ ।

यति सुन्दर दृश्य हेर्न बिन्ती ! म झैं रमाउनेहरू मात्र यो जहाजमा यात्रा गरून् ।
महराएको छु ।कल्पनामा कताकता डुब्छु । कतै भूमि व्यवसायीहरूले देखे भने खेतीयोग्य जग्गा बेचेझैं बादलबस्ती पनि बेच्लान् भन्ने डरले त्रसित छु ।

साँच्चै मान्छेलाई सामाजिक प्राणी किन भन्छन् भन्ने मेसो आज पाएँ ।
बरु एक्लै रुन सकिने तर खुसी साट्न अथवा व्यक्त गर्न कोही चाहिँदो रहेछ ।
एक पछि अर्काे दृश्यले सिटबाट उठेर उफ्रिन्छु, च्याँठिन्छु । आह्लादित हुन्छु । नजिकै बसेको विराटलाई बादलको लोभलाग्दो दृश्य देखाउँछु र ठट्टैमा भन्छु, यो बादलबस्तीमा मिलेर घडेरी किन्ने हो ?

आँखाहरूलाई ठम्याउनै गाह्रो हने गरी असमञ्जसमा छु । त्यसो त ठम्याउने त चेतनाले हो क्यारे नि ! तर के गर्नु चेतना योबेला लाटो भएको छ । उन्माद र आवेगमा चेतना शून्य हँुदो रहेछ ।
हेर्दाहेर्दै काँसको फूलले ढाकेको नदीकिनाराको बस्ती जत्तिकै सुन्दर दृश्यले सम्मोहित पारेर खुसीले भक्कानिन्छु । अहा ! बादल पनि के के बनाउँछ के के !

हेर्दैछु समुद्रको छालजस्तो तर शान्त कुनै दृश्य आएर आँखामा अमीट बसेको छ । सुन्दर चित्र कोर्ने चित्रकार बादलको कलासँग नतमस्तक छु । पहाडजस्तै लाग्ने केही विचित्रका चित्रहरूले मलाई तानिरहेका छन् । कौतुहलता झन्झन् बढ्दै गएको आभास शरीरको हाउभाउले दिइरहेको छ । हरेक दृश्यले मुखबाट एउटै शब्द निकालिरहेछ –अहा ! अहा !

बादलभन्दा पर देखिएको हिमालले मलाई हेरिरहेजस्तो लाग्छ । म उसको सुन्दरतामा लठ्ठ छु । रूपको सौन्दर्यमा किन ज्ञानी महात्माहरू पनि झुके भन्ने चिन्तन बेकार जस्तै लागेको छ । किन कविहरू सुन्दर वस्तुमाथि एकाकार हुन्छन् ? किन सुन्दरतामाथि चिन्तन गर्छन् ? किन रूपको सौन्दर्यको रापले ठूला र शक्तिशाली बादशाहहरू धुलीसात भए ? यी यावत प्रश्नको जवाफ कुर्न किन ५८ वर्ष लाग्यो मलाई ?
उत्तर भएर सिधै पश्चिम जाने जहाजको दाहिनेतिर झ्यालमा बस्ने जो सौभाग्य मिलेको छ । जहाज अब कञ्चनजङ्घालाई वरैबाट हेर्दै पश्चिमतर्फ मोडिएको छ ।

थाहा भो, जहाज कञ्चनजङ्घा नजिकै जान हवाइ कानुन बाधक रहेछ ।
क्षितिजमा पुगेपछि पृथ्वीबाट टाढा देखिने ठाउँ पनि नजिकै लाग्दोरहेछ । झ्यालबाट हात निकाल्दा छुन मिल्ने जस्तो कञ्चन कञ्चनजङ्घालाई धीतमरुञ्जेल चुमें ।

साँच्चै कुन विवेकीले राख्योहोला कञ्चनजङ्घाको नाम ?
त्यो चाहिँ मकालु हिमाल, परिचारिका नानी भन्दैथिइन् ।

नाम भन्दा पनि प्रकृतिको सुन्दर सिर्जनामा आफू जन्मिन पाउनुको आनन्दले गदगद छु । जहाज उडिरहेछ कि अडिरहेछ कुनै भेउ पाउन सकेको छुइनँ । मकालु र कञ्चनजङ्घाको बीच भागलाई मोबाइलमा लुकाइरहेछु । मलाइ थाहा छ, मोबाइलमा लुकाएका वस्तुहरू जब आफन्तहरू छेउ पुग्नेछन् तब सुन्दर उपहार हुनेछन् ।

तपाईंलाई थाहा छ, प्रकृतिले यति सुन्दर भूमि किन हाम्रैलागि उपहार दिएको होला ?

