इटहरीः नेपालीको महान् चाड तिहार सकिएलगत्तै आउने अर्काे महान् चाड हो, छठ । हरेक वर्ष कात्तिक शुक्ल पक्षको षष्ठी तिथिको दिन मनाइने छठ पर्व नेपालीको साझा चाड हो ।
कुनै बेला तराईका समुदायले मात्रै मनाउने यो चाड बिस्तारै सबै समुदायको आकर्षणमा पर्दै गएको छ । खासगरी सूर्य भागवानको आराधनासँग जोडिएको यो पर्वमा नयाँ पुस्ताको समेत आकर्षण बढेको छठ पर्वका जानकार इटहरीका हीरा महतो बताउँछन् ।
तिहार जस्तै ५ दिनसम्म मनाइने छठ पर्वका विभिन्न विधिहरू छन् । यी हुन् ५ दिन मनाइने छठ पर्वका ५ दिनकै विधिहरूः
पहिलो दिनः मांसाहारी र तामसी भोजन त्याग
हिजो अर्थात् कात्तिक २४ गते यो वर्षको छठ पर्वको पहिलो दिन हो । यस दिन व्रतालुहरूले मांसाहारी भोजन, लसुन, प्याज, कोदो, मुसुरीको दाल लगायत उसिना खाद्यान्न ग्रहण गर्नु हुँदैन । नदी, तलाउ, पोखरीमा स्नान गर्नुपर्छ । घाटको तयारी गर्नुपर्छ ।
दोसो दिनः शाकाहारी भोजनसँगै स्नान
यस वर्ष कात्तिक २५ गते अर्थात् आज हो छठ पर्वको दोस्रो दिन । यस दिन नदी, तलाउ र पोखरीमा गएर स्नान गरेर चोखिनुपर्छ । चोखिएपछि प्राय लौकाको सब्जी र सात्विक भोजन ग्रहण गर्नुपर्छ । यस दिनलाई व्रतालुहरूले ‘नहाय खाय’ दिन भन्छन् । यही दिनबाट व्रतालुहरूले शाकाहारी भोजन मात्रै खाएर व्रत शुरु गर्छन् ।
तेस्रो दिनः चोखो घरमा सूर्य भगवानको आराधना
छठ पर्वको तेस्रो दिन सूर्य भगवानको आराधना गरिन्छ । व्रतालुको घरको कुनै कोठा राम्रोसँग लिपपोत गरेपछि यस्तो आराधना गरिन्छ । यस दिनलाई ‘खरना’ भनिन्छ । यो दिनमा चामल, दूध, सखर आदि हालेर खीर बनाइन्छ । खीरलाई मुला, पान, सुपारी, केरा आदि नैवेदको रुपमा भाकल गरेर सूर्य भगवान्लाई चढाइन्छ । यसरी व्रतालुले पूजा गरुन्जेल घरका आफन्त र छिमेकीहरू बाहिर कुरेर बस्छन् । पूजा पश्चात् सबैभन्दा पहिले प्रसाद ग्रहण स्वयम् व्रतालुले गर्छन् । व्रतालुपछि मात्रै अरुको पालो आउँछ ।
चौथो दिनः अस्ताइरहेको सूर्यलाई अर्घ
छठ पर्वको चौथो दिन अस्ताइरहेको सूर्यलाई अर्घ दिइन्छ । अर्घ दिँदा गहुँको पिठो, सखर मिसाएको ठेकुवा, अरबा चामलको पिठो, सखर र घिउ आदि मिसाएका मिठाइहरू तथा मौसमी फलफूलहरू, पान सुपारी आदि प्रयोग गरिन्छ ।
पाँचौ दिनः उदाइरहेको सूर्यलाई अर्घ
यो छठ पर्वको अन्तिम दिन हो । यस दिनको अर्घलाई ‘भोरुकवा’ अर्घ भनिन्छ । बिहान उदाइरहेको सूर्यलाई अर्घ दिएर यस पर्वको औपचारिक समापन हुन्छ ।
तस्बिरः गुरु ढकाल
_1720278409.jpg)
