इटहरीः आज बिहान साढे ११ बजे सङ्घीय राजधानी काठमाडौंमा योगदानमा आधारित सामाजिक सुरक्षा योजना सार्वजनिक भएको छ । यसलाई नेपाल सरकारले नयाँ युगको प्रारम्भ भनेको छ ।

श्रमिकहरूको आफ्नो श्रम जीवनपछि पनि पाउने सामाजिक सुरक्षाको कार्यक्रम भएकाले यसलाई धेरैले रुचाएका छन् । कतिपयले त वृद्धभत्ता भन्दा उत्पादनशील कार्यक्रमम पनि भनेका छन् । आज सार्वजनिक गरिएको यो कार्यक्रममा बोल्दै उद्योगीदेखि मजदुर नेतासम्मले नयाँ युगको थालनी भनेका छन् । यही योगदानमा आधारित सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रमका बुझ्नैपर्ने विषयहरूः

१. के हो योगदानमा आधारित सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रम ?
यो कार्यक्रम नेपालका विभिन्न क्षेत्रमा श्रम गर्ने ३५ लाख हाराहारी मजदुरलाइ श्रम गर्ने उमेरपछि पनि जीविका चलाउने आधार बनाउन ल्याइएको सरकारी कार्यक्रम हो । काम गरुन्जेल तलब सुविधा हुने तर नगरेका दिन भोकै बस्ने प्रथाको अन्त्य गर्न यो कार्यक्रम सरकारले ल्याएको हो ।

२. कुन कानुनी आधारमा आएको हो यो कार्यक्रम ?
नेपालको संविधानको धारा ३४ को उपधारा २ मा उचित पारिश्रमिक सुविधा तथा योगदानमा आधारित सामाजिक सुरक्षाको हकको व्यवस्था गरिएको छ । यही संवैधानिक आधार र मजदुरहरूको माग अनुसार यो कार्यक्रम आएको हो ।

३. गरिब देश नेपालमा यत्रो कार्यक्रम गर्ने पैसा कसरी जम्मा हुन्छ ?
यो कार्यक्रमको लागि आवश्यक पैसा सरकारले सुरक्षित गरेर वितरण गर्ने मात्रै हो । यो कोष निर्माणको लागि हरेक श्रमिकको तलबबाट ११ प्रतिशत तलब कट्टा गरिन्छ । हाल सरकारले मजदुरको न्यूनतम तलब १३ हजार ४ सय ५० तोकेको छ । न्यूनतम यो र अधिकतम जति पाए पनि सोही तलबबाट उनीहरूको रकम कट्टा गरिन्छ ।

यसमा रोजगारदाताको तर्फबाट थप २० प्रतिशत रकम थपिन्छ र बन्छ सुरक्षा कोष । त्यही कोषको पैसाले श्रमिकहरूले मजदुरी गरेपछि पनि विभिन्न सेवासुविधाहरू प्रदान गरिन्छ ।

३५ लाख बढी मजदुरहरूको हरेक महिनाको तलबको ११ प्रतिशत रकम र २० प्रतिशत रोजगारदाताले थपिदिएको रकमले गर्दा यो नेपालको सबैभन्दा ठूलो कोष हुनेछ । यही कोषको पूँजी अनि ब्याजको विशाल रकमले सरकारबाट यस्ता सुरक्षाका कार्यक्रमहरू सञ्ंचालन हुन्छन् ।

४. योगदानमा आधारित सामाजिक सुरक्षाको खर्च केके मा हुन्छ ?
यो खर्च मूलतः विभिन्न चार शीर्षकमा हुन्छ । मजदुरको आश्रित परिवारको सुरक्षा, मजदुरको वृद्धावस्थाको सुरक्षा, अशक्त अवस्थाको सुरक्षा र स्वास्थ्य सुरक्षा गरेर ४ शीर्षकमा खर्च हुन्छ ।

५. औषधि उपचार खर्च कति समयपछि र कसरी कति रकम पाइन्छ ?
योगदानमा आधारित सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रमले औषधि उपचार खर्च व्यवस्था गरेको छ । जस अन्तर्गत श्रमिकहरूले अस्पतालमा १ लाख सम्मको उपचार खर्च पाउनेछन् । घरमै उपचार गर्ने हो भने २५ हजारसम्मको वार्षिक उपचार खर्च पाउँछन् ।

यी सुविधाहरूको लागि कोषमा पैसा जम्मा गर्न थालेको ६ महिना भएको हुनुपर्छ । प्रदेश १ को कोशी अञ्चल अस्पतामा यो सुविधा हुनेछ ।

६. सामाजिक सुरक्षा कोषले कति रकमको दुर्घटना कभर गर्छ ? मजदुरले कति सुरक्षा रकम पाउँछन् ?
सामाजिक सुरक्षा कोषका कार्यक्रममले दुर्घटना सुरक्षा समेटेको छ । जसअन्तर्गत श्रमिकहरूले काममा हुँदा वा काम बाहिर हुँदा भएको दुर्घटनाको आधारमा सामाजिक सुरक्षा पाउनेछन् ।

