किसानका लागि भरोसाको केन्द्र सिद्धलेक गाउँपालिका

• प्रेम बास्तोला/ राजु झल्लु प्रसाद

बुङचुङ(धादिङ): कृषि पेशालाई समृद्धिको मुख्य आधार बनाएको धादिङको ऐतिहासिक सिद्धलेक गाउँपालिका कृषि कर्ममा लागेका किसानहरूका लागि ठूलो भरोसाको केन्द्र बनेको छ ।  व्यावसायिक कृषि क्षेत्रको विकास र विस्तारका लागि गुरु योजना नै बनाएर अगाडि बढेको सिद्धलेक गाउँपालिकाले किसानहरूका हरेक सुख दुःखमा साथ दिँदै आएको छ ।

बर्षेनी कृषि क्षेत्रमा राम्रो बजेट विनियोजन गरी किसानहरूलाई विभिन्न शीर्षकका अनुदान, बीउ वितरण, कृषि औजार वितरण, मल वितरण, सिँचाइको उचित व्यवस्थापन, वडाका गाउँ गाउँमा उचित कृषि प्राविधिक सहयोग, कीटनाशक औषधी वितरण, कृषिमा बाली तथा पशुचौपायाहरूको बीमा कार्यक्रम, दुग्ध उत्पादन वृद्धिका लागि गाईभैँसी पालनका लागि किसानहरूलाई प्रोत्साहित गर्ने, किसानहरूले उत्पादन गरेका सबै खालका नगदे बालीहरूको बिक्रीका लागि बजारको व्यवस्थापन लगायतका क्षेत्रमा प्रभावकारी कार्यक्रम कार्यान्वयन गरेर सिद्धलेक गाउँपालिका  किसानहरूको भरोसाको केन्द्र बन्दै गएको हो ।

यो पालिकाका किसानहरूले बर्षेनी उत्पादन गर्दै आएको घिरौँला, लौका, तने बोडी, भेँडी, करेला, काँक्रा, गोलभेँडा, भेन्टा, खोर्सानी, भिँडी लगायतले काठमाडौं लगायत नेपालका ठूला बजारका उपभोक्ताहरूको मन जित्न सफल भइसकेको छ । 

सिद्धलेक ५ मा ११ वर्षअघिदेखि निरन्तर तरकारी खेती गर्दै आएका नक्कले घलेका अनुसार सिद्धलेक गाउँपालिकाले भेदभाव बीना नै व्यावसायिकरूपमा कृषिकर्ममा लागेका किसानहरूलाई भरोसाको केन्द्र बनी विभिन्न खालका सेवासुविधाहरू सहजै प्रदान गर्दै आएको छ । 

गाउँपालिकाले आफूलाई पनि आवश्यक परेका बेला सहयोग गरिरहेको उनले बताए । गत वर्ष मात्रै आफूलाई जोत्नका लागि मिनी हाते ट्याक्टर अनुदानमा प्रदान गरेको घलले सुनाए । यस चालु आर्थिक वर्षमा पनि बाँदरको आतङ्कबाट लगाइएको तरकारी बाली जोगाउनका लागि बाँदर धपाउने मेसिन अनुदानमा प्रदान गरेको घलेले बताए । त्यसको अलावा मल, बीउ, कीटनाशक औषधी दिँदै आएको उनले सुनाए । 

सिद्धलेक गाउँपालिकाको कृषि शाखाबाट बेला बेलामा आफ्नो तरकारी खेतीको फर्ममा आएर आवश्यक परामर्श, सल्लाह र सुझावहरू प्रदान हुँदै आएको घलले जानकारी दिए । आफूलाई आवश्यक परेको बेला फोन गरिसक्दा न सक्दा कृषि प्राविधिकहरू फर्ममा आउने गरेको घलेले बताए । 

