रुषा थापा
दशैं नेपालीको लागि ठूलो चाड हो । तर, यो चाड पनि धनीलाई मात्र लाग्ने गरेको छ । आर्थिक अवस्था कमजोर भएका व्यक्तिहरुले दशैंमा समेत न नयाँ कपडा किन्न पाउँछन् न मिठो नै खान पाउँछन् । धनीको लागि त जहिल्यै दशैं हुन्छ । गरिबहरुकालागि मात्र वर्ष दिनमा एक पटक दशैं आउने हो ।
तर, वर्ष दिनमा मनाइने उक्त चाडमा पनि उनीहरुले न राम्रो कपडा लगाउन पाउँछन् न मिठो खान पाउँछन् । यसपालिको दशैं आँगनमै आइसकेको छ । महंगीले सीमा नाघिसकेको छ । बेरोजगारी हवात्तै बढेको छ । व्यापारव्यवसाय ठप्प छ । जताततै आर्थिक मन्दी छ । दशैं भित्रिएपनि बजारमा चहलपहल छैन ।
त्यस्तै, गाउँघर फर्किनेहरु पनि कमै छन् । दशैं कसरी मनाउने र खर्च कसरी जुटाउने भनेर सर्वसाधारण जनता चिन्तित छन् । जो व्यक्ति सरकारी जागिरे छ जसको पेन्सन आउँछ, उसलाई त केही चिन्ता नै छैन । किनकि उनीहरुलाई त दिनहुँ दशैं लागेको हुन्छ । अहिले व्यापारीहरु धमाधम कामदार निकालिरहेका छन् ।
कतिपयलाई त तलब नै नदिई पनि निकालिएको छ । संघसंस्था, कम्पनी, होटल, रेस्टुरेन्टलगायतमा काम गर्नेहरुलाई पनि निकालिरहेको छ । सरकारी जागिर भएका तथा पेन्सन आउनेहरुले अहिले दशैंमा यतिको खसी किन्ने र यसरी मनाउने भनेर छलफल गर्न सुरु गरिसकेका छन् ।
तर, गरिबको घरमा अहिलेसम्म जिरा, मासलको समेत कुरा चलेको छैन । किनकि उनीहरुसँग आम्दानी छैन । ऋण पनि कसैले पत्याउँदैन । पहिलापहिला आफुसँग पैसा नभएपनि दशैं मनाउनका लागि साथीभाइ, आफन्तसँग ऋण लिइन्थ्यो । अहिले त जोकोही सहकारीले पैसा खाइदिएको बताउँछन् ।
ऋण माग्दा आफुहरुसँग दशैं मनाउनका लागि पैसा नभएको उनीहरु बताउँछन् । कसैले ऋण नपत्याए आफुसँग भएको जग्गा, सेयर र सुन समेत बेचेर जोहो गरिन्थ्यो पहिला । तर, अहिले त न जग्गा नै बिक्री हुन्छ न सेयर र सुन । दशैं नजिकिएसँगै बचतकर्ताहरु रकम फिर्ता पाउने आशामा सहकारी धाइरहेका छन् ।
सहकारीमा बचत फिर्ता पाउने आशामा बसेका कतिपय बचतकर्ताहरु बालबच्चाको फिस तिर्न नसक्दा पढाइ छुटेको भन्दै आशु झार्छन् न कतिपय उपचार खर्च नभएर रोग पालेर बस्नुपरेको गुनासो गर्छन् । पछिल्लो समय मुलुकभर दर्तामा रहेका सहकारीमध्ये अधिंकाश भागेका छन् । त्यस्तै, कतिपय सहकारी नभागेपनि पनि बचतकर्ताको रकम फिर्ता गरेका छैनन् ।