मजदुरको कार्यक्षेत्रमा दुर्घटना हुँदा सबै खर्च कोषले बेहोर्नेछ । कार्यक्षेत्र बाहिर हुँदा ७ लाखसम्मको रकम दिनेछ । उपचारको रकम सोझै अस्पतालको खातामा जम्मा हुन्छ ।

काममा नफर्किने गरी श्रमिकहरू घाइते भएमा उनीहरूको तलबको ६० प्रतिशत रकम पेन्सनको रूपमा प्रदान हुन्छ ।

७. श्रमिको आश्रित परिवारको सुरक्षामा कति रकम दिइन्छ ? यसको स्किम के छ ?
योगदानमा आधारित सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रमका ४ शीर्षकमा आश्रितका परिवारको सुरक्षा पनि समेटिएको छ । जसले काममा श्रमिकको मृत्यु भएमा उसको पति वा पत्नीलाई तलबको ६० प्रतिशत रकम आजीवन प्रदान हुनेछ । १८ वर्षभन्दा कम उमेरको बच्चा भएको मजदुरलाई ४० प्रतिशत शैक्षिक क्षेत्रको लागि प्रदान हुन्छ । एक भन्दा बढी बच्चा हुँदा मृतकको तलबको ६० प्रतिशतलाई बराबर बाँडेर प्रदान हुन्छ ।

योगदानकर्ता मृतक मजदुरको पत्नी वा पति नभएमा, छोराछोरीलाई र छोराछोरी नभएमा ६० प्रतिशतको तलबको रकम आमाबाबुलाई दिइने व्यवस्था छ ।

८. श्रमिकलाई वृद्ध अवस्थाको सुरक्षा वा पेन्सन कसरी प्राप्त हुन्छ ? कत्ति पेन्सन आउँछ ?
योगदानमा आधारित सामाजिक सुरक्षामा ६० वर्ष कटेका मजदुरहरूले थोरैमा १५ वर्ष योगदान गरेपछि पेन्सन पाउँछन् । १५ वर्ष काम गरेको एकमुष्ट तलबलाई १ सय ८० ले भाग गरेपछि आउने रकमको मासिक पेन्सन हुनेछ । २० वर्ष योगदान गरेकालाइ भने उनीहरूले २० वर्षसम्म पाएको कुल तलबलाई २४० ले भाग गरी मासिक पेन्सन प्रदान हुनेछ ।

९. यी सबै सेवा सुविधाहरू पाउन श्रमिकहरूले कसरी सूचीकृत हुने ?
यो कार्यक्रमको लागि योग्य हुन श्रमिकहरूले सामाजिक सुरक्षा योजनामा सूचीकृत हुनुपर्नेछ । यस बारेमा रोजगारदाता र योगदानकर्ताको सूचीकरणको बारेमा सूचना पनि प्रकाशित भएको छ । २०७५ साल कात्तिक २६ गते राजपत्रमा सूचना समेत प्रकाशन भइसकेको छ । श्रमिक र रोजगारदाताहरू सूचीकृत हुन थालेका छन् ।

१०. कहाँ हाँ भयो सूचीकरण ? कुन प्रदेशको सूचीकरण मिति कहिले ?
काठमाडौ उपत्यकाभित्रका रोजगारदाता र सबै श्रमिक आपूर्तिकर्ताहरूका लागि सूचीकरण कार्यक्रम शुरु भइसकेको छ । यो काम काठमाडौंमा २०७५ मंसिर ६ बाट शुरु भएको हो ।

सङ्घीय राजधानी काठमाडौं बाहिर पनि सूचीकरणका मितिहरू तोकिएका छन् । जस अन्तर्गत प्रदेश ३ मा मंसिर १५ गते, प्रदेश १ मा पुस १ गते, प्रदेश २ मा पुस १५ गते सूचीकरण हुनुपर्ने छ । यस्तै, गण्डकी प्रदेश र प्रदेश ५ को लागि माघ १ गने तोकिएको छ । कर्णाली प्रदेशको लागि सूचीकरणको मिति माघ १५ गते तोकिएको छ ।

अनलाइनबाट पनि सूचीकरण हुन सकिन्छ । यसको लागि सामाजिक सुरक्षा कोषको आधिकारिक वेवसाइट एसएसएफ डट जिओभी डटकममा लागइन गर्नुपर्नेछ । यस बारेमा थप जानकारी लिन सामाजिक सुरक्षा कोषको फोन नम्बरमा सिधा सम्पर्क गरेर बुझ्न सकिन्छ । सुरक्षा कोषको बबरमहल काठमाडौमा रहेको कार्यालयको फोन नम्बर ०१– ४२५६१४४ र ४२५६३१५ हो ।