धरान /  भूमिगत जल भण्डारको स्रोत रित्तिन नदिन नयाँ घर बनाउँदा अनिवार्य रिचार्ज पिट (खाल्डो) बनाउनुपर्ने नीति अख्तियार गरेको धरान उपमहानगरपालिकाले डकर्मी (मिस्त्री) हरूलाई तालिम दिएको छ । घर निर्माण कार्यमा महत्वपूर्ण भूमिका रहने डकर्मीहरूलाई रिचार्ज पिटको महत्व र आवश्यकता बुझाउन साथै व्यवहारिक रूपमा पनि पिट निर्माणको ज्ञान दिलाउन तालिम दिएको उपमहानगरले जनाएको छ ।

पक्की घर निर्माणको क्रम अत्यधिक रूपमा बढेसँगै वर्षाको पानी जमि मुनि सोसिन नपाएको र त्यसले भूमिगत जलभण्डार क्रमशः रित्तिँदै जाने भएकाले धरानले अण्डर ग्राउण्ड वाटर रिचार्ज पिट (पुनर्भरण खाल्डो)को अवधारणा लागू गरेको छ । यो अवधारणालाई व्यवहारमा लागू गर्न घरनक्साको डिजाइनमा नै समेट्ने नीति लिएको धरानले डकर्मीहरूको क्षमता अभिवृद्धि गराउन तालिम दिएको हो । ‘घरनक्साको डिजाइनमा नै रिचार्ज पिट हुन्छ, त्यसको लागि नगरपालिकाको प्राविधिक र कन्सल्टेन्सीका प्राविधिकलाई पनि तामिल भइसकेको छ,’ घरनक्सा शाखा प्रमुख बालकृष्ण कार्कीले भने, ‘यो लागू गराउन डकर्मीहरूको महत्वपूर्ण हात हुन्छ । घर बनाउने नै उनीहरू भएकाले रिचार्ज पिट बनाउन तालिम दिइएको हो ।’ उपमहानगरका अनुसार तालिममा धरानका ३० भन्दा बढी डकर्मी(मिस्त्री)हरू सहभागी थिए । उनीहरूलाई रिचार्ज पिट के हो, यसको महत्व र आवश्यकता किन छ भनेर सैद्धान्तिक रूपमा बुझाउनुका साथै केन्द्रीय प्रविधि क्याम्पस हात्तीसारमा खाल्डो बनाउन लगाएर नै व्यावहारिक रूपमा सिकाइएको थियो ।

साउथ एसिया इन्स्टिच्युट अफ एडभान्स स्टडिज(सियास)ले जलवायु परिवर्तन, वातावरण र पानीको स्रोत संरक्षण अभियानअन्तर्गत धरानमा पानी शृंखला कार्यक्रम चलाइरहेको छ । सियासकै निरन्तरको पहलमा धरानले रिचार्ज पिट अवधारणा लागू गरेको हो । सियासका अनुसन्धानकर्ता कस्तुपराज न्यौपानेका अनुसार उपमहानगरपालिकाको अवधारणा र नीतिलाई पालना गराउने मुख्य भूमिका डकर्मीहरूको भएकाले उनीहरूलाई तालिम दिएर क्षमता अभिवृद्धि गरिएको हो । धरानका सबैजसो पक्की घरमा निलो छाना राखेर आकाशे पानीलाई पाइपमार्फत् ड्रेनमा र ड्रेनमार्फत् खहरे खोलामा पु¥याइने गरिएको छ । यस्तो प्रवृत्तिले बाढीको समस्यालाई बढाएकाले रिचार्ज पिटले न्यूनीकरण गर्ने उनको भनाइ छ । ‘सबैतिर क्रंक्रिट घर मात्र बन्ने हो र जमिन सबै क्रंक्रिटले छोपिने हो भने जमिनमुनि पानी पुग्दैन, पानीको स्रोत रिचार्ज हुँदैन, र ड्रेनमार्फत् खोलामा गएको पानीले बाढीको रूप लिएर क्षति हुन्छ,’ न्यौपानेले भने, ‘रिचार्ज पिटमार्फत् जमिन मुनि पानी पु¥यायौं भने पानीको भण्डार रित्तिन पाउँदैन । बोटबिरुवा हराभरा हुन्छ, जमिन चिसो भएर तापक्रम पनि बढ्दैन ।’ तालिम समापन समारोहलाई सम्बोधन गर्दै धरान उपमहानगरकी उपप्रमुख मञ्जु भण्डारी (सुवेदी)ले डिजाइनमा नै रिचार्ज पिट हुने भएकाले त्यसलाई अनिवार्य लागू गराउन सबैको सहयोग चाहिने बताइन् । साथै, उनले कार्यान्वयनमा डकर्मीहरूको ठूलो हात हुने भएकाले घर निर्माण गर्दा घरधनीलाई रिचार्ज पिटबारे बुझाउन पनि आग्रह गरिन् ।

वर्षाको पानी वा घरमा उपभोग भएको पानीलाई जमिनमुनि सोसिन दिएर भूमिगत जलभण्डार पुनर्भरण (रिचार्ज) गर्न खाल्डो खनिने विधिलाई रिचार्ज पिट भनिएको हो । पिटको लागि २ मिटर गहिरो, १ मिटर लामो र १ मिटर चौडाइको खाडल हुनुपर्ने प्राविधिकहरू बताउँछन् । यो खाल्डोमा १ हजार वर्गफिट क्षेत्रफलसम्म भएको घरको छतको पानी हाल्न सकिने तर छतको क्षेत्रफल बढेसँगै पिटको पनि लम्बाइ र चौडाइ बढाउनुपर्ने उनीहरूको सुझाव छ । खाल्डोमा ढुंगा, ग्राबेल (गिटी), मोटो बालुवा क्रमशः मुनिबाट राख्दै जानुपर्छ । त्यसमाथि जमिनको सतहसम्म इँटाको पर्खाल लगाई भित्रबाट प्लास्टर गरेर छतको पानी पाइपमार्फत् पिटमा पु¥याउनुपर्छ ।