प्रकृतिलाई थाहा छ नेपाल देशका नागरिकहरू साह्रै अल्छे छन् । कस्तुरीले आफूमा रहेको वीणा नदेखेझैं आफैसँग भएका सुन्दर चीज देख्तैनन् । भएका र देखेका सुन्दर चीज वस्तुहरू पनि विकृत बनाउँछन् ।

आफ्नो माटो बन्जर बनाएर पराइका मुलुकमा गएर जोतिन्छन् । पसिना झार्छन्,रगत छाद्छन् । आफ्ना सीप र सिर्जनाले पराइ मुलुक सुन्दर बनाउँछन् र पराइ देशको पसिना गन्हाएको सुट्केस तान्दै कुरूप शरीर बोकेर देश फर्किन्छन् । लामो सास तानेर विकास नभएको रिस अनुहारमा दलेर मुलुकलाई सकेजति गाली गर्छन् ।

देशमा बस्नेहरू पनि अरुका कुरा काट्छन् । अरुको खेदो खन्छन् । विरोधमा जुलुस बोक्छन् । सिर्जनाहरू तोड्छन् ।तर प्रकृति विवेकी छ, बुद्धिमान छ ।

जिन्दावाद र मुर्दावादका जुलुसमा हिँडेर, विरोधमा पाखुरी उचालेर, अरुका कुरा काटेर देशविकास गर्दैनन् भनेर, त्यही भएर हामीलाई प्रकृतिले सुन्दर देश उपहार दिएको हो । बिडम्बना ! प्रकृतिप्रदत्त देशको सुन्दर दृश्य हेर्न पनि यत्तिका वर्ष चुकाउनु प¥यो ।

+ + +
जहाज सगरमाथातिर बिस्तारैबिस्तारै बढ्दैछ । हिमालका सुरम्य दृश्यले मोहित भएका छन् यात्रुहरू । खापैमाथि खाप भएका हिमाललाई समातेर आफैमा राखूँ लाग्छ ।

बादलको बर्काेमाथि काला पहाड र अझ माथि सेताम्य हिमालको दृश्यले को नलोभिएला ? को आह्लादित नहोला ? कसको अनुहारको आभा नउज्यालिएला ? कुन अभागी यात्रुका आँखा झिमिक्क होलान् ? हिमाल हेर्न छोडेर कुन बुद्धूले आफ्नो मन अन्यत्र डुलाउला ?

दायाँतिर बसेका प्रदीपजी र म हाम्रो टोलीका भाग्यमानी कहलिएका छौ । हिमाल हामीतिरै फर्किएर मुस्कुराइरहेछ । हामीभन्दा फरक बायाँतर्फको सिटमा बसेका कवि मनु मन्जिल, विराट अनुपम र योगेश काफ्ले घरि वल्लो कुना र घरि पल्लो कुनामा पुगेर मोबाइल क्यामेराका लेन्स मिलाउनमै व्यस्त छन् ।

क्रमशः अगाडि बसेकाहरूबाट शुरु भएर म सहितले चालकदलका सदस्यहरू बस्ने स्थान (ककपिट) बाट आनन्द लियौं ।

ओहो ! सगरमाथा राजसी ठाँटमा बसेकी छिन् । वरिपरि सारथीहरू छन् । हो त, साम्राज्ञी हुनुको अर्थ अलग्ग बस्नु पनि त होइन नि । हामीले सुनेका र भोगेका राजा महाराजाहरू को एक्लो बसे ? को महर्षि भए र ? राजाले एकान्तमा बस्ने पनि त होइन नि ! जङ्गलमै पनि राजा सिंह कहिले एक्लै हिँड्छ र ? हिँड्दा अगिपछि सेनामेना लगाएरै हिँड्छ । एउटा देशको राजा, एउटा जङ्गलको राजामा त यतिका शान हुन्छ भने सगरमाथा त विश्वकै एक्ली साम्राज्ञी ! विश्व साम्राज्ञी ! साम्राज्ञी हुनुको शान जो भोगिन् मलाई किञ्चित अन्यथा लागेन ।
गर्व लाग्यो सगरमाथाको यो हैसियत देखेर ।

