रुषा थापा
आम सर्वसाधारण वा व्यवसायीहरु बैंक तथा वित्तिय संस्थाको ऋण तिर्न नसकेर वा व्यवसायमा मन्दी आएर धमाधम आत्महत्या गरिरहेका छन् । बजारमा आएको आर्थिक मन्दीका कारण आम नागरिक र व्यवसायीहरु आत्महत्याको बाटो रोज्न बाध्य हुँदा समेत सरकार लाचार बनिरहेको छ ।
यता, बैंक तथा वित्तिय संस्थाहरु भने अहिले पनि आफुले यति र उति नाफा कमाउने भन्दै प्रचारप्रसार गरिरहेका छन् । बजार पूरै मन्दीमा छ । बैंकमा पैसा राखेका समेत आफ्नो बचत भटाभट निकालेका छन् । बैंकले कर्जा प्रवाह गर्न नसकेको व्यापक हल्ला छ ।
अनि हामीले यति आम्दानी गप्यौं, यति नाफा भयो भनेर बैंकले भनिरहँदा अधिंकाशको प्रश्न एउटै छ, ‘के यीनीहरुले पैसा चोर्ने त गरेका छैनन् ?’ अहिले उद्योग वाणिज्य व्यवसायी महासंघका अध्यक्ष चन्द्र ढकाल, पूर्वअध्यक्ष शेखर गोल्छालगायत मुलुकको अर्थतन्त्र छ दशकअघिको अवस्थामा पुगेको दाबी गर्छन् ।
बैंकमा एक लाखको चेक लिएर गएमा अर्को शाखा पठाइन्छ । त्यहाँबाट पनि अर्को शाखा पठाइन्छ । अनि एक लाख बचत फिर्ता गर्न नसक्ने बैंकले यति र उति नाफा भयो भनेर भन्नु लज्जास्पद पनि छ । बजारको कुरा गर्ने हो भने घरजग्गा, गाडी र सेयरको कारोबार पूरै ठप्प छ ।
करिब तीन वर्षअघि दुई करोडमा किनेको घडेरी अहिले पैसाको खाँचो परेर यसको आधा मूल्यमा बेच्छु भन्दा समेत बिक्दैँन । सेयर र गाडीको पनि यँही अवस्था छ । अनि यस्तो हुँदा बैंकले केमा लगानी गरेर नाफा कमायो ? भाटभटेनी सुपरमार्केटका सञ्चालक मिनबहादुर गुरुङका कारण मुलुकका अधिंकाश बैंक डुब्ने अवस्थामा पुगेका छन् ।
यता, बालुवाटारस्थित ललिता निवासको जग्गा काण्डका कारण पनि धेरै बैंक टाट पल्टिने जस्तो देखिएको छ । गुरुङ त ललिता निवासको जग्गा प्रकरणमा समातिए नै । त्यसरी नै अब सरकारी तथा गुठीका जग्गा व्यक्तिको नाममा दर्ता गरेको आरोपमा चन्द्र ढकाल पनि समातिने अधिंकाशको भनाइ छ ।
रुषा थापा
बागलुङ घर भएका ढकालको गरिब परिवारमा जन्म भएको थियो । तर, काठमाडौं छिरेपछि उनले वनजंगल, सरकारी, गुठी, सार्वजनिकलगायत जग्गा व्यक्तिको नाममा दर्ता गरी करोडौं सम्पत्ति आर्जन गरे । अहिले मुलुकको नाजुक अवस्थामा पुग्दा र व्यवसायीहरुले आत्महत्याको बाटो रोज्दा समेत ढकाललाई केही मतलब छैन ।
उनी उद्योग वाणिज्य महासंघका अध्यक्ष समेत हुन् । अध्यक्षको काम, कर्तव्य, जिम्मेवारी र दायित्व भनेकै उद्योगी, व्यवसायीहरुको संरक्षण गर्नु र मुलुकको अथृतन्त्रमा समेत टेवा पुप्याउनु हो । तर, यसतर्फ ढकालको ध्यान गएको छैन । उनी आफ्नो पेट भर्नतिर मात्र लागिपरेका छन् ।
पछिल्लो समय नेपालका अर्थविद्, विज्ञहरु मुलुकको अर्थतन्त्रबारे बोल्दैनन् । किनकि उनीहरुले पनि थाहा पाइसकेका छन् कि मुलुकको अर्थतन्त्र डुबिसकेको छ । केही दिनअघि मात्रै राजधानीको माइतीघर मण्डलामा विगत दुई महिनादेखि आन्दोलनरत रहेका सहकारीपीडित बचतकर्ताहरु सरकारले आफुहरुको माग पूरा नगरेको भन्दै सडकमै लम्पसार परे ।
