इटहरीः भोजपुरमा २०७५ चैत १० गतेबाट सिडिओ भएर आएकी हीरादेवी पौडेल आफ्नो १ वर्षे कार्यकाल सकिन् । यस अघि रसुवाको सिडिओ समेत भएकी पौडेल बिहीबारदेखि गृह मन्त्रालयमा सरुवा भएकी छिन् । जिल्ला हेर्ने सङ्घीय सरकारको शक्तिशाली प्रमुखबाट मन्त्रालयमा गएकी हुन् पौडेल । जिल्ला नेतृत्वबाट मन्त्रालयमा पुग्ने उनीसँग महिला सिडिओ हुनुका केही रोचक र घोचक अनुभव छन् ।

महिला हाकिम हुन्छन् भन्ने पत्याएनन् सेवाग्राहीले
२०५२ सालबाट २०६२ सालसम्म नायब सुब्बा भएर काम गरिन् पौडेलले । काठमाडौंमा कार्यक्षेत्र भएकी उनी फाँटप्रमुख त बनिन् तर कार्यालय प्रमुख वा जिल्ला प्रमुख भने भएकी थिइनन् । २०६३ मा परीक्षा दिएपछि पौडेलले अधिकृतमा नाम निकालिन् । नाम निकालेर उनी जिल्ला निर्वाचन अधिकृत भएर मुस्ताङ पुगिन् । २०६४ सालको पहिलो संविधानसभाको चुनाव गराउने मुस्ताङकी निर्वाचन अधिकृत पौडेल नै थिइन् ।

निर्वाचन अधिकृतको पद जसरी नौलो थियो । अनुभवहरू पनि नयाँ बने पौडेललाई । उनलाई हाकिम भनेर पत्याएनन् सेवाग्राहीहरूले । ‘मुस्ताङमा हुँदा धेरैले हाकिम कता हुनुन्छ भनेर कार्यालयमा सोध्थे र कर्मचारीहरूले मेरो कोठा देखाउँथे’, पौडेल सम्झन्छिन्, ‘तर मलाई देखेर उनीहरू फर्कन्थे र भन्थे हाकिम हुनुहुन्न त्यहाँ त एउटी आईमाईमात्रै छिन् ।’

मुस्ताङमा महिलाहरू यस अगाडि जिल्ला निर्वाचन अधिकृत भएर नपुगेकाले धेरैले आफूलाई हाकिम भनेर नपत्याएको पौडेल बताउँछिन् ।

हाकिम हुँदा भन्दा सिडिओ हुँदा झनै पत्याएनन्
२०६८ सालदेखि २०७१ सालसम्म संयुक्त अरब इमिरेट्समा रहेको नेपाली दूतावासको श्रम सहचारी भएकी थिइन् पौडेल । २०७१ सालमा अधिकृतबाट बढुवा भएर उपसचिव बनिन् । उपसचिव भएपछि सिडिओ भएर रसुवाको कमान्ड सम्हाल्न पुगेकी पौडेलसँग जिल्ला निर्वाचन अधिकृत हुँदाको भन्दा सिडिओ हुँदाको नरमाइलो अनुभव छ ।

कुरा २०७३ सालताकाको हो । उत्तरी छिमेकी चीनसँगको सीमानाकाको अध्ययन गर्न पौडेल नेतृत्वको रसुवाको टोली केरुङ पुगेको थियो । केरुङबाट दुई देशका पदाधिकारीहरूसँगको बैठकपछि नेपालतर्फ आएको थियो नेपाली टोली ।

जिल्लाका सुरक्षा निकायका प्रमुखहरूलाई लिएर नाकामा पुगेकी पौडेल प्रहरी भ्यानमा थिइन् । जिल्लाका डीएसपीलगायतका प्रहरी अधिकारीहरू सीमानाका अवलोकन गरिरहेका थिए । यसै बीचमा आफूभन्दा पछाडिका केही युवाले गरेको कुराकानी पौडेलले सुनिन् ।

