कुनै पनि सङ्गठन वैचारिक र सैद्धान्तिक धरातलभन्दा टाढा रहन सक्दैन । त्यसैले नेवि सङ्घको सिद्धान्त र जिम्मेवारीको बारेमा धेरथोर जानकार हुनुपर्छ भन्ने धारणा विकास भइरहेको छ । नेवि सङ्घ आफैँमा विचार र क्षमताको पर्याय हो । त्यसैले यसमा आबद्ध सदस्यहरू सङ्गठनप्रति प्रतिबद्ध र प्रशिक्षित हुन अत्यन्तै जरुरी छ । जबसम्म कुनै सङ्गठन वैचारिक र व्यावहारिक दुवै हिसाबमा सङ्गठित हुन सक्दैन तबसम्म मजबुत सङ्गठनको परिकल्पना गर्न सकिँदैन ।
सर्वप्रथम समाज परिवर्तन गर्ने सङ्गठन समयानुसार परिवर्तन हुन जरुरी नै छ । नेवि सङ्घभित्र पनि समस्या होलान् । तर समस्याको रचनात्मक समाधान एक मात्र विकल्प हो । नेवि सङ्घमा आस्थावान् साथीहरूको ऊर्जालाई थप चलायमान बनाउँदै आगामी नेतृत्व परिपक्व र पारदर्शी बनोस् भन्नका लागि सङ्गठनभित्र व्यापक रूपमा वैचारिक बहसको अवश्यकता छ । हरेक स्कुल, कलेज र विश्वविद्यालयमा नेवि सङ्घका प्रशिक्षित कार्यकर्ता उत्पादन गर्नु छ ।
नेवि सङ्घ हरेक विद्यार्थीको समस्या समाधानको अर्जुनबाण हो । त्यो अर्जुनबाण समयानुसार उपयोग गर्ने र मर्मतसम्भार गर्ने जिम्मेवारी पनि नेतृत्वको हो । राजनीतिक र शैक्षिक आन्दोलनमा नेबिसङ्घको भूमिका के कस्तो रह्यो भन्ने विषयमा न्यूनतम जानकारी कुनै पनि कार्यकर्तालाई हुनुपर्छ । जसले इतिहासमा गर्व गर्दै नयाँ ऐतिहासिक सङ्गठन बनाउनमा विद्यार्थीलाई आकर्षित गर्न सकियोस् ।
अहिले अनेकौँ समस्याका बीचमा सङ्गठन चलिरहेको छ । पार्टीभित्रको गुटको प्रत्यक्ष प्रभाव नेवि सङ्घभित्र छर्लङ्ग देख्न सकिन्छ । यतिसम्म कि हरेक इकाइ समिति गठन गर्ने प्रक्रियामा समेत गुटगत प्रभाव स्पष्ट रूपमा देखा पर्न थालिसकेको छ । आफूले गरेका राम्रा पक्षको प्रचार गर्नेभन्दा अरूका खराबी खोज्दै हिँड्ने र आन्तरिक रूपमा विभाजित हुँदा स्वाभाविक रूपमा सङ्गठन कमजोर हुँदैछ ।
स्ववियु निर्वाचनमा पनि त्यसको प्रभाव नपरेको होइन । एकताको नयाँ सन्देश दिएर नेवि सङ्घ आन्तरिक एकताका साथ लाग्ने हो भने यो दुनियाँमा कुनै पनि शक्तिले नेवि सङ्घलाई पराजित गर्न सक्दैन । पार्टीभित्र खबरदारी गर्नुपर्ने बेलामा तिनै विभाजित नेताको भजन गाउनुले नेवि सङ्घको गरिमामाथि प्रश्न उठ्नु स्वाभाविकै हो ।
नेवि सङ्घ नेतृत्वले विभाजन होइन एकताको माग गर्न सक्नुपर्छ । नेताले गरेको गलत कामलाई नेता रिसाउँछ भनेर वा गुटमा परिँदैन भनेर अथवा भोलिको राजनीतिक नियुक्तिमा छुटाउँछ भनेर गलत अभ्यासलाई प्रश्रय दिनु हुँदैन । विभाजन होइन एकताको अभियान गर्न उत्प्रेरित गर्नुपर्छ । आज विभाजनको अभ्यासलाई टुलुटुलु हेरेर बस्नु नेवि सङ्घको एक सच्चा कार्यकर्ताको लागि महाभुल हुन जान्छ । गुट उपगुटको साँघुरो घेराभन्दा माथि उठेर हामीले ‘हाम्रो नेवि सङ्घ, हाम्रो काङ्ग्रेस’ भन्ने सन्देश हरेक नेपाली युवा विद्यार्थीको माझ पु¥याउने साहस गर्न सक्नुपर्छ ।
नेवि सङ्घ राजनीतिको गर्विलो इतिहास बोकेर आएको सङ्गठन हो । महत्वपूर्ण राजनीतिक आन्दोलन र कर्मठ योद्धाहरूको बलिदानीबाट खारिएको सङ्गठन हो नेवि सङ्घ । २०३६ सालको विद्यार्थी आन्दोलनको अगुवाइ गर्दै २०४६ सालको प्रजातन्त्र पुनस्र्थापनाको आन्दोलनमा अग्रणी भूमिका निर्वाह गरेको छ ।
त्यस्तै २०६२÷०६३ मा नेपाली काङ्ग्रेसको नेतृत्वमा भएको ऐतिहासिक जनआन्दोलनमा महत्वपूर्ण योगदान रह्यो । माउ पार्टी नेपाली काङ्ग्रेस अलमलमा परेको अवस्थामा नेवि सङ्घले त्यसको गाँठो फुकाइदिने गरेको छ । अब नेवि सङ्घ विभाजन होइन एकताको नयाँ अध्याय शुरु गर्न चाहन्छ ।
