लोकसेवा तयारी (विषयगत)

# काठमाडौं तराई दुतमार्ग (Fast Track) को बारेमा सङ्क्षिप्त जानकारी दिनुहोस् ।

• राष्ट्रिय गौरवको आयोजनाका रूपमा रहेको काठमाडौं तराई द्रुतमार्गले काठमाडौं, ललितपुर, मकवानपुर र वारा जिल्लालाई समेटेको छ ।

• मुलुकको आर्थिक विकासमा महत्वपूर्ण सहयोग पुग्ने यस सडकको लम्बाई ७६.२ किमि छ ।

• काठमाडौंबाट एक डेढ घण्टामा तराई पुग्न सकिने यो सबभन्दा छोटो मार्ग हो ।

• मकवानपुरको ठिगनबाट रातमाटे जोड्ने डेढ किमि दुईमुखे सुरुङ मार्गसहित निर्माण हुन लागेको यो सडक चार लेनको आधुनिक र सुविधासम्पन्न बनाउने योजना छ ।

• वि.सं. २०७४ जेठ १४ गते तत्कालीन प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालद्वारा शिलान्यास गरिएको काठमाडौं तराई द्रुतमार्ग नेपाली सेनाले चार वर्षमा निर्माण सम्पन्न गर्ने लक्ष्य छ ।

# राजनीतिक विभाजन भनेको के हो ? लेख्नुहोस् ।

• देशको भूभागलाई क्षेत्र, प्रान्त, अञ्चल, जिल्ला, इलाका आदि जस्ता प्रशासनिक एकाइमा विभाजन गर्ने कार्यलाई राजनीतिक विभाजन भनिन्छ । यो जनताको घर घरमा सरकार भन्ने अवधारणा पनि हो ।

• जनताको नजिकमा गएर जनतासँगै बसेर जनइच्छा बमोजिम जनताका सबै कार्य गर्न राष्ट्रिय एकता र अखण्डता थप बलियो हुनेगरी देशलाई मुलुक सुहाउँदो विभिन्न प्रशासनिक एकाइमा विभाजन गर्नुपर्दछ ।

• शान्ति सुरक्षा, सेवाप्रवाह, विकास निर्माण, सन्तुलित विकास, सामाजिक सद्भाव, राष्ट्रिय एकता, राष्ट्रिय अखण्डता, भौगोलिक सुगमता जस्ता पक्षमा ध्यान दिई मुलुकको आर्थिक सामाजिक रूपान्तरण गर्नु राजनीतिक विभाजनको मूलभूत उद्देश्य हो ।

• नेपालको संविधानले नेपाललाई सङ्घीय राज्यमा रूपान्तरण गरी मुलुकलाई ७ प्रदेशमा विभाजन गरेर सोही अनुरूप जिल्लाको व्यवस्था गरेको छ ।

• नेपालको संविधानको भावना अनुरूप नेपालमा सात प्रदेशमा प्रदेश सरकार, ७७ जिल्लामा जिल्ला समन्वय समिति र ७५३ स्थानीय निकायको व्यवस्था गरिएको छ ।

• केन्द्र सरकार, प्रदेश सरकार र स्थानीय सरकारको व्यवस्था छ । यो नेपालको राजनीतिक विभाजन हो ।

# नेपालमा वन सम्पदाको महत्वबारे चर्चा गर्नुहोस् ।

वन र वनबाट प्राप्त हुने वस्तु वन सम्पदा हो । वन सम्पदा प्राणीसँग जोडिएको वस्तु हो । पृथ्वीमा भएका सारा प्राणीले खाने वस्तुदेखि त्यसलाई पचाउने र बिरामी हुँदा बचाउने सम्मका सम्पूर्ण वस्तुको स्रोत वन सम्पदा हो । ‘हरियो वन, नेपालको धन’ महत्व आफैँमा प्रस्ट छ । यसको बाँकी महत्वलाई निम्नानुसार चर्चा गर्न सकिन्छः

– औद्योगिक कच्चा पदार्थको स्रोत जस्तैः फर्निचर, कागज, सलाई, जस्ता उद्योग,

– जैविक विविधताको संरक्षणमा योगदान,

– खाद्य पदार्थ प्राप्तिको स्रोत जस्तैः धान, मकै, फलफुल,

– प्राकृतिक सौन्दर्यमा बढोत्तरी,

– पर्यटन उद्योगको प्रवद्र्धनमा सहयोग,

– वातावरण सन्तुलन तथा भूक्षय नियन्त्रणमा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह,

