विराटनगर/ विराटनगर विमानस्थलको धावनमार्ग विस्तार र स्तरोन्नतिमा सीमा दूरी र खोला ‘डाइभर्सन’ मुख्य चुनौतीको रूपमा देखिएका छन् ।

अन्तरदेशीय उडान भर्ने गरी विमानस्थल विस्तारको गुरुयोजना तयार भइरहँदा जग्गा प्राप्ति, बस्ती स्थानान्तरण भन्दा केशलिया खोला ‘डाइभर्सन’ र भारतसँगको सीमादूरीको समस्या चुनौतीको रूपमा देखिएको हो ।

विमानस्थल विस्तारका लागि पूर्वसम्भाव्यता र यकिन सम्भाव्यता अध्ययनसँगै गुरुयोजना बनिरहेको छ । निर्माणकै लागि बनिरहेको योजनामा केशलिया खोला डाइभर्सनको पाटो समेटिए पनि जहाज अवतरणमा सीमादूरीको अध्ययनसमेत उत्तिकै जरुरी मानिएको छ ।

अल्पकालीन, मध्यकालीन र दीर्घकालीन अवधारणाका आधारमा विस्तार योजनासहितको गुरुयोजनाले ५ देखि २० वर्षमा लक्ष्य प्राप्ति गर्न सक्ने बताइन्छ । विराटनगर नागरिक उड्डयन कार्यालयका प्रमुख टेकनाथ सिटौलाका अनुसार धावनमार्ग २ हजार ४ सय मिटरमा बिस्तार गर्ने प्रक्रियाको काम प्राधिकरणबाटै शुरु भइसकेको थियो । प्राधिकरणले अल्पकालीन र मध्यकालीन योजनाअनुसार धावनमार्ग पूर्वतर्फको साढे चार बिघा जमिन अधिग्रहण गर्ने कार्यसहित आवश्यक संरचना निर्माणको काम अघि बढाइसकेको थियो ।

मध्यकालीन योजनाअनुसार २ हजार ४ सय मिटरमा धावन मार्ग विस्तारको लागि सम्भाव्यता अध्ययनको काम समेत भइरहेका बेला धावनमार्गलाई ३ हजार मिटरमा विस्तार गर्ने योजना अगाडि बढेको प्रमुख सिटौलाको भनाइ छ ।

संघीय संरचना अनुसार बनेको प्रदेश १ सरकारले ३ हजार मिटरमा धावनमार्ग बिस्तार गर्ने योजना अगाडि सारेपछि सम्भाव्यता अध्ययनसँगै त्यसको समेत गुरुयोजना तयार पार्ने काम भइरहेको हो ।

तर, २ हजार ४ सय मिटर मात्रै बिस्तार लक्ष्य राखेर योजना बनाउँदा विमानस्थल पश्चिमतर्फको १ सय बिघा जमिन अधिग्रहण गरेर निर्माण शुरु गर्न सकिने बताइन्छ । त्यसका लागि ठूलो बस्ती विस्थापित गर्नुपर्ने, जंगल फँडानी गर्नुपर्ने र वन्यजन्तुको आरक्ष विस्थापित गर्नुपर्ने देखिँदैन । ३ हजार मिटरसम्म धावनमार्ग विस्तार योजना बढाउँदा २ सय ५० बिघा जमिन अधिग्रहण गर्नुपर्दछ ।

३ हजार मिटरको धावनमार्ग विस्तार गर्ने क्षेत्रमा २ हजार ८ सय मिटर दूरीमा रहेको केशलिया खोला ‘डाइभर्सन’ को जरुरी पर्ने प्रमुख सिटौलाले जानकारी दिएका छन् । तर, खोलाबाहेक अन्य ठूलो बस्ती, जंगल र वन्यजन्तु विस्थापित गर्नुपर्ने जरुरी भने पर्दैन ।

केशलिया खोलाको डाइभर्सनका लागि ३ दशमलव ५ किलोमिटरमा ५० मिटर चौडाइको खोला च्यानल निर्माण गर्नुपर्ने हुन्छ । धावनमार्गको बीचमा पर्ने खोला विस्थापनपछि मात्रै निर्माणको बाटो खुल्छ । विमानस्थलको पश्चिम दिशामा मात्रै अधिग्रहणका लागि जग्गा उपलब्ध भएका कारण तीन हजार मिटरको धावनमार्ग विस्तारका लागि अर्को विकल्प छैन । पूर्व दिशा बिस्तारका लागि अधिग्रहण गर्ने जमिन छैन । पश्चिमतर्फ जग्गाको अधिग्रहण गरेर बिस्तार योजनासँगै उत्तरतर्फ अन्य संरचनाका लागि थप जमिनको जरुरी पनि उत्तिकै पर्ने देखिन्छ ।

त्यसबाहेक विराटनगर विमानस्थलदेखि भारतीय सीमा क्षेत्रबीचको दूरी ८ किलोमिटर छ । तर, ठूला जहाज अवतरण गराउनका लागि आवश्यक पर्ने एयरदूरीको सम्भाव्यता समेत अहिले नै अध्ययन गर्नुपर्ने देखिएको छ । आन्तरिक उडानमा भारतीय सीमा क्षेत्रमा जहाज उडाउन पाइँदैन । प्रमुख सिटौलाका अनुसार विमानस्थलदेखि कोशी नदीसम्मको दूरी ८ नटिकल माइल (१ नटिकल माइलमा १ हजार ८ सय ५० मिटर) मा पर्दछ । कोशी क्षेत्रमा भारतीय सीमा घुसेका कारण ठूला जहाज अवतरणमा केही समस्या हुन सक्छ । आन्तरिक उडानमै जहाज प्रवेशाज्ञा लिने कुरा जटिलता हुन सक्छ ।

यो दूरीमध्ये २ नटिकल माइल सिमा क्षेत्र छोडेर जहाज उडाउनुपर्ने हुन्छ । बाँकी रहेको ६ नटिकल माइलमा ठूला जहाजले धावन मार्ग अवतरण गर्ने अवस्थामा आउन सक्छन् कि सक्दैनन् भन्ने विषय समेत अहिले नै यकिन हुनु जरुरी रहेकोे प्रमुख सिटौलाको भनाइ छ । ठूला जहाजले ४–५ नटिकल माइलमा धावनमार्गतर्फ अवतरणको दिशा लिन सक्ने भए पनि अध्ययन गरेरै काम अगाडि बढाउनु उचित हुने उनको भनाइ छ ।