तस्बिर सौजन्यः विकास चाम्लिङ
धरानः किरात समुदायले धुमधामसँग मनाउने उँभौली पर्व शनिबारबाट शुरु भएको छ । धरानमा रहेको बुद्धिकर्ण राईको दरबार क्षेत्र विजयपुर तथा इटहरीमा रहेको काव्यवाटिकाको साकेला थानमा पूजा गरी उँभौलीको शुरुवात भएको छ ।

झापाको बिर्तामोड, दमकलगायतका क्षेत्रमा पनि उँभौलीलाई धुमधामसँग मनाउन थालिएको छ । पछिल्लो समय किरात राईहरूले उँभौली र उँधौलीलाई पहिचानको आन्दोलनसँग पनि जोड्दै आएका छन् ।

उँभौली पर्व प्रकृति र पुर्खाहरूसँग सम्बन्धित रहेको छ । यो चाडलाई राईले साकेला, लिम्बूले चासोक तङनाम, याक्खाले चाछुवा र सुनुवारले फोल्स्याँदर भन्ने गर्छन् ।

यो पर्व खासगरी किराती समुदायको बसोबास तथा उपस्थिति रहेको ठाउँमा धुमधामका साथ मनाउने गरिएको छ । वर्षायाम लागेपछि मौसम न्यानो हुने भएकाले सम्पूर्ण जीवजन्तु तथा चराचुरुङ्गी क्रमशः बेंसीबाट लेकतिर सर्ने तथा रूखबिरुवामा पनि पुरानो पात झरेर नयाँ पात पलाउने हुनाले यसलाई उँभौली यामका रूपमा लिइने गरिएको छ ।

पत्रकार तथा लेखक जनकऋषि राईका अनुसार कृषि प्रणालीमा आधारित भएर जीवनयापन गरिरहेका किरातीबीच यही यामलाई आधार मानेर खेती लगाउने तथा खेतीपाती सप्रियोस् भनेर पूर्वजसँग आशीर्वाद माग्ने प्रचलन रहिआएको छ ।

१ नम्बर प्रदेशका सुनसरी ताप्लेजुङ, पाँचथर, इलाम, झापा, मोरङ, खोटाङ, भोजपुर, धनकुटा, उदयपुर, ओखलढुङ्गा, सोलुखुम्बु, सङ्खुवासभालगायतका जिल्लामा उँभौलीलाई उत्सवको रूपमा नै मनाउने गरिन्छ । सङ्घीय राजधानी काठमाडौंमा पनि उँभौली मनाउने गरिन्छ ।

पछिल्लो समय उँभौली पर्वलाई सामाजिक तथा सांस्कृतिक एकताको सन्देश दिने पर्वको रूपमा मनाउन थालिएको छ । नेपालभित्र मात्र होइन किरातीहरूको बसोबास रहेका अन्य देशमा पनि यो पर्वलाई मनाउने गरिएको छ ।
प्रत्येक वर्ष भूमिपूजा गरी उँभौली चाड चण्डी नाच नाच्दै एक महिनासम्म किराती समुदायले मनाउने गर्छन् ।

किरातीहरू प्रकृतिपूजक भएकाले प्रकृतिलाई खुशी पार्नका लागि हरेक वर्ष यो पर्व मनाइन्छ । किरातहरूको यो पर्व पृथ्वीमा कृषि युग शुरु भएदेखि प्रचलनमा आएको विश्वास गरिन्छ । यो पर्व ऋतु परिवर्तनको सङ्केत दिने पर्व पनि हो ।

यो दिनलाई सुम्निमा अर्थात् पार्वतीको सृष्टि भएको दिन मानिन्छ । उँभौली पर्व मौसमसँग सम्बन्धित छ । अन्नबाली सप्रियोस् खाद्यान्नको कमी नहोस् र सुखशान्ति प्राप्त होस् भन्ने उद्देश्यका साथ यो पर्व मनाउने गरिन्छ ।