अहिले बजारमा पाँच सय र हजारको नोट पाउनै मुस्किल छ । व्यापारी तथा सर्वसाधारणले आआफ्नो घरमा पैसा लुकाइसकेका छन् । त्यसैगरी, सरकारी सेवामै कार्यरत कर्मचारी, ज्येष्ठ नागरिकलगायतले तलबभत्ता नपाएको पनि व्यापक गुनासो छ । अहिले महंगीले सीमा नाघेको छ ।
बेरोजगारीका कारण दिनदहाडै हत्या, हिंसा, चोरी र लुटपाटका घटना बढिरहेका छन् । तर, विडम्बना हाम्रो सरकार र हाम्रा सांसद यो कुराबाट अनजान छन् । मुलुक श्रींलकाको बाटोमा पुगिसकेको छ । तापनि जनप्रतिनिधि, सरकारी कर्मचारी, सांसदलगायतहरु अहिले पनि तलबभत्ता र सेवासुविधा त्याग्न तयार छैनन् ।
आफुहरुलाई युवा नेताको दर्जा दिने गगन थापा, महेश बस्नेत, रवि लामिछाने, राजकुमारी झाँक्री, रमेश खरेललगायतले सार्वजनिक पदमा बस्दा अकुंत सम्पत्ति आर्जन गरेको भन्दै उनीहरुको सम्पत्ति छानबिन मागसहित अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा उजुरी परेको आम सर्वसाधारण बताउँछन् ।
अख्तियारले कहिले उनीहरुको सम्पत्ति छानबिन गर्छ र कानूनको दायरामा ल्याउँछ भनेर अब हेर्न मात्र बाँकी छ । यसरी नेताहरु पनि भ्रष्टाचार गर्ने र व्यापारीहरु पनि राज्यलाई राजस्व छल्ने भएपछि देश कहाँ उभो लाग्छ ।
राजनीतिक दलका नेता, सरकारी कर्मचारी र व्यापारीहरु गैरकानूनी रुपमा आर्जन गरेको सम्पत्ति विदेशी बैंकमा लगेर राखिरहेका छन् । तर, आम सर्वसाधारण बैंकको ऋण तिर्न नसकेर वा खान नपाएर आफु र आफ्नालाई मार्न बाध्य भएका छन् ।
नेपाललाई कृषि प्रधान मुलुक भनिन्छ । तर, भारतले चामल निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाउनेबित्तिकै सरकार तर्सिएको छ । व्यापारीहरुले चामलमा कालोबजारी सुरु गरेका छन् त आर्थिक अवस्था कमजोर भएका गरिब जनता भोकभोकै मर्नुपर्ने बाध्यात्मक अवस्था सिर्जना भएको छ ।
अनि कसरी हाम्रो मुलुक कृषि प्रधान भयो ? खाद्यान्नदेखि हरेक वस्तु हामी आयातमै भर पर्नुपर्ने स्थिति छ । यहाँ भएका सबै खेतीयोग्य जमिन घर र बाटोले मासिँएको छ । कृषकहरु दिनहुँ ऋण काटेर विदेशिएका छन् । उब्जनी हुने जमिन समेत मरुभूमिमा परिणात हुन लागेको छ ।
अन्नको भण्डार भनेर समेत चिनिने वा नेपालमा सबैभन्दा बढी धान उब्जनी हुने तराई प्रदेशमा यस वर्ष सबैभन्दा कम रोपाइँ भएको छ । रोपाइँ भएकोमा पनि पानीको अभावका कारण खेतमै धान सुकेको छ । कृषकहरु आँखा भरी आँसु लिएका बसेका छन् । जमिन पानीको अभावका कारण चिराचिरा परेको छ ।