राष्ट्रियता, लोकतन्त्र, समाजवाद र विद्यार्थी एकतालाई आदर्श मानेर अगाडि बढेको नेवि सङ्घ आफ्नो मूल मन्त्रबाट एकरति विचलित हुँदैन । कतिपय अवस्थामा विविध कारणले कतै विचलित भयो होला तर अबको नेवि सङ्घ एकताको मूल मन्त्रलाई शिरोधार्य गर्न तम्तयार भइसकेको छ । पुरानो पुस्ताले गुट उपगुट हस्तान्तरण गर्दै गर्दा नेवि सङ्घको यो आदर्श मन्त्रको महत्व र मान्यता सँगै हस्तान्तरण गर्न सकेन । अबको नेवि सङ्घ गुट उपगुट छाडेर यही आदर्श मन्त्रलाई मनन गर्दै अगाडि बढ्नुको विकल्प छैन ।
शासन व्यक्तिको होइन विधिको हुनुपर्छ । कुनै एउटा कार्यकर्तालाई चोट लाग्दा सङ्गठनका सबै सदस्यको साथ हुनुपर्छ । नेता होइन नीतिअनुसार सङ्गठन परिचालन हुनुपर्छ । विद्यार्थीको भावनाको नेतृत्व गर्ने जुझारु युवा विद्यार्थीबाट सङ्गठनको नेतृत्व हुनुपर्छ । गुटको छाया नपरेको विद्यार्थीको मायामा परेको नेतृत्व चयन गर्ने साहस अबको पुस्ताले राख्नुपर्दछ ।
नेतृत्व नेताको गोजीबाट हैन विद्यार्थीको रोजाइमा निर्भर हुनुपर्छ । शैक्षिक र राजनीतिक कार्यदिशामा नेवि सङ्घ स्पष्ट बनेर अगाडि बढ्नु अबको एक मात्र विकल्प हो ।
नेवि सङ्घको आगामी बाह्रौँ अधिवेशनको हल्लाले इकाइदेखि केन्द्रसम्म नै चहलपहल शुरु भएको छ । उमेरहदकै कारण नेवि सङ्घ भित्रको विवाद बारम्बार सतहमा आइरहेको छ । समयमा अधिवेशन नहुने र नेतृत्वका आकाङ्क्षी धेरै हुने भएकाले अधिवेशन अन्योलमा पर्ने गरेको छ । जुन आगामी अधिवेशनमा पनि हुने देखिँदैछ ।
३२ वर्षको उमेरहदकै कारण अहिले महाधिवेशन अन्योलपूर्ण अवस्थामा छ । यहाँ समस्या उमेरको भन्दा पनि अधिवेशनको हो । नेवि सङ्घको विधानअनुसार दुईदुई वर्षमा अधिवेशन गराउन सके उमेरहदको समस्या आफैँ समाधान हुने देखिन्छ । पार्टी नेतृत्वको इन्ट्रेस्टमा सङ्गठन परिचालन भइरहेका कारण हरेक अधिवेशन प्रभावित हुने गरेका छन् । समयानुसार सङ्गठन बिस्तार हुन सकेका छैनन् । हरेक स्थानीय तहमा नेवि सङ्घका कमिटी छैनन् । प्रादेशिक संरचनाअनुसार नेवि सङ्घ चल्न सकेको छैन । यसले पनि नेतृत्वमा जाम देखिएको छ ।
हुन त विवादित जिल्लाहरूमा अधिवेशन गर्न पनि त्यति सहज छैन । जताततै गुटले गाँजेको छ । आफ्नो मान्छे भन्दा अरू हुनुहुँदैन भन्ने सोचलाई नत्यागेसम्म अधिवेशन सम्भव पनि छैन । त्यसैले इमान्दरिताका साथ सङ्गठन बचाउनका लागिहामी सबै एक ठाउँमा उभिनु आजको आवश्यकता हो । यो परिस्थितिमा सङ्गठनलाई माया गर्ने साथीहरूले तेरो मेरो नभनी सङ्गठनको हितमा काम गर्नुपर्ने देखिन्छ ।
आगामी अधिवेशनले नेवि सङ्घलाई वैचारिक तथा भावनात्मक रूपमा एक बनाउनुपर्छ । नेपाली काङ्ग्रेस अहिले मुलुकभर प्रमुख प्रतिपक्षीको हैसियतमा छ । यो नेवि सङ्घको लागि अवसर पनि हो । हरेक स्थानीय तहमा नेवि सङ्घको कमिटी गठन गर्ने र खबरदारीको लागि तैनाथ बनाउन सके आगामी ४ वर्षपछिको निर्वाचन काङ्ग्रेसको पक्षमा देखिनेछ । आन्तरिक विवादको विषय लामो समय रहन दिनु हुँदैन त्यसले आफँैलाई कमजोर बनाउने निश्चित छ ।
अहिले देखिएको समस्या भनेको नेतृत्व हत्याउने र आफू कसरी बलियो बन्ने भन्नेतिर नै छ । तर अब आउने नेतृत्व भनेको सङ्गठनलाई कसरी बलियो बनाउन सकिन्छ भन्ने भिजन भएको हुनुपर्छ । अनि मात्र नेवि सङ्घ साँच्चै लोकतान्त्रिक सङ्ठन देखिन्छ । अबको नेवि सङ्घ भनेको शैक्षिक मुद्दाका अलावा सामाजिक तथा आर्थिक विकासका विषयमा पनि केन्द्रित हुन जरुरी छ ।
