बेलका (उदयपुर)/ एकातिर बग्छ उर्लँदो धमिलो कोशी । अर्कोतिर छ पहिले कोशी नै बगेको एक सानो भङ्गालो । त्यसको बीच भागमा टापु झैँ बनेर बसेको छ एक विशाल भूमि । हो, त्यही हो श्रीलङ्का टापु । सायद श्रीलङ्का देश जस्तै चारैतिर पानीको क्षेत्रले घेरेको भएकाले यो क्षेत्रलाई श्रीलङ्का टापु भनिएको होला ।

एकातिर सुनसरी र अर्कोतिर उदयपुरको बीच भागमा रहेको श्रीलङ्का टापु सुनसरी र उदयपुरका ५ वडामा फैलिएको छ । बराहक्षेत्र नगरपालिकाको वडा नम्बर ६ र ९ अनि उदयपुरको बेलका नगरपालिकाको २, ३ र ९ वडामा फैलिएको छ यो टापु ।

यो टापुमा हिउँदमा उदयपुर क्षेत्रबाट जसोतसो गाडी र पैदल गरेर पुग्न सकिन्छ । तर, सुनसरीतर्फ भने सप्तकोशीका जोखिमयुक्त डुङ्गा चढेर मात्रै बाहिरी दुनियाँसँग आउजाउ गर्न सकिन्छ ।

सप्तकोशी नदी र त्यसको भङ्गालोले घेरेको टापुमा सडक छैन, विद्युत छैन । उच्च शिक्षा पढाउने शिक्षालय छैन । सामान्य उपचार गराउने स्वास्थ्य चौकी छैन । प्रहरी छैन । समग्रमा राज्यको कुनै प्रभावशाली उपस्थिति छैन यो टापुमा ।

समस्या यो मात्रै होइन । सबैभन्दा ठूलो समस्या त टापुलाई कोशी नदीले गर्ने हरेक वर्षको कटान हो । सबैथोकको सुविधा नभए पनि जमिन भएकाले दुःखसुख बसेका १० हजार बासिन्दालाई उभिने भुइँ छ । त्यही भुइँ पनि हरेक वर्ष कोशीको उर्लँदो बाढीले कटान गरेर लान्छ । ‘म यहाँ आउँदा पहिले जमिन परसम्म थियो’, बराहक्षेत्र नगरपालिका ६ का वडा सदस्य समेत रहेका श्यामबहादुर लिम्बूले आफ्नो घरबाट कोशी बगेको पल्लो कुनोतर्फ देखाउँदै भने, ‘अहिले त कोशी आ’कोआइ । मेरै घर भन्दा १ सय मिटर मात्रै पर आइसकेको छ ।’ विगत एक दशकमा कोशी कटानले धेरै बस्ती विस्थापित गरेको पनि वडा सदस्य लिम्बूले बताए ।

मगरको जस्तै भनाइ छ कोशीमा बगेर आएका दाउरा र मुढालाई हाम फाल्दै तानेर ल्याउने डिल्लीराम माझीको । ‘हरेक वर्ष कोशीले हाम्रो जमिन लान्छ तर दाउरा दिन्छ’, पानीमै मुढा चिर्दै माझीले भने, ‘कोशीले ल्याइदिएकै दाउराले हामी वर्षभरि आगो बाल्छौँ ।’

दाउरा टिप्दै गरेका बखतबहादुर श्रेष्ठ कोशीले ल्याएको दाउरा टिप्दा खुशी तर कोशीले जमिन काट्दा दुःखी हुने बताउँछन् । आफूलाई दाउरा र जमिन दुवै आवश्यक भएको श्रेष्ठले बताए । आफू जोगिन मात्रै होइन जमिन जोगाउन पनि समस्या भएको श्रेष्ठको दुःखेसो छ ।

‘सरकारले हामी १० हजार टापुवासी जोगाउन कटान मात्रै राकिदिए हामी शान्तसँग बाँच्थ्यौ’, ६० वर्ष कटेको बताउने श्रेष्ठले भने, ‘बर्खाको मध्यरातमा स्वाँ.... गरेर हावा चले पनि कोशीले आफ्नो घर छोप्न आएजस्तै लाग्छ ।’