इटहरीः इटहरी–४ हलगडाका मौरीपालक किसान श्रीप्रसाद भट्टराई तोरी फुल्ने सिजन भएकाले आजकाल अलि व्यस्त हुन्छन् । शिक्षक पेशाबाट सेवानिवृत्त भट्टराईको स्थानीय राजनीतिसँगै मौरीपालनमा राम्रो झुकाव छ ।

उनले २०६६ सालबाट घरायसी प्रयोजनको लागि सामान्य तवरबाट मौरीपालन शुरु गरेका थिए । पहिलो पटक जम्मा ८ घार मौरीबाट मह उत्पादन शुरु गरेका थिए । तर भट्टराईका छोरा विदेशबाट फर्किएपछि उनले अहिले १९ वटा घार पु¥याएका छन् । छोरा विदेशबाट आएपछि घार थपेका उनले राम्रो आम्दानी पनि गरिरहेका छन् ।

अहिले व्यावसायिक रूपमा मौरीपालन गरेर आफ्नो थप आर्थिक उपार्जन गर्न भट्टराई सफल भएका छन् । एक पटकमा २ सय केजीसम्म मह निकाल्ने गरेको उनको भनाइ छ । अहिले बजारमा १ किलो मह ७ सय रुपैयाँमा बिक्री भइरहेको छ ।

मौरीपालनबाट एउटा सीमित सिजनमा मिहिनेत गरेर राम्रो आम्दानी गर्न सकिने उनी बताउँछन् । ‘धेरै त होइन, अहिले एउटा खरिदारले वार्षिक जति कमाउँछ त्यति म एक सिजन काम गरेर कमाउन सक्ने भएको छु ।’

मोरङको सुन्दरहरंैचाको गोठगाउँ आसपासका अधिकांश जग्गामा तोरी लगाउने गरिन्छ । तोरीको फूल फुल्ने सिजन भएकाले अहिले भट्टराई मौरीका घार बोकेर गोठगाउँ आसपासका क्षेत्रमा मौरी चराउने काममा व्यस्त भेटिन्छन् ।

‘अरु समयको मह भन्दा तोरीको फूलको रसबाट बनेको महको धेरै माग हुने गर्दछ’ गोठगाउँमा मौरीको मह काढ्दै गरेको अवस्थामा भेटिएका भट्टराईले भने, ‘अरु बेलाभन्दा छिटो नै मौरीले मह तयार गर्छ । १५ दिनको समयमा मह तयार गर्ने हुँदा १५÷१६ दिनमै हामी मह काढ्ने गर्दछौँ ।’

भट्टराईका अनुसार तोरीको फूलबट छिटो र गुणस्तरीय मह बन्छ । धेरै तोरी लगाएको ठाउँमा २ हप्ता पनि नबित्दै एक घार मह तयार हुने गरेको उनी सुनाउँछन् ।

भट्टराईले मह उत्पादन हुने सिजनमा मौरीलाई सामान्य रेखदेख गरेर नै वार्षिक खर्च कटाएर ३ लाख सम्म आम्दानी गर्ने गर्दछन् । ‘एक घारबाट १५ दिनमा सरदर १२ केजी मह उत्पादन हुन्छ । ‘मसँग १९ वटा घार छन् । यो सङ्ख्या सामान्य हो’ भट्टराई भन्छन्, ‘१९ वटा घारबाट १५ दिनमै २ सय केजी मह उत्पादन हुने गरेको छ ।’

mauri (1) 2

बालीमा हुने विषादी प्रयोग र चिनी मिसाइएको महले व्यवसाय बिगार्दै

मौरीबाट राम्रो आम्दानी हुने भए पनि बालीनालीमा अन्धाधुन्ध प्रयोग भइरहने विषादीले भने मौरीपालन व्यवसाय नै धरापमा पर्दै गएको छ । सरकारले विषादी प्रयोगमा कडाइ नगरेकै कारण अहिले मौरीपालन व्यवसायमा थप चुनौती बढ्दै गएको हो । विषादी मात्र होइन बजारमा डुलाइने नक्कली अर्थात् चिनी मिसाएको महले पनि बेलाबेला महको बजार बिगार्ने गरेको छ ।

‘स्थानीय सरकारदेखि केन्द्र सरकारसँग नै समन्वय गरी विषादी प्रयोगलाई व्यवस्थित बनाउन माग गरिरहेका छाँै’, उनले भने, ‘विष र बजारको नक्कली महलाई नियन्त्रण गर्न सकियो भने मौरीपालक किसानलाई ठूलो राहत हुने थियो ।’