यसैगरी, सिद्धलेक गाउँपालिकाले गरि खाने किसानहरूका लागि भरोसाको केन्द्र बनेर बर्षेनी गरिरहेको आवश्यक सहयोगले कृषि कर्मतर्फ लाग्न पालिकाकै बासिन्दाहरू उत्साहित भएको मावि खोलाको छेउको जमिनमा वर्षौँबाट तरकारी खेती गर्दै आएका भगीरथ थापा मगरले बताए । 

उनले पनि गत आर्थिक वर्षमा पालिकाबाटै खेत जोत्नका लागि हाते ट्याक्टर अनुदानमा प्राप्त गरेको जानकारी दिए । बर्षेनी आफूले लगाउने ६ रोपनी खेत लगायत मावि र बुङचुङ क्षेत्रको खेतबारीमा सहजै सिँचाइका लागि खेतैखेत सिद्धलेक गाउँपालिकाले पक्की कुलो निर्माण गरिदिएको थापा मगरले बताए । पालिकाले पक्की कुल निर्माण गरेसँगै व्यावसायिक रूपमा तरकारी र धान खेती गर्ने १ सयभन्दा बढी घरधुरी किसानले खेतमा आवश्यक परेका बेला सहजै सिँचाई गर्न पाएको उनले बताए । 

सिद्धलेक गाउँपालिकाले पक्की कुल निर्माण गरी सिँचाईको सहज व्यवस्थापन गरिदिएपछि कृषि उत्पादनमा पनि व्यापक सुधार भई पहिलाको तुलनामा उत्पादन वृद्धि पनि भएको थापा मगरको भनाई छ । 

यस्तै, बुङचुङकी किसान ज्ञानु घलेले पनि पालिकाले सिँचाईका लागि किसानलाई चाहिए जति पानीको प्रबन्ध हुने गरी कुल निर्माणको काम गरिदिएको बताइन् । उनले पालिकाबाट सामान्य बीउ र केही कीटनाशक औषधी बाहेक अरू सहयोग नलिएको बताइन् । “अनुदानमा धेरै सामाग्री पालिकाले दिँदै आएको सुनेको छु । मेरै कतिपय किसान साथीहरूले लिइरहेको जानकारी पनि छ । तर, फर्म दर्ता देखि वडा र पालिका धाउनु पर्ने झनझन्टका कारण आफूले अनुदानका लागि आवश्यक पहल गर्न सकेको छैन”, ज्ञानुले बताइन् । 

यसैगरी, सिद्धलेक गाउँपालिका वडा नम्बर ४ सलाङका किसान भोजबहादुर मगरातीले किसानका लागि पालिकाले विभिन्न खालका कार्यक्रम ल्याएपनि आफूले त्यसतर्फ खासै चासो नराखेको बताए । उनले आवश्यक परे आफू आबद्ध भएको पालिकाकै साना किसान सहकारी संस्थामा कुरा राख्ने र सो संस्थाबाट आवश्यक सहयोग प्राप्त गरिरहेकाले पनि पालिकाको कार्यक्रमप्रति चासो कम भएको बताए । 

मगरातीले सलाङ क्षेत्रमा सबैभन्दा ठूलो समस्या किसानका लागि सिँचाई नै भएको बताए । सिँचाईका लागि पालिकाबाट केही काम भएपनि पर्याप्त नभएको बताए  । आफूले कर्म गरिरहेको क्षेत्रमा सिँचाईको व्यवस्था नहुँदा यस पालिकाको खडेरीले तरकारी बाली भने अनुसार सप्रन नसकेको उनले जिकिर गरे । उनले आउने वर्षमा पालिकाले आफू लगायत किसानहरूको खेतबारी सिँचाई हुने प्रबन्ध मिलाउने आशामा रहेको बताए । आफूहरूको तिर पालिकाले सिँचाईको राम्रो व्यवस्थापन गरिदिए कृषि उत्पादन वृद्धि गर्ने उनले दाबी गरे । 