तराईमा जस्तै बाक्ला बस्ती हिमालमा पनि देख्न पाइँदो रहेछ । खचाखच भरिएको हिमाली गाउँ हेरेर खुसी कहाँ पोखूँ भयो । शब्दहरू शूून्य भए । चालक कक्षमा पुगेर मन आँखा र मोबाइलमा एकै चोटि दृश्य उतार्दा आनन्दको उत्कर्षमा थिएँ । आत्तिँदै विराटलाई बोलाएँ र आफूसँगै राखें । उसलाई झ्यालतर्फ बस्न भनेँ । क्यामेरामा दृश्य उतारेर ऊ आफ्नो कक्षमा गएपछि मैले आफूलाई नियन्त्रणमालिनै सकिनँ । घरमास्तिरको सेता फूलले भरिएको फूलबारी जस्तै लाग्ने सेताम्मे हिमालको चुम्बकले तानेर म अविचल बनें । लाग्यो, हिमालैहिमालले बनेको गाउँमा एकछिन निदाऊँ र स्वर्गीय आनन्द बटुलूँ । जहाज चालक भन्दै थिए, ‘त्यो गौरीशङ्कर, त्यो लाङटाङ ।’
रूप र सौन्दर्यमा कुनै पनि हिमाल कोभन्दा को कम भन्नेमा थिए ।

२२ हजार फिटको उचाइमा भए पनि २९ हजार फिटकै समकक्षमा छौं जस्तो लाग्यो । मैले झट्ट सगरमाथाको उचाइ सम्झें र जहाजको भाडा । लाग्यो हामी ८ हजार ८ सय ४८ मिटरमाथि ९ हजार ९ सय रुपैयाँले चढिरहेछौं ।

यतिबेला स्वस्थानीको व्रतकथा मेरो वरिपरि घुम्दैछ । मैले मेलो पाउनै सकिनँ, ‘महादेव बस्ने हिमाल कुन चाहिँ होला ?

हिमालय पर्वतको कुन वंश अहिले शासन गर्दै होला ? महादेव यतै छन् कि कतै गएका छन् ?

दुलही बनाएर सतीदेवीलाई कुन दरबारमा भित्र्याए होलान् महादेवले ?

गणेशले आफ्ना माता पार्वती र धर्मपिता महादेवलाई परिक्रमा गरेर वरदान प्राप्त गरेको ठाउँ कुन चाहिँ होला ?

साँच्ची ! गणेशलाई चाकरी गर्न सिकाउने गणेशको वाहन मुसो कुन दुलोमा बसेको होला ?

कुन ठाउँबाट पृथ्वीको परिक्रमा साइत गरे होलान् कुमार कार्तिकेयले ?

शिवका अग्निज्वालाबाट कामदेव भष्म भएको ठाउँ कुन होला ?

यी यावत् प्रश्नहरूको उत्तर सोच्नै नपाई जहाज मोडियो र मलाई स्वाभावैले हिमालबाट ओझेल पारिदियो । हिमालबाट फर्किएपछि जहाजमा खुसीका शब्दहरू छरिन थाले । रमाइला दृश्यहरू एक अर्काले सुनाउन थाले । मनु मञ्जिल ‘फुल भोल्टेज’मा भन्न थाले,‘अब भिखारीहरूले हिमाल चढेपछि माउन्टेन फ्लाइटको के महत्व रह्यो र ?’ अझ मैतिर फर्किएर भने,‘दाइ, मान्छेहरूले हिमाल अवलोकनलाई त्यति महत्व दिँदैनन् जस्तो छ ! भिखारी चढेको हिमाल भन्छन् !’ जहाजभित्र समवेत हाँसोको फोहरा छुट्यो ।

जहाजभित्रका एकाध अनुहारहरू बेखुश नै नभए पनि खुशी भएजस्ता पनि देखिँदैनथे । लाग्थ्यो सौजन्य यात्रा गरिरहेका छन् उनीहरू ।
जतिसुकै फोटाहरू हाले पनि गह्रौं नहुने मोबाइललाई थकाइ मार्न दिएँ । धन्य, आज यात्रामा म जति नै मोबाइल पनि खट्यो ।
+ +
‘भाग्यमानी देशका अभागी नागरिकहरू,
अब म जलवायु विज्ञानसम्बन्धी जानकारी गराउँदै छु ।
म हिमालको राजधानी सगरमाथालाई सलामी चढाएपछि रसातललाई गन्तव्य बनाएर फर्किदै छु । यसबेला हावा देशको कावा खाएर जहाजभित्र विमुग्ध छु । चाँडै नै अनुभव र अनुभूतिहरूतपाईहरू समक्ष सुनाउन आतुर छु ।

