इटहरीः नेपाल, भारत, बङ्गलादेश र भुटानको सहभागिता रहने हिमालय सुन्तला पर्यटन महोत्सव आगामी मङ्सिर २४, २५ र २६ गते कलकत्तामा हुने भएको छ । भुटानको सीमानजिक पश्चिम बङ्गालमा भएको अन्तरदेशीय बैठकले महोत्सवको मिति निर्धारण गरेको थियो । एसोसिएसन फर कन्जरभेसन एन्ड टुरिजम नामक सँस्थाले सन् २०१४ देखि महोत्सवको आयोजना गर्दै आएको छ । प्रत्येक दुई वर्षमा हुँदै आएको पूर्वनिर्धारित सुन्तला महोत्सव विश्वव्यापी कोरोना महामारीका कारण सन् २०२० मा आयोजना हुन सकेको थिएन ।

हिमालय क्षेत्रका नेपाल, भारत र भुटानमा फल्ने सुन्तला यस महोत्सवका विशेष आकर्षण हुने गरेके छन् । सुन्तलाबाहेक आआफ्नो देशमा हुने उत्पादनहरु, हस्तकलाका सामग्री लगायतको समेत प्रदशनी गरिने एसोसिएसन फर कन्जरभेसन एण्ड टुरिजम सँस्थाका अर्जुन कार्की बताउँछन् । होटल व्य्वसायीसमेत रहेका कार्की आन्तरिक पर्यटन पुनःउत्थान समितिको प्रदेश १ का सहसचिवसमेत हुन् । ग्रिन जेनेरेसन नामक सँस्थामा आबद्ध रहेको कार्कीले होमस्टेका साथै ग्रिनरी पर्यटनका लागि समेत भूमिका निर्वाह गर्दै आइरहेका छन् । महोत्सवको लागि नेपाल सहआयोजकसमेत रहँदै आएको छ ।

महोत्सवको लागि नेपाली प्रतिनिधिमण्डलको नेतृत्वसमेत गर्ने उनै कार्कीसँग सुन्तला महोत्सवकै सेरोफेरोमा रहेर प्रदेश पोर्टलका कार्यकारी सम्पादक प्रकाश बन्जाराले गरेको कुराकानी यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ:

कहिलेदेखि यस्तो महोत्सव सुरु भएको हो ?
सुन्तला महोत्सव सन् २०१४ देखि कलकत्तामा सुरु भएको हो । हरेक दुई वर्षमा आयोजना हुने भनिएको यो महोत्सव विगतमा कोभिडको कारणले भएको थिएन । यसपालि डिसेम्बर १०, ११ र १२ तारिख अर्थात् मङ्सिर २४, २५ र २६ गते भारतको कलकत्तामा हुने तय भएको छ । सुन्तला महोत्सवका माध्यमबाट हामी पर्यटन प्रवद्र्धन गरिरहेका छौँ ।

यो महोत्सव सुरुवातको पृष्ठभूमि र भावनात्मक सम्बन्ध कस्तो छ ?
पहिले भारतीय साहित्यकार रविन्द्रनाथ टेगोर कालिङपोङतिर घुम्न आउँदा बिरामी परेछन् । कालिङपोङको सुन्तला खान पाउँदिनँ भनेर खुब चिन्ता लिएछन् । यस्तो थाहा पाएपछि कालिङपोङका गाउँलेले बाँसको खोपीमा सुन्तला लगिदिएछन् । जीवनको आनन्द र कोसेली पहाडले ल्याएको सुन्तला भन्दै टेगोरले उक्त सुन्तलाको प्रशंसा गरेका रहेछन् । टेगोरले कोलकत्ताबाट त्यहाँ माटोको हण्डीमा रसवरीको कोसेली हिमाललाई पठाइदिएको किम्वदन्ती छ । त्यसपछि हिमाल र कलकत्ताको बीचमा सम्बन्ध बढ्यो । तर पछि गोरखाल्याण्डको आन्दोलनले सम्बन्ध टुटायो । शान्ति सुव्यवस्था कायम भएपछि फेरि पहाड र तराईको सम्बन्ध जोडौँ । यहाँको उत्पादनलाई उता लैजाऔँ भनेर पहाडमा होमस्टेको सुरुवात भयो । त्यसैगरी सुन्तला र कलकत्ता बीचको सम्बन्ध पनि प्रगाढ नै रहिआएको छ ।