ती सहकारीका सञ्चालक र कर्मचारीहरु बचतकर्तासमइा तीन वटा कुरा राख्छन् । उनीहरु रकम फिर्ता गर्न नसक्ने भन्दै घरजग्गा, गाडी र सेयर लिन बताउँछन् । एक–दुई पैसा भएपनि ब्याज आउँछ र आफुलाई चाहेको बेलामा रकम निकाल्न सकिन्छ भनेर सर्वसाधारणले सहकारीमा बचत गरे ।
सहकारीका सञ्चालन र कर्मचारीहरुले घुसको आडमा घरजग्गा, गाडी र सेयरमा कर्जा लगानी गरे । अहिले बचतकर्तालाई रकम फिर्ता गर्नुको साटो घरजग्गा, गाडी र सेयर लिनुस् भनिरहेका छन्, त्यो पनि महंगो मूल्यमा । बैंकले सय रुपैयाँमा निष्काशन गरेको सेयर पाँच हजारमा लिनुस् भनिरहेका छन् ।
यस्तै, एक लाख आना नपर्ने जग्गा ६५ लाख र दुई लाख नपर्ने सवारीसाधन ५० लाखमा भिडाउन खोजिरहेका छन् । बचतकर्ताको रकम फिता गर्नुको सातो उल्टै उनीहरुलाई ठग्ने काम भइरहेको छ । बचतकर्ताहरुलाई जसरी भएपनि घरजग्गा, गाडी र सेयर आफुहरुले भनेको मूल्यमा खरिद गर्न उनीहरुले दबाब दिइरहेका छन् ।
सहकारीहरुले हिजो १६ देखि २२ प्रतिशतसम्म ब्याजको प्रलोभन देखाएर बचतकर्ताहरुलाई रकम जम्मा गर्न लगाए । तर, अहिले घरजग्गा, गाडी र सेयर महंगोमा भिडाएर पैसा पचाउन खोजिरहेका छन् उनीहरु । अहिले पनि सहकारीका सञ्चालक र कर्मचारीहरुले नयाँ नयाँ पोलिसी ल्याएर जनता ठग्ने काम गरिरहेका छन् ।
आम नागरिक बैंक तथा सहकारीका सञ्चालक र कर्मचारीहरुको पोलिसी नै जनता ठग्ने रहेको बताउँछन् । बैंक र सहकारीमाथिबाट जनताको विश्वास गुमिसकेको छ । जसका कारण बैंकमा पनि पैसा निकाल्ने बचतकर्ताको लाम छ । अधिंकाश बैंक घाटामा गइसकेको छ ।
डुब्ने अवस्थामा पुगेका छन् । अहिले सहकारीमा बचतकर्ताहरु सय रुपैयाँ समेत राख्दैँनन् । जनताले विश्वास गर्न छोडेपछि सहकारी भाग्नुपरेको छ अनि बैंक नाजुक अवस्थामा पुगेको छ । बैंक तथा वित्तिय संस्थाले धेरैलाई ठगेपछि आज यो अवस्था निम्तिएको छ । हिजो करोडपतिलाई सुकुम्बासी बनाउने बैंक आज आफैं कंगाल हुनुपरेको छ ।
बैंकहरुले करोड मूल्य पर्ने धितो राखेर ५० लाख कर्जा प्रवाह गरे । त्यसमा पनि ५ लाख घुस, २ प्रतिशत सेवाशुल्क र १८ देखि ४८ प्रतिशतसम्म ब्याज । तर, ऋणीले तीन किस्ता नतिर्नेबित्तिकै करोडको धितो ४५ लाखमा पचाउने । यस्ता ठगहरुद्धारा बैंक र सहकारी सञ्चालन भएपनि सर्वसाधारणको सम्पत्ति लुटियो ।
अहिले जनतामा सचेतना आइसकेको छ । बैंक र सहकारीको विरोधमा चौतर्फी आवाज उठिसकेको छ । कतिपयले त कालोमोसो समेत दल्न थालेका छन् । भूरादेखि बूढासम्म बैंक र सहकारीका सञ्चालक र कर्मचारीहरु ठग हुन् भनेर भन्छन् । सबैको मनमा बैंक र सहकारी लुटमारा हो भन्ने छाप परिसकेको छ ।