तपाईंहरूलाई यो पनि जानकारी गराइ हालौं, पृथ्वीको ओजनतह पातलिँदै गएको अनुभव भयो । प्रकृतिप्रति उदासीन मानिसहरूको कारण पृथ्वीमा यही गतिले प्रदुषण बढ्दै जाने हो भने पृथ्वीको आयु लामो छैन । जताततैको धुवाँ, धुलो र फोहोरले विरूप बनेको पृथ्वीलाई बचाउने हो भने हामीले आफ्नो व्यवहारमा परिवर्तन ल्याउनु अति आवश्यक देखिन्छ ।

कलकारखानबाट निक्लिएको धुवाँ धुलोलाई व्यवस्थित गर्नु÷गराउनुपर्ने हुन्छ । आफू मात्र बाँच्न खोज्दा अरुसँगै आफ्नो पनि अन्त्य हुन्छ भन्ने कुरो बुझ्नु आवश्यक देखिन्छ । प्रकृति यस कारण पनि शक्तिशाली छ । यसलाई जित्छु भन्ने दुस्साहस मानिसले गर्न थालेपछि नै धर्तीको क्षयीकरण शुरु हुन थालेको हो ।

हो, हिमालहरू अब नाङ्गिँदै नाङ्गिँदै गएका छन् ।हिउँ पातलिँदै गएकोछ । हिमालको शोभा सेतो हुनुमा हुन्छ । पर्यटकहरू काला पहाडहरू मन पराउँदैनन् ।
ढुङ्गाजस्तै माटो पनि कठोर हुने हो भने पृथ्वी जड हुन्थ्यो र माटोजस्तै ढुङ्गा कोमल हुने हो भने पृथ्वी तरल बन्थ्यो ।

त्यसैले हिमाललाई पनि हिमाल नै हुन दिनुपर्छ । पृथ्वीलाई स्वच्छ, सफा र हरियो बनाउनुपर्छ । पृथ्वी बाँच्यो भने हाम्रो अस्तित्व बाँच्छ । हाम्रो इतिहास बाँच्छ । जसरी हाम्रा पुर्खाले हामीलाई सङ्लो र सग्लो पृथ्वी जिम्मा लगाए ठीक त्यसरी नै हाम्रा सन्ततिलाई पृथ्वीको साँचो सकुशल जिम्मा लगाउन तयार बनौं ।

अहिलेसम्म तपार्इंले सुन्दै गर्नुभएको आवाज मेरो मोबाइलबाट प्रशारण भएको हो । मोबाइलको ब्याट्री सकिँदै गएको जनाउ प्राप्त भएको हँुदा बिदा ल !

+ + +
विराटनगरदेखि विराटनगरसम्म लगभग १ घण्टा ५ मिनेटको वर्णनातीत हवाइ यात्राले छुट्टै उर्जा प्राप्त भएको छ । कहिलेकाहीँ एक घण्टाको यात्रा पनि एक मिनेटजस्तो लाग्दो रहेछ ।

पट्यारलाग्दो हुँदो हो त अधिकांश यात्रुका अनुहारमा उज्यालो विरलै हुन्थ्यो । खुसीले भरिएको चमकदार अनुहार पक्कै देखिँदैनथ्यो होला । अनुहारमा एक प्रकारको उदासीले छोपिरहेको प्रतीत हुन्थ्योहोला । जाँगर लल्याकलुलुक भएर १२ बजेपछिको घडीफूल झैं ओइलाउँथ्यो होला । हाँसोको सट्टामा मुखबाट हाइमात्र आउँथ्यो होला । ओझेल परेका बारीका कान्लाझै आँखाहरू निन्याउरा हुन्थे होलान् ।

म यस्तैयस्तै सोच्दै जहाजबाट ओर्लिएँ । विमानस्थलबाट बाहिरिँदा पनि मलाई हिमालको मनोरम दृश्य मनभरि भरिदिने यति एयरलाइन्सको जहाजलाई फर्कीफर्की हेरेँ । एक घण्टामै विश्वका अग्ला ८ वटा (८०९१ मिटरदेखि ८,८४८ मिटरसम्म उचाइका) हिमाललाई नजिकैबाट नियाल्न पाउने आफूएक भाग्यशाली भएको अनुभूत गरें ।

सुन्नुस् त, के तपाईँ पनि जाने हो १ घण्टामा ८ अग्ला हिमाल अवलोकन गर्न ?