kk3

नेपालको उपस्थिति कहिले जनाइरहेको छ ?
नेपाल आयोजक कमिटीमै रहेकाले सुरुवातदेखि नै हाम्रो उपस्थिति छ । यसपालि भने हामी पोखरा, लुम्बिनी र चितवनका किसानलाई पनि समेटेर २०० जनाको उपस्थिति जनाउने योजानमा छौँ । कृषि उत्पादन, हेन्डिक्राफ्टका साथै सँस्कृति झल्किने बालन, संगिनी पनि राख्छौँ । जुन नेपालको सँस्कृतिलाई विदेशमा देखाउने राम्रो मौका हो । पहिलापहिला हामीले इलामको सुन्तला मात्र लाने गरेको थियौँ । यसपालि भोजपुर र धनकुटाको सुन्तला पनि लाने तयारीमा छौँ ।

पहिलेका महोत्सवको उपलब्धि के भयो हाम्रा लागि ?
हामी गाउँगाउँमा होमस्टे गर्नेमा केन्द्रित भयौँ । महोत्सवपछि सरसफाइमा ध्यान दिनुपर्छ भन्ने कुरा सिकियो । सीमा क्षेत्रमा विभिन्न प्रतियोगिताहरु गर्यौँ । छिमेकी देशहरुसँग साँस्कृतिक आदानप्रदान गरिरहेको छौँ । महोत्सवकै कारण हामीलाई हेर्न आउने पर्यटकहरु बढेका छन् ।

महोत्सवका आकर्षणहरु के के हुन् ?
हिमाली देशहरु नेपाल, भुटान, भारत, बङ्गलादेशका विभिन्न प्रजातिका सुन्तलाहरुको प्रदर्शनी हुन्छ । त्यसका साथै यी देशका पत्रकार, कृषि विज्ञहरु, पर्यटनकर्मीको पनि उपस्थिति हुने भएकाले क्रसबोर्डर टुरिजमको बारेमा पनि छलफल हुन्छ । महोत्सवमा ७ जना जति विभिन्न मुलुकका राजदुतको समेत उपस्थिति हुन्छ । यो महोत्सव हाम्रो लागि राम्रो प्लेटफर्म हो । ग्रामीण क्षेत्रमा उत्पादन हुने अग्र्यानिक जडीबुटी, फलफूल र हस्तकलाका सामग्रीको महोत्सवको माध्यमबाट प्रचारप्रसार गरिन्छ ।

kk1

नेपालको तर्फबाट कस्तो सहभागिता रहन्छ ?
कृषक, पर्यटनकर्मी, पत्रकार र सँस्कृतिकर्मी गरेर २०० जनाको उपस्थिति जनाउने प्रारम्भिक योजना छ । यसपालि गन्दर्भहरु पनि जान्छन् । भयो भने नौमति बाजासमेत लाने तयारीमा छौँ । त्यो देशका मान्छेहरुले नेपालको टेलिभिजन हेर्न पाउँदैनन् । त्यसले गर्दा नेपालको सँस्कृतिको बारेमा ज्ञान फैलाउन सके भोलि त्यही सँस्कृति हेर्नको लागि उनीहरु पर्यटक बनेर हाम्रो देशमा घुम्न आउनेछन् ।

कृषकहरु महोत्सवकै लागि यत्रो ठूलो खर्च गरेर जाने अवस्था छ त ?
दुःखका साथ भन्नुपर्छ, पहिलाका २ वटा इभेन्टमा ७०, ८० देखि १०० जनासम्म जाँदा हामीले व्यक्तिगत खर्चमा पनि गयौँ । कतिपय अवस्थामा मैले पनि आफनै पकेटबाट खर्च गरेको छु । तेस्रो महोत्सवताका नेपाल सरकारले २ लाख रुपैयाँ दिएको थियो । नेपाल टुरिजम बोर्डले पनि केही सहयोग गर्ने आशय देखाएको छ । जसले गर्दा हामीलाई हौसलासमेत बढेको छ ।

