इटहरीः श्रमको कुनै लिङ्ग हुँदैन । परम्परागत अभ्यासका कारणले केही श्रमहरूमा भने लिङ्ग पनि सँगसँगै आउँछ । जस्तो, घरमा खाना पकाउने काम भन्नेबित्तिकै महिलाहरूको काम भन्ने बुझाइ हुन्छ । घर बाहिरको र बलको काम भन्नेबित्तिकै औसत मान्छेमा पुरुषको काम भन्ने बुझिन्छ । तर, पछिल्ला दशकहरूमा पुरुषले गर्ने भनिएका कामहरूमा महिलाहरूको हस्तक्षेपपूर्ण उपस्थिति रहेको छ ।
आज मे दिवस भनेर चिनिने श्रमिक दिवसको १ सय ३३ औँ दिवस हो । सन् १८८६ को मे १ तारिकका दिन अमेरिकाका ३ लाख बढी मजदुरहरूले श्रमिकका अधिकारको पक्षमा आन्दोलन गरेका थिए ।
उनै श्रमिकहरूको आन्दोलनको इतिहासलाई सम्मान गर्दै आज मनाइने श्रमिक दिवसमा प्रदेश पोर्टलले इटहरी क्षेत्रमा पुरुषले मात्रै गर्ने भनिएका कामहरूमा जमेका ३ जना महिला श्रमिकका भोगाइ पस्केको छ । इटहरीमा निजी सेक्युरिटी गार्डमा सक्रिय अप्सरा खतिवडा, महिला÷पुरुष दुवैको सैलुन क्षेत्रमा पोख्त अम्बिका तामाङ र सिटी सफारी सञ्चालन गरेर सफल दैनिकी चलाउने रेणुका राईका कुराहरू हामीले समेटेका छौँ ।
समय र बलले सकुञ्जेल यही काम गर्छुः अप्सरा खतिवडा, सेक्युरिटी गार्ड
अप्सरा खतिवडालाई नपुग्दो केही थिएन । जस्तो, उनीसँग इटहरीको हलगडामा आफ्नै घर थियो । मासिक ७० हजार रुपैयाँ पठाउने श्रीमान् वैदेशिक रोजगारमा थिए । निजी स्कुल पढ्दै गरेका आफ्ना छोरा थिए । यी सबै भएर पनि के नभएकोनभएको खल्लो भएको थियो अप्सरालाई ।
उनी जागिर खोज्दै हिँडिन् । इटहरीका खेम सुवेदीसँग भेट भयो । सुवेदीबाट उनलाई सेक्युरिटी गार्डको कामको प्रस्ताव आयो । सुवेदीको प्रस्ताव स्वीकार गरिन् अप्सराले । तालीम लिइन् । कहिल्यै नगरेको सलोट हान्नेदेखि सेक्युरिटी गार्डका प्राविधिक संवाद र सम्मानका कुराहरू सिकिन् र, ५ महिना अगाडिबाट जागिर गर्न थालिन् अप्सराले । हाल उनी पूर्वाञ्चल सेक्युरिटिजको ब्यानरमा इटहरीको सेन्ट्रल प्लाजामा काम गर्छिन् ।
बिहान ७ बजेदेखि साँझ ७ बजेसम्म १२ घण्टा काम गर्छिन् अप्सरा । काममा शुरुबाटै आनन्दै आएको बताउने अप्सरा आफू सेक्युरिटी गार्ड भएको सुनेपछि भने श्रीमान्ले असहज मानेको बताइन् । ‘मैले सेक्युरिटी गार्ड काम थालेको बताएपछि विदेशमा हुने श्रीमान् अति रिसाउनुभयो’, अप्सराले भनिन्, ‘मैले काम नगरी बस्नुभन्दा घर हेरेर जागिर खानु सामान्य हो भनेपछि भने स्वीकार गर्नुभयो ।’
आफ्नो पहिलो जागिर नै सेक्युरिटी गार्ड भएको बताउँदै अप्सरा यो जागिरमा खुशी भएको बताउँछिन् । ‘मेरो मासिक १४ हजारको कमाइले घरखर्च चल्छ’, अप्सरा भन्छिन्, ‘श्रीमान्को कमाइ बचत हुन्छ ।’ सेक्युरिटी गार्ड गरेको देखेपछि उनको माइती गोठगाउँदेखि घर उदयपुरको फत्तेपुरसम्मका मान्छेहरू आएर आफ्नो कामको तारिफ गरेको अप्सरा बताउँछिन् ।
कतिपय महिलाले आफू पनि सेक्युरिटी गार्ड बन्न इच्छुक भएको भन्दै सल्लाह माग्ने र आफूले तरिका सिकाउने गरेको ३१ वर्षीया अप्सरा बताउँछिन् । उनी भन्छिन्, ‘कोहीकोहीले त मैले चिनजान गराएर तालीम लिएर जागिर पनि शुरु गर्नुभएको छ ।’ आफूले सेक्युरिटी गार्ड गरेकोमा कुनै पछुतो र गुनासो नभएको अप्सरा बताउँछिन् । ‘म मेरै इच्छाले यो काममा आएको हुँ र मलाई कुनै पछुतो छैन’, अप्सरा भन्छिन्, ‘समय र बलले सकुञ्जेल म यही काम गर्छु ।’
