दसैँले सबैतिर छपक्कै छोपेको छ । तर पिङ्ग हालिने लिङ्गाहरु बाँस झ्याङ्गमै छन् । पिङ्गमा बाँधिने लठ्ठाहरु बन्ने बाबियो यसपालि जङ्गलमै रह्यो । दसैँमा घर आउने भनेको परदेशीलाई कोरोनाले थला पारेको छ अरे । उता, खाडीतिरबाट आउने परदेशी लडकाउनका कारण कमाउनै नपाएर अर्को वर्ष मात्र घर आउँछु भन्दैछन् । दसैँमा हुनुपर्ने उत्साह न त मनमा छ न त पाकेटमा नै । यसैले पनि दसैँ आएजस्तै भएको छैन । सेना, प्रहरीमा जागिर खाने जागिरेले आउन पाउँदिनँ भनेर खबर पठाइसके । अब दसैँ के दसैँ ?
अर्कोतिर कोरोनाले थला पारेर अस्तिसम्म लकडाउन भएको शहरमा बिस्तारै मुखुण्डो लगाएर खुल्ला गरिएको छ । व्यापारीहरको व्यापार भएको छैन । लकडाउनमा बन्द गरेको सटरको भाडा बिस्तारै तिरिँदै छ । निजी क्षेत्रमा जागिर खाने जागिरेले तलब पाएका छैनन् । पाएपनि थोरै पाएका छन् । त्यो लकडाउनताका खाएको ऋण तिर्दै सकिएको छ । राजधानीमा रहेकाहरु घर फर्किने क्रम तिव्र छ । दसैँकै मुखमा आएर गाडीको भाडा बढेको छ । बढेको गाडीभाडा मात्र होइन, सबै चिजको मुल्य बढेको छ । दैनिक उपभोग्य वस्तुको मूल्यको त कुरै नगरौँ, दिन दोगुणा, रात चौगुणाले बढेको छ । यसलाई नियन्त्रण गर्ने कुनै संयन्त्र छैन । यी त सबै भावनात्मक र भन्ने कुराहरु मात्र हुन् । दसैँ पहिलाजस्तो रमाइलो र रङ्गिन हुन छोडेको निकै भयो । फुलपातिका दिनदेखि सुरु हुने दसैँ पूर्णिमाका दिनसम्म टिका लगाएर पनि सकिँदैनथ्यो । तर मान्छेहरु समयसँगै फेरिए । दक्षिणालाई कतिले फेसन बनाए कतिले कारण । त्यही दक्षिणाकै कारणले कतिपय अहिले आफूले मान्नुपर्ने ठाउँमा टिका लगाउनसमेत जाँदैनन् । दशमीको दिन टिका लगाएपछि एक पल्ट त पिङ्गमा खुट्टा हाल्नैपर्छ रे भन्दै रमाउँदै पिङ्गमा आउने हजुरआमा आजभोलि थला पर्नुभएको छ । हुन त पिङ्ग पनि थला परेजस्तै भएको छ । गाउँमा पिङ्ग हालिनै छोडेका छन् । हुन त पिङ्ग हाल्न खेल्न मन पराएर अग्रसर हुने पुस्ता नै खाडीतिर छ अनि अर्कोतिर अलिअलि कमाउनेहरु पहाडको रमाइलो बस्ती छोडेर स्वार्थी शहरतिर छिरेका छन् ।
अब शहरको त कुरै नगरौँ । वल्लो घर र पल्लो घरको राम्रोसँग चिनजान र बोलचाल नै पनि नभएका थुप्रै ठाउँहरु छन् । समयचक्रसँगै मान्छेहरु परिवर्तनशील भएपछि दसैँलाई पारिवारिक जमघट र टिका थाप्ने, पिङ्ग खेल्ने पर्वको रुपमा सीमित गरिएको छैन । अहिले हाम्रो दसैँ केही भएपनि भड्किलो हुन थालेको पाइन्छ । दशैँमा पारिवारिक जमघट हुने भएकाले अल्कोहल पनि समावेस गरेर नसमा रमाउने चलन पनि बढेको छ । समाज परिस्कृत भएर यसको सुरुवात गरेपनि यसले दसँैलाई राम्रो सन्देश भने दिँदैन । अल्कोहल नसा भएकोले कसले यसलाई कुन रुपमा ग्रहण गर्छ भन्ने हो । कसैकसैको अल्कोहल लिमिट गर्ने भन्ने चाहना हुँदैन । जान्दाजान्दै पनि डोजभन्दा बढी नसा लिँदा त्यसले गर्ने असर पछिसम्म पनि नमेटिने हुन्छ । घरपरिवारमा मात्र नभएर समाजमै राम्रो छाप नछोड्ने भएकाले अल्कोहलको नसा लिनुलाई राम्रो मानिँदैन । त्यसै पनि अल्कोहल स्वास्थ्यको लागि हानिकारक भएको त ज्ञात कुरा नै हो । मदिराको नसासँगै विकृतिको रुपमा भित्रिएको भनेको तास खेल्ने प्रवृत्ति पनि हो । तास खेलिनु आफँैमा नराम्रो भएपनि पारिवारिक हिसाबमा परिवारभित्र सीमित रहेर चाडबाडमा रमाइलो गर्नुलाई भने नराम्रो मानिँदैन । तथापि त्यसमा पैसा अथवा धन समावेस गर्नु भने हुँदैन ।
दसैँलाई अरुले जेजसरी मनाए पनि आफ्नो गच्छे र आवश्यकतालाई हेरेर आफ्नो आम्दानी अनुसार खर्च गर्नु उपयुक्त हुन्छ । त्यसै पनि अरुले घोडा चढ्यो भनेर आफूले धुरी चढ्नु हँुदैन । आफूसँग जे छ त्यसैमा रमाउन सक्नुपर्छ । दसँै भनेको सद्भावको पर्व हो । एकअर्कामा सद्भाव राख्नु, दुर्गाको पूजा गर्नु , पारिवारिक मेलमिलाप गर्नु , बडादसँै अथवा दशमीको दिन आफूभन्दा ठूलाबडाको हातबाट दसैँको टिका थाप्ने अनि आफूले मान्नुपर्ने अन्य आफन्त जस्तैः काका, ठुलोबुवा, मावली, ससुराली आदि जाने र टिका थाप्ने गर्नुपर्छ । टिका थाप्दा यसलाई दक्षिणा होइन, मान्यता र आशीर्वादको हिसाबले हेर्नुपर्छ । टिकालाई दक्षिणाको रुपमा हेरियो भने यसको विकृति समाजभरि फैलिन्छ अनि त्यसको शिकार हामी नै हुन सक्छौँ । दसैमा पारिवारिक जमघट हुने भएकाले आफ्नो नजिकको धार्मिक क्षेत्र तथा पर्यटकीय गन्तव्यमा गएर रमाइलो गर्न पनि सकिन्छ । यसो भयो भने त्यो रमाइलो क्षण पछिसम्म पनि आफ्नो मानसपटलमा नमेटिनेगरी बस्छ ।
