धनकुटाः माछाको बजार र व्यावसायिक सम्भावना प्रशस्त भए पनि धनकुटामा माछापालन व्यवसाय फस्टाउन सकेको छैन ।
प्राविधिक ज्ञानको अभाव, भारतीय माछाको उपलब्धता, सिँचाइ सुविधाको अभाव तथा वित्तीय संस्थाले लगानीमा चासो नराख्दा किसान माछापालनमा व्यावसायिक बन्न नसकेका हुन् । धनकुटामा २०६७÷६८ सालबाट माछापालनको व्यावसायिक शुरुवात भएको मानिन्छ ।
स्थानीय स्तरमा उत्पादित माछाको बजारमा प्रशस्त माग छ । खोलाको बगर आसपास अन्य बाली नलाग्ने ठाउँमा पोखरी बनाएर माछा पालन गर्न सकिन्छ । तर प्राविधिक ज्ञानको अभावका कारण किसान व्यावसायिक हुन सकेका छैनन् ।
जिल्लाको लेउती, बाख्रे तथा पात्ले खोला आसपासका विभिन्न स्थानमा व्यावसायिक रूपमा माछा उत्पादन त हुने गरेको छ । तर यो पर्याप्त भने छैन । हाल धनकुटामा ४ हेक्टर क्षेत्रफलबाट वार्षिक ५ मेट्रिकटन मात्रै माछा उत्पादन हँुदै आएको छ । यसले यहाँको मागको १० प्रतिशत मात्र धान्ने गरेको छ । बाँकी ९० प्रतिशत माछा बाहिरी जिल्लाबाट आउने गरेको कृषि प्राविधिक सूर्य सापकोटा बताउँछन् ।
माछापालनको प्राविधिक ज्ञान नहुँदा अनि सिँचाइ सुविधाको असहजताले लागत बढी पर्ने तथा तराई र भारतको माछा सहज रूपमा उपलब्ध हुनाले पनि माछापालनमा किसान आकर्षित नभएको सापकोटाको बुझाइ छ । धनकुटाको उच्च क्षेत्रमा असला, शहर, तथा तल्लो क्षेत्रमा मुङ्ग्री, रौ, कमनकार्प ग्रासकार्पलगायतका माछा व्यावसायिक खेती हुने देखिएको छ ।
पहाडी क्षेत्रमा उत्पादन गरिएको माछा खान स्वादिलो हुने तथा आयातीत माछाभन्दा ताजा हुने भएकाले स्थानीय क्षेत्रमै उत्पादन गरिएको माछाको माग जिल्लामा बढी छ । जिल्लामा उत्पादन भएको माछालाई बजारको कुनै समस्या नरहेको तथा माग धान्नै मुस्किल रहेको धनकुटाको बुढीमोरङका माछापालक किसान देव इवाहाङ बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘माछा मार्ने दिन पोखरीमै बजार लाग्छ । लिन आएका सबैलाइ पुग्दैन । माछा किन्न आएकाहरू माछा नपाएर रिसाएर जान्छन् ।’
यता माछापालन गर्न आर्थिक रूपमा समस्या समेत हुने गरेको छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाले कृषि क्षेत्रमा थारै ब्याजमा लगानी गर्ने गरेको सुने पनि यस क्षेत्रमा लगानीमा चासो नदिएका कारण माछापालन व्यवसायमा समस्या रहेको बुढीमोरङकी किसान मुना सुब्बाको भनाइ छ । ‘माछा पालनमा पानीको सहजताका लागि खोला आसपास पाल्नुपर्छ,’ सुब्बा भन्छन्, ‘तर बैंकले खोला आसपास लगानी असुरक्षित हुने भन्दै लगानी गर्न मान्दैन ।’
_1720278409.jpg)
