इस्लाम एउटा पूर्ण जीवन व्यवस्था (Complete Code of Life) हो । यसले धार्मिक कर्मकाण्ड पूरा गर्नुसम्म मात्र सीमित रहने आदेश दिंदैन । यसले उपासनाको दायरालाई व्यापक अर्थमा लिने गर्दछ । बाटोमा फ्याकिएको एउटा शिशाको टुक्रालाई व्यवस्थित गर्नुलाई पनि इस्लामले उपासना मान्दछ । इस्लाम शासन व्यवस्थामासमेत जबर्दस्त हस्तक्षेप स्थापना गरी राज्य सञ्चालन गर्ने आदेश दिन्छ । यो पनि उपासना हो । इस्लाम त्यो व्यवस्था हो जसले अल्लाहको कानून विश्वभरि लागू गराउने आदेश दिन्छ । अल्लाहको कानून कुरआन–हदीस हो । इस्लामले हरेक व्यक्तिलाई इस्लामी अभ्यासमा ढल्न अभिप्रेरित गर्दछ । एउटै अल्लाहको मात्र भक्ति र आदेश पालनाको शिक्षा दिन्छ ।
मुस्लिम राष्ट्रहरूमा यस मान्यतामा आधारित कैयौं संस्थाहरू काम गर्दछन् । ती राष्ट्रहरूमा परम्परागत शासक वर्ग र यस मान्यताका प्रचारकहरूबीच जहिले पनि मतभेद र टसल रहिरहेको हुन्छ । कतिपय अवस्थामा उनीहरूबीच गृह युद्धहरू पनि भएका छन् ।
तब्लीग जमात एक अनौपचारिक प्रशिक्षणशाला
तब्लीग जमातले माथि उल्लेखित इस्लामको शासकीय मान्यतामा आधारित प्रशिक्षण दिंदैन । जमातले मुस्लिम समुदायलाई इस्लाम धर्मका आधारभूत विषयहरूको सैद्धान्तिक र प्रयोगात्मक प्रशिक्षण दिने गर्दछ । तब्लीग जमातले मूलतः अशिक्षित तब्कामा काम गर्दछ । यस जमातले इस्लामको कर्मकाण्डी शिक्षाहरू दिन्छ । तब्लीग जमातमा अधिकांश अशिक्षित र निम्न वर्गका मानिसहरू नै जाने गर्दछन् । जमातीहरूले राजनीतिको कुरा पटक्कै गर्दैनन् । उनीहरू मिडियाहरूमा आउन रुचाउँदैनन् । प्रबिधिको प्रयोग गर्ने तर प्रबिधिको विकासमा अग्रसर नहुने उनीहरूको व्यवहारिक मान्यता देखिएको छ । विज्ञानसँग उनीहरू दुर छन् । शिक्षा क्षेत्रमा अग्रसर भएर काम गरेको पनि उनीहरूलाई खासै देखिएको छैन । मस्जिदमा गएर मानिसहरूलाई इस्लामको कर्मकाण्डी प्रशिक्षण त दिन्छन् तर मद्रसा, स्कुल, कलेज आदि स्थापना गर्न उनीहरू खासै अग्रसर भएको पाइँदैन । यद्यपि तब्लीग जमातले मुस्लिम समाजलाई मस्जिदसँग जोडेर नैतिकवान समाज निर्माण गर्न विश्वजगत्लाई ठूलो सहयोग गरेको छ । तब्लीगमा लागेका व्यक्तिहरू सामान्यतः धार्मिक, ईमानदार, अनुशासित र कर्तव्यनिष्ठ हुन्छन् । तब्लीग जमातमा सहभागी हरेक व्यक्ति आफैंमा प्रशिक्षक र प्रशिक्षार्थीसमेत हुने गर्दछ । जमातले आफ्नो पाठ्यक्रम निर्धारण गरेको छ । यसको सेरोफेरोमा प्रशिक्षण हुने गर्दछ । यसले जमातमा लागेका व्यक्तिहरूको व्यक्तित्व विकास गरी अल्लाहसँग जोड्ने काम गर्दछ । तब्लीग जमातले अन्य धर्मावलम्बीहरूबीच धर्म प्रचारको काम गर्दैन । यसले कसैलाई