अब सरकारले तराई प्रदेशलाई सुख्खा क्षेत्र मात्र घोषणा गर्न बाँकी छ । अनि कसरी मुलुक कृषि प्रधान भयो ? जहाँ नुनदेखि गुन्द्रकसम्मै बाहिरबाट आयात गर्नुपर्छ, त्यो मुलुकलाई कृषि प्रधान भनिनु निकै लज्जास्पद छ । अहिले भाटभटेनी सुपरमार्केटका सञ्चालक मिनबहादुर गुरुङ समातिएपछि भाटभटेनीमा सामान किन्नेको संख्या हवात्तै घटेको छ ।
त्यँहा कार्यरत कर्मचारीहरु छ महिनादेखि तलब नपाएको गुनासो गर्छन् । उता, सामान आयात गर्ने व्यवसायीहरु पनि सामानको रकम नपाएको बताउँछन् । अहिले भाटभटेनीमाथि कुन बैंकले कब्जा गर्ने भनेर बहस चल्न थालेको छ । आम सर्वसाधारणदेखि व्यापारी, बैंक तथा वित्तिय संस्थाले समेत गुरुङले अब ऋण तिर्न सक्दैँनन् भनेर थाहा पाइसकेका छन् ।
त्यसैगरी, घरजग्गा, गाडी र सेयर दलाली तथा व्यवसायीहरु पनि बैंक तथा वित्तिय संस्थाको ऋण तिर्न नसकेर टाप कसेका छन् । अधिंकाशले बैंक तथा वित्तिय संस्था बन्द हुने अनुमान लगाउन थालिसकेका छन् । बैंकले कर्जा उठाउन सकेको छैन । खराब कर्जाको दर बढिरहेको छ ।
तर, यो कुरा बाहिरिएमा बचतकर्ताहरु रकम निकाल्न आउने डरले बैंकले त्यसको विवरण लुकाएको बैंककै कर्मचारी बताउँछन् । चिया पसलदेखि भट्टी पसलसम्मै आम सर्वसाधारण एउटै कुरा गर्छन्, सहकारीमा पैसा राखेर त डुबिहाल्यो । अब बैंकमा पनि पैसा नराखौं ।
जनताले बैंक तथा सहकारीमाथि विश्वास गर्न छोडेका छन् । सहकारी र बैंकमा नयाँ खाता खोल्न त परिजाओस्, भएको खाता समेत बन्द गरिराखेका छन्, जनता । यसरी मुलुकको अर्थतन्त्र प्रत्येक दिन नाजुक हुदैँ गएको छ ।
महंगी बढेको बढ्यै छ त बेरोजगारी थपेको थपै । अहिले मुलुकको अर्थतन्त्र कता जादैँ छ भनेर कोही पनि भन्न नसक्ने अवस्थामा पुगेका छन् । सबै अर्थविद्, विज्ञहरु अन्यौलमा परेका छन् । विदेशी ऋणले नेपाली जनतालाई च्यापिसकेको छ । एक नेपालीको टाउकोमा ८० हजार विदेशी ऋण पुगेको छ ।
२२ खर्बभन्दा बढी विदेशी ऋण नेपाल सरकार लिएको छ । तर, यो कसरी गर्ने भनेर सरकारमा बस्ने कोहीलाई पनि चासो छैन । राजनीतिक दलका नेताहरुले अब सिधासाधी जनतालाई आफ्नो कार्यकर्ता वा सदसयता बाँडेर उखान टुक्का गर्ने दिनको पनि अन्त्य हुदैँ छ ।
अहिले एकथरी नेपालमाथि विदेशी हस्तक्षेप लाग्ने र अर्काथरी राजा वा आर्मी शासन लाग्ने बताउँछन् । तर, जो आएपनि मुलुकको अर्थतन्त्र माथि नलाग्ने अधिंकाशको भनाइ छ । बजारमा घरजग्गा, गाडी र सेयर किन्नु हुन्न वा व्यवसाय गर्नु हुन्न भनेर भन्नेहरु यत्तिकै भेटिन्छन् । अनि सरकारले कसरी राजस्व उठाउँछ र सरकारी खर्च धान्छ ?
सरकारको आम्दानीको स्रोत सुक्दै गएको छ, तर खर्च भने दिनप्रति दिन बढिरहेको छ । अब नेपाल सरकारले विदेशीसँग दिएको ऋण तिर्न नसके नेपाल विश्व कालोसूचीमा पर्ने छ । तब न नेपाल रहन्छ न त नेपाली । त्यत्तिबेला अर्थतन्त्र होइन देश नै रहँदैन । यदि सरकारले समयमै ध्यान नदिए मुलुकमाथि विदेश हस्तक्षेप लाग्न धेरै समय लाग्दैन ।
_1720278409.jpg)