यसले गर्दा अहिले बैंक र सहकारीमा बचत गर्ने तथा कर्जा लिनेको संख्या हवात्तै घटेको छ । जनता शिक्षित भइसकेका छन् । उनीहरुको चेतना आइसकेको छ । त्यसैले, अब यस्ता ठगहरुले उनीहरुलाई लुट्न पाउँदैनन् । अहिले सरकारले बचतकर्ताको रकम फिर्ता नगर्ने सहकारीका सञ्चालकहरुलाई पक्राउ गरेको छैन ।
न त बचत फिर्ता नगर्ने सहकारीको दर्ता नै खारेज गरेको छ । गत बैशाख २६ गते सरकारले सहकारीको कार्यदल गठन गप्यो । उक्त कार्यदलले गत भाद्र २५ गते प्रतिवेदन बुझायो । तर, त्यो प्रतिवेदन कार्यान्वयन भएन । दराजमा थन्कियो । बचतकर्ताहरुले न पैसा फिर्ता पाए न न्याय नै पाए ।
उनीहरुको रकम जोखिममा परेको छ । करोडौं बचतकर्ताको खर्बो रकम फिर्ता नहुने अवस्थामा पुगेको छ । यसरी एकातिर सहकारीले रकम फिर्ता नगर्दा र अर्कातिर बेरोजगारी, महंगी बढेकोबढै गर्दा जनता दशैं मनाउनबाट पनि वञ्चित हुनुपर्ने अवस्था सिर्जना भएको छ ।
अधिंकाश सहकारीका सञ्चालकहरुले आफ्रनै भवन भएको दाबी गर्दै बचतकर्ताको रकम फिर्ता गरेका छैनन् । सरकारले अहिलेसम्म सहकारीमा रकम नराख्नु भनेर जनतालाई सचेत गराएको छैन । विज्ञापन बोर्ड मौन छ । सहकारीका सञ्चालकमाथि सरकार निरीह बन्छ । बचतकर्ताको हितमा सरकार केही गर्दैन ।
करिब तीन वर्षअघि दशैं आउन महिना दिन बाँकी हुदैँ बजार भीड हुन्थ्यो । व्यापारव्यवसाय उत्तिकै हुन्थ्यो । तर, यसपालि त दशैं आउन केही दिन बाँकी हुँदा समेत बजारमा चहलपहल छैन । व्यापारव्यवसाय ठप्प छ । सहकारीका कारण उठीबास त लाग्यो नै चाडपर्व समेत मनाउन नसक्ने अवस्थामा पुगेका छन् बचतकर्ता । बचतकर्ताहरु अब सहकारीका सञ्चालक र कर्मचारीहरुको कुरामा लाग्नुहुन्न । अझै पनि जनता सहकारीका सञ्चालकहरुको कुरा लाग्ने कि आफ्नो पैसा उठाउनेतिर ?
अधिंकाश बचतकर्ता अहिलेसम्म दशैं मनाउन नसक्ने अवस्थामा नपुगेको तर अहिले सहकारीका कारण चाडपर्व नै मनाउन छोड्नुपर्ने अवस्थामा पुगेको बताउँछन् । बुढोपाका भन्थे, काम साँच्यो आफुलाई, खाना साँच्यो अरुलाई । आफुले खाइनखाई सहकारीमा बचत गरियो तर अहिले आएर सबै पैसा सहकारीका सञ्चालक र कर्मचारीले पचाइदिए ।
एकातर्फ पैसा डुबेको छ, अर्कातर्फ तनाव बढेको छ । आफ्रनै पैसाले दुःख दिनु दिएको छ बचतकर्ताहरुलाई । सहकारीका सञ्चालक र कर्मचारीहरुले बचतकर्तालाई ठगेर दशैं मनाउने भएका छन् । उनीहरुकै आज करोडौं जनता दशैं मनाउनबाट दशैं हुनुपर्ने अवस्था आएको छ ।