इस्लाम धर्म अपनाउन आग्रह गर्दै हिंड्दैन । यसमा इस्लाम धर्मावलम्बीहरू मात्र सहभागी र प्रशिक्षित हुन्छन् । मुस्लिमहरू आफ्नो घर र कारोबार छोडेर, आफ्नो सम्पत्ति र समयको लगानी गरेर आफैं सिक्ने उद्देश्यले जमातमा निस्कन्छन् । जमातमा सहभागी व्यक्तिको अधिकांश समय मस्जिदभित्र नमाज, जिक्र (ध्यान) र सिक्ने–सिकाउने कार्यमा बित्ने गर्दछ । उनीहरूले आवश्यक भाँडाकुँडा, स्टोभ र खाद्यान्नहरू साथमा लगेका हुन्छन् । उनीहरू मस्जिद परिसरमै पालैपालो गरी सामूहिक रूपमा आफैं खाना पकाउने गर्दछन् । उनीहरूले मस्जिदहरूको सफाइ गर्दछन् । आफ्ना लुगाफाटा आफैं धुन्छन् ।
तब्लीग जमातसँग शासक वर्गको व्यवहार
तब्लीग जमात मुस्लिम समुदायलाई इस्लाम धर्मका आधारभूत विषयहरूको सैद्धान्तिक र प्रयोगात्मक शिक्षा मात्र दिने भएकोले र जमातमा लागेका व्यक्तिहरू शासनसत्तामा पहुँचको कुरा नगर्ने भएकोले विश्वका धेरैजसो मुलुकहरू मुस्लिम समुदायका अन्य समूहको तुलनामा तब्लीग जमातको बारेमा नरम व्यवहार अपनाएको पाइन्छ । भारतमा पनि तब्लीग जमातलाई भारत सरकारले जहिले पनि आफ्नो नजिक राखेको पाइन्छ । शासक वर्गको मान्यतामा तब्लीग जमातसँग शासनसत्तालाई कुनै खतरा रहेको हुँदैन । अरब राष्ट्रहरूले पनि तब्लीग जमातको बारेमा सफ्ट कर्नर राख्दछन् ।
नेपालमा तब्लीग जमात र प्रोपेगण्डा
भारतमा लकडाउन शुरु भएको थिएन । दिल्लीमा निजामुद्दीनस्थित तब्लीग जमातको हेड क्वार्टरमा मार्च १३ र १४ का दिन नियमित प्रक्रिया अनुसार एउटा ‘जोड (सभा) थियो । लकडाउन शुरु भएपछि केही जमातीहरू त्यहीँ बस्न बाध्य भए । मार्च २५ मा उक्त मर्कजमा फसेका जमातीहरूलाई दिल्ली प्रहरीले उद्धार ग¥यो । ती जमातीहरूमा ठूलो संख्यामा कोरोना संक्रमित देखिएको समाचार भाइरल भयो । त्यस जोडमा १९ जना नेपाली सहभागी भएको समाचारले पनि चर्चा पायो । ती सहभागीहरूमा संक्रमणको सम्भावना उच्च हुनु स्वभाविक थियो । त्यसबाहेक नेपालकै विभिन्न जिल्लाका मस्जिदहरूमा पनि जमातीहरू छरिएका थिए । केही बिदेशी जमातहरू पहिलेदेखि नै नेपालमा तब्लीग (यात्रा) गरिरहेका थिए । पहिले नै यात्रामा रहेका यी जमातहरू अचानकको लकडाउनले जो जुन मस्जिदमा थियो त्यो त्यहीँ फस्यो । भारतीय मिडियामा भएको हल्लासँगै नेपालमा रहेका यी जमातीहरूलाई दिल्लीसँग जोडेर मस्जिदमा लुकेर बसेको कपोलकल्पित खबर नेपालभरि भाइरल हुन थाल्यो । लुकेर बसेका भन्नु, पक्राउ परे भन्नु, भागेर आए भन्नु, फलानो देशका नागरिक फेला प¥यो भनेर नकारात्मक भावका साथ खबर सम्प्रेषण गर्नु साम्प्रदायिकताको बीजारोपणबाहेक अरू केही थिएन । लेखक पूर्वराज्यमन्त्री हुन् ।