यस्तै, सिद्धलेक गाउँपालिका वडा नम्बर ४ नेवाटारका किसान श्रवण प्रसाद रुपाखेतीका अनुसार नेवाटार क्षेत्रमा १५० भन्दा बढी घर मध्येका केही घर किसानहरूले विभिन्न शीर्षकहरूमा पालिकाबाट अनुदान पाइरहेको बताए । किसानहरूको भरोसा अभिभावकका रूपमा रहेको पालिकाले बुङचुङ र मावि खोला तर्फका किसानलाई मात्र नभई पालिकाका सबै वडाका किसानहरूलाई समान तरिकाले नहेरेको हो कि भन्ने महसुस आफूहरूले गर्न थालेको उनले बताए । 

उनले नेवाटारका किसानहरूलाई बीउ, मल, बजारको कुनै तनाव नरहेको बताए । तर, सिँचाईको व्यवस्थापन हुन नसक्दा किसानहरू ठूलो मर्कामा परिरहेको उनले सुनाए ।  सिँचाईको व्यवस्थापनका लागि वडामा पटक पटक किसानले कुरा राख्दा हुन्छ भन्ने जवाफ आएको तर हालसम्म नभएको दाबी रुपाखेतीको छ । 

२०७० सालमा शुरु भई बीचमै अड्किएको ‘भान्टेखोला नेवाटार गेष्टार सिँचाई योजना’लाई पुरा गरिदिए मात्र नेवाटारका किसानलाई पुग्ने रुपाखेतीले बताए । उनले भने, “पालिकाले किसानहरूलाई विभिन्न शीर्षकमा अनुदान, तालिम, प्राविधिक सहयोग मात्र दिएर हुँदैन । कृषिकर्मका लागि चाहिँ मूख्य र पहिलो प्राथमिकतामा पर्ने सिँचाईको व्यवस्थापनमा पनि गम्भीर हुनुपर्‍यो ।” उनले किसानहरूलाई के आवश्यक छ , त्यसको सतहीमा गएर अध्ययन गरेर मात्र कृषिका बजेट र कार्यक्रम ल्याउनुपर्नेमा जोड दिए । 

सिद्धलेक गाउँपालिकाका प्रमुख परशुराम खतिवडाले कृषि क्षेत्रबाटै पालिकामा कायापलट गर्न सक्ने धेरै आधारहरू रहेकाले पालिकाले बडो मेहनतका साथ कृषि क्षेत्र र सो क्षेत्रमा लागेका किसानहरूको जीवनस्तर उकास्नका लागि पालिकाको गुरुयोजनामा कृषि क्षेत्रलाई प्राथमिकतामा राखेर बर्षेनी किसान हितका कार्यक्रमहरू ल्याइरहेको बताए । 

किसान लगायत पालिकावासीहरूको जनप्रतिनिधिहरू प्रतिको आशा र पालिका प्रतिको भरोसा बर्षेनी बढ्दै गइरहेको तर, सीमित बजेटका कारण एकैपटक सबैको आशालाई पुरा गर्न  कठिन हुने गरेको उनले बताए । आउने आर्थिक वर्षमा सिँचाई नपुगेका क्षेत्रहरूमा क्रमशः पालिकाले सिँचाईका लागि आवश्यक कार्यक्रम ल्याउने अध्यक्ष खतिवडाले बताए । 

पालिकाको नियममा रहेर दर्ता प्रक्रिया सकेर व्यावसायिक रूपमा कृषि कर्म गर्ने किसानहरूको साथ र सहयोगका लागि पालिकाको ढोका अहिले पनि खुल्ला नै रहने खतिवडाले बताए । पालिका क्षेत्रभित्रका धेरै भन्दा धेरै बासिन्दाहरूलाई कृषि पेशामा आबद्ध गराउनका लागि पालिकाले किसानलाई नै फाइदा हुने खालका कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्दै आएको र आगामी वर्षहरूमा ती कार्यक्रमहरूलाई थप व्यवस्थित गरिँदै लैजाने नीति रहेको खतिवडाले सुनाए ।