– रोजगारी सिर्जनामा सहयोग,

– राजस्व सङ्कलनमा योगदान जस्तै काठदाउरा, जडिबुटी बिक्री

# नेपालको आर्थिक विकासमा निजी क्षेत्रले खेल्ने भूमिकाबारे छोटकरीमा उल्लेख गर्नुहोस् ।

उच्च, दिगो, फराकिलो, समावेशी एवम् न्यायिक आर्थिक वृद्धि आर्थिक विकास हो । नेपालको संविधान, २०७२ को धारा ५१ (घ) (१) मा सार्वजनिक, नीजि र सहकारी क्षेत्रको सहभागिता र स्वतन्त्र विकासमार्फत राष्ट्रिय अर्थतन्त्र सुदृढ गर्ने नीति छ । विकास सहायता नीति, २०७१ ले निजी क्षेत्रलाई विकासको एक साझेदारका रूपमा स्वीकार गरेको छ । चालू योजनाले विकासमा निजी क्षेत्रको भूमिका प्रस्ट गरेको छ । सरकारले गरेको यस व्यवस्थाबाट आर्थिक विकासका तीन संवाहक सरकार, सहकारी र निजी क्षेत्रमध्ये निजी क्षेत्रको पनि महत्वपूर्ण भूमिका हुन्छ भन्ने प्रस्ट हुन्छ । यसले मुलुकको आर्थिक विकासमा खेल्ने भूमिकालाई निम्न बुँदामा उल्लेख गर्न सकिन्छः

– वस्तु तथा सेवाको उत्पादन र उत्पादकत्व वृद्धि गर्ने,

– रोजगारी सिर्जना गर्ने, – स्वच्छ प्रतिस्थापन गरी निर्यात वृद्धि गर्ने,

– मूल्य वृद्धि नियन्त्रणमा सहयोग गर्ने,

– आयात प्रतिस्थापन गरी निर्यात वृद्धि गर्ने,

– आफूमा भएको ज्ञान, सीप, अनुभव एवम् पुँजीको अधिकतम प्रयोग गर्ने,

– मुलुकमा नयाँ नयाँ प्रविधि भित्र्याउने, – विदेशी मुन्द्रा आर्जन गर्ने,

– कानुन अनुसार कर तिरेर राजस्व सङ्कलनमा योगदान गर्ने,

– जनशक्ति, कृषि, उद्योग, व्यापार, पर्यटन आदिको विकास गर्न लगानी वृद्धि गर्ने,

– सामाजिक उत्तरदायित्व पूरा गर्ने,

– मुलुकको आर्थिक, सामाजिक रूपान्तरणमा सहयोग गर्ने, – सरकार र सहकारी क्षेत्रसँग समन्वय गरी कार्य गर्ने,

# नेपालको भौगोलिक अवस्थाले मुलुकको समग्र विकासमा के–कस्तो प्रभाव पारेको छ ? लेख्नुहोस् ।

हिमाल, पहाड र तराईमा अवस्थित नेपालको भोगोलिक अवस्थाले मुलुकको समग्र विकासमा निम्नानुसार प्रभाव पारेको छः

सकारात्मक प्रभाव

– पर्यटन व्यवसायको विकासमा सहयोग, आय आर्जन र रोजगारी वृद्धि हुने,

– अमूल्य जडीबुटीको प्रचुरता, औषधि उत्पादनमा सहयोग,

– हिमाल, पहाड र तराईमा कृषि उत्पादनमा विविधता, औधोगिक विकासमा सहयोग,

– हिमाल, पहाड खोला एवम् नदीबाट आन्तरिक र वाह्य सीमाङ्कनमा सहयोग, – हिमाल प्रमुख नदीको स्रोत स्थल, अथाह जलप्रवाह, विकासको सम्भावना,

– स्वच्छ हावापानी, स्वच्छ वातावरणबाट अनुकूल बसाइमा सहयोग । नकारात्मक प्रभाव

– भौगोलिक विकटता, सेवा सुविधा वितरणमा अवरोध, यातायातमा कठिनाई,

– हिमाल, पहाडको भौगोलिक अवस्थाले साधन स्रोतको न्यायिक वितरणमा समस्या,

– हिमालमा ठण्डा हावापानीले कष्टप्रद जीवन,

– हिमाल पहाडमा छरिएर रहेको बस्तीले गर्दा एकीकृत बस्ती विकासमा कठिनाई,

– जनसङ्ख्या वितरणमा असन्तुलन, हिमालमा भन्दा पहाडमा, पहाडमा भन्दा तराईमा जनसङ्ख्याको चाप, बसाइसराईको अवस्था बढ्दो,

– हिमाल, पहाडमा भौतिक पूर्वाधार विकासमा कठिन,

– भौगोलिक विकटताले गर्दा विकास निर्माणमा बढी लागत लाग्ने गरेको अवस्था ।