सङ्खुवासभाः सरकारले ओझेलमा परेका पर्यटकीय गन्तव्यलाई प्रवद्र्धन गर्ने उद्देश्यले केही दिन अघि सय वटा नयाँ गन्तव्यको छनोट गरेर सार्वजनिक ग¥यो । सङ्खुवासभाका पनि दुई गन्तव्य सो सूचीमा परे ।

सो सूचीमा प्रसिद्ध धार्मिक स्थल बालेश्वर गुफा नयाँ तथा विकास गर्नुपर्ने गन्तव्यमा र विश्वकै होचो उपत्यका अरुण उपत्यका स्थापित तथा प्रवद्र्धन गरिनुपर्ने पर्यटकीय गन्तव्यका रूपमा राखिएको छ ।

बालेश्वर गुफा
बालेश्वर गुफा चैनपुर नगरपालिकाको ७ नम्बर वडामा पर्छ । चैनपुर बजारभन्दा करिब ३ किलोमिटरको दुरीमा रहेको सो गुफामा विश्वकै सबैभन्दा ठूलो शिवलिङ्ग रहेको स्थानीयले दाबी गर्दै आएका छन् ।

बालेश्वर गुफालाई पर्यटकीय गन्तव्यको रूपमा स्थापित गर्न योजनाहरू बनाइरहेको बालेश्वर गुफा रहेको चैनपुर नगरपालिकाका मेयर भरतकुमार खत्रीले बताए । अझै बढी प्रचार गरी भौतिक संरचना निर्माणका लागि सहयोग गर्न केन्द्र र प्रदेश सरकारलाई समेत आग्रह गर्ने योजना बनाएको मेयर खत्रीको भनाइ छ । यो गुफाको इतिहास धेरै नै लामो भएकाले आफू पनि अध्ययनकै क्रममा रहेको उनले बताए ।

पर्यटन मन्त्रालयले सार्वजनिक गरेका र अन्य पर्यटकीय क्षेत्रलाई पर्यटनको उत्कृष्ट गन्तव्य बनाउनको लागि स्थानीय तहको सबैभन्दा ठूलो भूमिका रहने स्थानीयको भनाइ छ । पर्यटन प्रवद्र्धनको लागि स्थानीय तहले खास योजनाका साथ अघि बढ्नुपर्ने स्थानीय बताउँछन् ।

खाँदबारी नगरपालिकाका स्थानीय सन्तोष चापागाईंले भने, ‘पर्यटन मन्त्रालयले एक सय गन्तव्यको सूचीमा राखे पनि यी क्षेत्रमा पर्यटकलाई बढी उपस्थित गराउने मुख्य जिम्मेवारी स्थानीय सरकारको नै हो ।’ विशेषगरी पर्यटकहरूलाई त्यस क्षेत्रसम्म पुग्ने सहज यातायातको व्यवस्थापन गर्नुपर्ने पाँचखपन नगरपालिकाका हरि लिम्बू बताउँछन् । ‘स्थानीय तहहरूले पर्यटकीय क्षेत्रको विकासमा विशेष ध्यान दिनुप¥यो,’ लिम्बूले भने, ‘सङ्खुवासभाका दुई स्थान पर्यटकीय गन्तव्यको सूचीमा परे भनेर मख्ख भइरहँदा आफ्नो जिम्मेवारी समेत थपिएको महसुस यहाँका जनप्रतिनिधिले गर्नुपर्छ,’ जिम्मेवारी अनुसार काम गरेर ती दुई क्षेत्रको बारेमा सबैलाइ चिनाउने गरी विकास गर्नुपर्ने उनले बताए ।

स्थानीय तहले सामान्य खालका पहलहरू गरे मात्रै पनि यस्ता क्षेत्रमा पर्यटकको ओइरो लगाउन सकिने स्थानीयको भनाइ छ । पर्यटकहरूलाई सहज यातायात, खान बस्नको राम्रो प्रबन्ध र सुरक्षाको प्रबन्ध मात्रै पनि स्थानीय तहले गर्न सके पर्यटकहरू भित्रिने स्थानीय अगुवा पर्यटन व्यवसायीहरूको भनाइ छ ।

पर्यटनको फाइदा बुझाउन नसक्दा प्रवद्र्धनमा चुनौती
स्थानीयमा पर्यटनको विकासबाट हुने फाइदालाई बुझाउन नसक्नु स्थानीय तहको चुनौती रहेको पर्यटन व्यवसायी समेत रहेका मनबहादुर लिम्बू बताउँछन् । ‘गन्तव्य क्षेत्र घोषणा भएर मात्र हुँदैन स्थानीय तहले पनि आफ्नो जिम्मेवारी अनुसार काम गर्नुपर्छ । त्यो जिम्मेवारी हामी सबैको हो’, लिम्बूले भने ।

जिल्लाका विभिन्न क्षेत्रलाई पर्यटकीय क्षेत्रको रूपमा विकास गर्नका लागि स्थानीय तहले समेत अग्रसरता देखाएका छन् । तर पर्याप्त बजेट तथा योजना नहुँदा अझै पनि ती क्षेत्रहरू ओझेलमा नै छन् । खासगरी पर्यटकीय क्षेत्रको विकासका लागि खाँदबारी नगरपालिकाले योजना बनाइरहेको मेयर मुरारीप्रसाद खतिवडा बताउँछन् ।

सडक र होटलको असहजताले समस्या
धेरै ताल र पोखरीहरू समेत रहेको जिल्लामा यसको सदुपयोग गरी त्यहाँसम्म सडक सञ्जाल जोड्न अनि पर्यटकीय पार्क र रिसोर्ट बनाउन सकियो भने सङ्खुवासभाले अनुहार फेर्नेमा दुई मत नरहेको स्थानीय लेखनाथ बुढाथोकीले बताए ।

जिल्लाका पर्यटकीय गन्तव्य
सङ्खुवासभामा मकालु हिमालदेखि विश्वकै सबैभन्दा होचो अरुण उपत्यका, सभापोखरी, पाँचपोखरी, गुफापोखरी, शिवधारा, नागेश्वर गुफा, लालीगुराँसको राजधानी तीनजुरे मिल्के जलजले लगायत सङ्खुवासभाका चर्चित पर्यटकीय तथा धार्मिक स्थल रहेका छन् । भौगोलिक विविधताले भरिएको सङ्खुवासभालाई पर्यटकीय दृष्टिले अत्यन्तै महत्वपूर्ण स्थानको रूपमा लिने गरिन्छ । तर, भरपर्दो सडक सञ्जाल र भौतिक पूर्वाधारको विकास हुन नसक्दा प्रशस्त सम्भावना रहेको पर्यटन व्यवसाय फस्टाउन सकेको छैन । कुनै पर्व विशेषमा पूर्वका विभिन्न क्षेत्रका मानिस दुःखका साथ ती स्थानमा पुग्ने गरे पनि अरु बेला चाहेर पनि पर्यटकहरू पुग्न सकिरहेका छैनन् ।

हवाइ मार्गबाट तुम्लिङटार पुग्ने पर्यटकसमेत मकालु, गुफापोखरी लगायतका स्थानमा पुग्न सकेका छैनन् । प्रचारको अभावमा धार्मिक महत्वको सभापोखरीबाट समेत सङ्खुवासभाले आम्दानी लिन सकेको छैन ।