‘ऊ त्यो को हो भनेर एउटाले मलाई औँल्याउँदै सोध्यो’, त्यो दिनको कुरा सम्झँदै पौडेलले भनिन्, ‘अर्कोले सिडिओ हो भन्यो । तर बाँकीले आईमाई कसरी सिडिओ हुन्छ भनेर भने ।’

महिला सिडिओ हुँदा पुरुषलाई असहज, महिलालाई सहज
हिमाली जिल्ला रसुवा र मध्यपहाडी जिल्ला भोजपुरमा सिडिओ भएकी पौडेल महिला भएकैले आफूले पुरुष र महिलाबाट भिन्नभिन्न अनुभव बोकेको बताउँछिन् । पुरुषहरूले सिडिओ भएर महिला आएपछि सहजता महसुस नगरेको पौडेलको अनुभव छ । ‘कतिपय मलाई सीधा भन्नुपर्ने कुराहरू पुरुष साथीहरूले सहायक सिडिओ सा’बमार्फत् मसँग ल्याउने गर्नुभएको छ’, पौडेल भन्छिन्, ‘महिलाहरूले भने सहज महसुस गर्नुहुन्छ ।’

सिडिओको कार्यकक्षमा महिला देख्दा महिलाहरू आउने, आफ्ना कुराहरू राख्ने र सहज भएको बताउने पौडेलको अनुभव छ । महिला भएकाले सिडिओ कार्यालयमा आउन सजिलो भएको धेरै महिलाले बताएको पौडेल बताउँछिन् ।

महिला सिडिओलाई पुरुषको भन्दा राम्रो काम गर्ने बाध्यता
पुरुष सिडिओभन्दा महिला सिडिओलाई राम्रो काम गर्नुपर्ने सामाजिक र पेशागत बाध्यता भएको पौडेलको अनुभव छ । ‘पुरुषहरूले सामान्य काम मात्रै गर्दा कुनै प्रश्न आउँदैन’, पौडेल भन्छिन्, ‘महिला सिडिओले भने सामान्य कार्यकालमात्रै चलाउँदा महिला भएकाले चलाउन नसकेको भन्ने कुरा गरिन्छ ।’

महिलाले गर्न सक्दैनन् भन्ने सामाजिक मनोविज्ञान चिर्न पनि औसतभन्दा राम्रो काम गर्नैपर्ने बाध्यता हुने पौडेल बताउँछिन् ।

नुनतेल अड्कलेका महिलाका हातले भ्रष्टाचार गर्दैनन्
निजामती प्रशासनमा महिलाहरूको प्रवेश पछिल्लो समयमा बढे पनि धेरै सङ्ख्या भने छैन । निजामतीमा प्रवेश गरेकाहरू भ्रष्टाचारमा परेको भनी रङ्गेहात समातिएका धेरै अख्तियारका अपरेसनहरू बेलाबखत आउँछन् । यस्तो मामिलामा महिलाहरू पुरुषको तुलनामा कम पर्ने पौडेलको तर्क छ ।

‘नुनतेल अड्कलेका र भोलिलाई कति आलु चाहिन्छ भन्ने जान्ने हातले कार्यालयमा अनियमितता गर्दैनन्’, पौडेल भन्छिन्, ‘महिलाहरूले परिवारबाटै व्यवस्थापन सिकेर आएका हुन्छन् ।’

श्रम मन्त्रालय, सामान्य प्रशासन मन्त्रालय, सूचना तथा सञ्चार मन्त्रालय र गृह मन्त्रालय मातहतमा काम गरेको अनुभव बोकेकी पौडेल महिलाले भ्रष्टाचार नगर्ने भएकाले नै आफूसँग गलत प्रस्ताव नआउने बताउँछिन् । भन्छिन्, ‘नराम्रो कुरामा महिलालाई लाउन सकिँदैन भन्ने भएरै म सिडिओ हुँदा गलत कामको लागि कहिल्यै प्रस्ताव आएन ।’