महिलाले पुरुषको दारी र कपाल काट्दा शुरुमा धेरै छक्क परेः अम्बिका तामाङ, हेयर आर्टिस्ट
मोरङको सुन्दरहरैचा–९ मा घर भएकी अम्बिका तामाङसँग २ वर्ष अघिसम्म के गर्ने भन्ने कुनै पेशागत बाटो तय भएको थिएन । उनी सीप सिक्ने र केही इलम गर्ने पक्षमा त थिइन् । के गर्ने भन्ने बारेमा भने अलमलमा थिइन् । सीपको खोजीमा भाँैतारिइरहेकी तामाङले २०७४ मा स्वप्निल ब्युटीपार्लरमा महिलाको सौन्दर्य क्षेत्रको तालीम लिइन् ।
केही समयपछि उनले धरानमा मुख्य कार्यालय भएको रेड कार्पेट युनिसेक्स सलोनमा पुरुषको दारी र कपालको सौन्दर्यको बारेमा पनि तालीम लिइन् । स्वप्निलमा लिएको महिलाको केश शृङ्गार बारेको तालीम र रेड कार्पेटमा लिएको पुरुषको केश शृङ्गारको तालीमपछि उनी दक्ष बनिन् । हाल उनी त्यही सीपलाई इटहरीको चाइना मार्केट क्षेत्रभित्रको रेड कार्पेट सलोनमा सदुपयोग गर्दैछिन् ।
कुनै बेला सामान्य ५ हजारको जागिर पाउन धेरैसँग प्रतिस्पर्धा गर्नुपर्ने अम्बिका हाल इटहरीकी एक सक्षम महिला र पुरुष हेयर आर्टिस्ट हुन् । उनी हाल दैनिक ८ देखी १० जना सम्मलाई सेवा दिइरहेकी छिन् । मासिक कम्तीमा पनि १८ हजार रुपैयाँ कमाउँछिन् । कामको चापअनुसार कमाइ धेरै पनि हुन्छ । आफू हेयर आर्टिस्ट भएकोमा धेरै खुशी छिन् अम्बिका । भन्छिन्, ‘नेपालमै हुँदा पनि राम्रो कमाइ छ र विदेशमा जाँदा पनि राम्रो बिक्ने सीप छ ।’
आफूले डेढ वर्ष अगाडि इटहरीमा तालीम सकेर पहिलो कस्टमरलाई सेवा दिएको दिन अझै ताजा छ अम्बिकालाई । ‘नेपालमै पनि महिलाले केटाको कपाल काट्ने पहिलोपल्ट देखँे भनेर भन्नुभयो’, अम्बिका भन्छिन्, ‘पछिपछि त धेरैले बुझ्दै जानुभयो तर अझै पनि कोहीकोही त मैले काम गरेको देखेर अचम्म मान्नु हुन्छ ।’
२७ वर्षमा हिँड्दै गरेकी अम्बिका ४ वर्ष इटहरीमा जागिर गर्ने र त्यसपछि आफ्नो नगरको विराटचोक क्षेत्रमा यस्तै सलोन खोल्ने सोच भएको बताउँछिन् । आफ्नो ब्याचमा केटाको दारी र कपालमा काम गर्ने आफूमात्रै भए पनि पछिल्लो समयमा भने यो सङ्ख्या बढेको अम्बिका बताउँछिन् । भन्छिन्, ‘अब कामको महत्व बुझ्नेहरू सीप सिकेर आउन थालेका छन् ।’
सफारी कुदाएर आएको पैसाले आत्मविश्वास बढायोः रेनुका राई, सफारी चालक
३ महिना अगाडिसम्म बेरोजगार थिइन् रेनुका राई । इटहरीको आइतबारेमा बसोबास गर्ने राई बेरोजगार हुनुमा उच्च शिक्षा र सीपको अभाव थियो । धनकुटाको चुलीवनकी रेनुकालाई पैसा कमाउन केही साथीहरूले आइडिय ादिए । आइडिया थियो, सफारी कुदाउने ।
भाडामा पनि सफारी कुदाउन पाइने र केही हप्तामै सीप सिकेर तुरुन्तै पैसा कमाउन पाइने भएकाले उनी सहमत भइन् । २३ वर्षीया रेनुकाले केही हप्ता सफारी सिकिन् । र, २ महिना अघिदेखि उनी इटहरी क्षेत्रमा सफारी कुदाउन सक्रिय छिन् ।
सफारी मालिकलाई दैनिक ५ सय दिएर पनि आफूलाई १ हजार ५ सय सम्म कमाइ हुने रेनुका बताउँछिन् । सफारीको मर्मतदेखि ब्याट्री चार्जमा लाग्ने खर्च कटाएर दैनिक ७ सय भने बचत हुने रेनुका बताउँछिन् । भन्छिन्, ‘दैनिक ७ सय कमाउने अरु काम पाउन गाह्रो छ । सफारीले धेरै सहज बनाएको छ ।’
सफारी चलाएपछि पैसा कमिएको र आफ्नो आत्मविश्वास बढेको रेनुका बताउँछिन् । भन्छिन्, ‘धेरै नपढे पनि सीप र हिम्मत भएमा पैसा कमाउन सकिने रै’छ ।’
_1720278409.jpg)