सुन्तला महोत्सवले पर्यटनलाई कसरी प्रवद्र्धन गर्छ ?
सुन्तला फेस मात्र हो । त्यहाँ होटल व्यवसायीको स्टल पनि हुन्छ । ट्राभल्सहरुको पनि स्टल हुन्छ । हामी त्यहाँ उपस्थित हुने अन्य देशका पर्यटकलाई र सहयात्रीलाई नेपाल घुम्ने निम्तो पनि गर्छौँ । त्यति मात्र नभएर त्यहाँ हामी हाम्रो सँस्कृतिहरु झल्काउँछौँ र साथमा हाम्रो कृषिजन्य र हस्तकलाका सामग्रीहरु पनि प्रदर्शनमा राख्छौँ । पत्रकारहरु पनि हुन्छन् । सूचनाका माध्यमबाट अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटकलाई नेपालप्रति आकर्षित गर्छौँ । स्वास्थ्यका लाग उपयोगी उत्पादनहरु साथै लिची, नेपालको पहाडमा ठूलो मात्रामा उत्पादन हुने अलँैचीलगायत नेपालमा उत्पादन हुने कृषि उत्पादनहरुलाई प्रमोट गर्ने माध्यम पनि यो महोत्सव हुनेछ ।

kk4

यस्तो महोत्सवबाट नेपालले के सिक्नुपर्छ ?
हामीले प्रचार गर्ने ढङ्ग अलिक नमिलेको हो कि जस्तो लाग्छ । सिक्नुपर्ने कुराहरु धेरै छन् । नेपालले सिलिगुडी बागडोग्राको एयरपोर्टमा सूचना केन्द्र बनाउनुपर्छ । सीमावर्ती क्षेत्रमा सक्रियाता बढाउनुपर्यो । जसले गर्दा हाम्रो प्रचारप्रसार बढ्छ । सिक्किममा लाखौँ खर्च गरेर घुम्ने धेरै पर्यटकहरु छन् । त्यहाँ एक हप्ता घुम्ने खर्चले कुनै पर्यटक नेपालमा १ महिना घुम्न सक्छ । पर्यटकलाई सिक्किमभन्दा नेपाल सुन्दर छ भन्ने कुरा देखाउनुपर्यो । त्यसमा राज्यले ध्यान दिनुपर्छ । हरेक एयरपोर्टमा कर्मचारी राखेमा सूचना प्रवाह गर्न सक्छौँ ।

यस्तो महोत्सव नेपालमा गर्ने अवस्था आउँदैन ?
हामीले एसियाली ग्रामिण पर्यटन महोत्सव नेपालमा गरिरहेका छौँ । हामी सुन्तलालाई नभई हाम्रो देशको तराईमा फल्ने आँपको प्रवद्र्धन गर्नको लागि म्याङ्गो फेस्टिबल गर्ने सोचेका छौँ ।

होमस्टे र आन्तरिक पर्यटनको प्रवद्र्धनको लागि के गर्नुपर्ला ?
हामी अलिकति परम्परातिर फर्किनुपर्छ । गाउँघरमा होमस्टेको अवधारणा विकास गर्नुपर्छ । गाउँ घरमा परम्परागत मेसिनरी कुराहरुबाट उत्पादित खाद्यान्नहरुलाई त्यत्ति महत्व दिँइदैन जसरी तराईमा दिइन्छ । जस्तैः ढिकीमा कुटिएको चामल खोज्नेहरुको भीड छ । तर ढिकीजाँतो विस्थापित भइसके । त्यो कुरालाई हामी फेरि पुनर्जीवित गर्नेतिर लागेका छौँ । अर्को कुरा, पिकनिक खान जानेहरुले जहाँ जाने हो त्यहीँको उत्पादनलाई उपयोग गर्ने गर्नु आवश्यक छ । त्यसो हुँदा त्यहाँका स्थानीयले पनि केही फाइदा लिन सक्छन् ।