हिलेः धनकुटा नगरपालिका–१, हिलेका छविलाल सार्कीको घरमा अहिले जताततै मादल मात्रै देख्न पाइन्छ । घरको बाहिरी भाग होस् वा भित्री कोठा, कतै मादल झुन्डिएका छन् त कतै लडिरहेका छन् । कुनै बन्ने क्रममा छन् त कुनै बनिसकेका छन् । कुनै बनाउनका लागि कच्चा अवस्थामा छन् ।
नेपालीको दोस्रो चाड तिहार नजिकिएसँगै उनीसहित पूरै परिवारलाई यति बेला मादल बनाउन भ्याइनभ्याइ छ । तिहारको समयमा मादलको माग अत्यधिक हुने भएका कारण दिनभर व्यस्त रहन्छन् । मादल बनाउन खमारी, लामपाटो, शिरीष, खिर्रो जस्ता काठ र बाख्रा, भैँसी, गोरुको छालालगायतका कच्चा पदार्थ आवश्यक पर्छ । ती कच्चा पदार्थ अहिले बिरलै मात्र पाइने सार्की बताउछन । तिहारमा मादलको माग बढी हुन्छ तर कच्चा सामग्रीको अभावले बजारको माग पूरा गर्न मुस्किल पर्ने उहाँको भनाइ छ । तैपनि उनले आफ्नो पेसा छाडेका छैनन ।
उनका अनुसार अहिले मादल बनाउन निकै समस्या छ । कच्चा सामग्री खोज्नै कठिन हुन्छ । बाउबाजेले गरिआएको भएर मात्र छाड्न सकेको सार्कीको भनाइ छ । १० वर्ष हुँदादेखि सार्कीले मादल बनाउँदै आएका हुन । उनले आफ्नो जीवनको करिब पाँच दशक त मादल बनाउनमै बिताएका छन । “मेरो अधिकांश समय यही मादल बनाउनमै बितेको छ,” उनी थप्छन ।
उनले मादलसहित डम्फु, सारङ्गीलगायतका सामग्रीसमेत निर्माण गर्ने गरेका छन तर सबैभन्दा बढी र सदाबहार माग भने मादलकै हुने गरेको छ । उनले यो पेसामा बाहै्र महिना खाली बस्नु पर्दैन । बनेका सबै मादल घरबाटै बिक्ने गरेका छन् । उनलाई अहिले मादल बनाउन श्रीमती चन्द्रमाया, भान्जा रमेश रोका, छोरा नीरबहादुर, भतिजा तथा नातिले समेत सहयोग गर्दै आएका छन ।
मादल बनाउन कठिन हुने र आकार अनुसार तीनदेखि पाँच दिनसम्म लाग्ने गर्छ । त्यस्तै आकार अनुसार एउटा मादलको २५ सयदेखि १३ हजार रुपियाँसम्ममा बिक्री हुँदै आएको छ । काठको ढुङ्ग्रो बनाउन गाह्रो हुने, गोरुको छाला भारतबाट ल्याउनुपर्ने हुँदा मादल बनाउन गाह्रो हुने गरेको छ । मादल बनाउन कलासंस्कृति जोगाउन सहयोग पुग्ने र लोप हुने अवस्थामा पुगेको कुरालाई जोगाउन सकिने भएकाले पनि अहिले सबै पेसा छाडेर बुवालाई मादल बनाउन सहयोग गरिरहेको छोरा नीरबहादुर सार्की बताउछन। “मादल बनाउन कच्चा पदार्थदेखि धेरै कुराको समस्या छ तर बजारमा माग धेरै छ । त्यही माग अनुसार उत्पादन गर्न सक्ने अवस्था छैन,” उनले भने।
तिहारमा देउसीभैलो खेल्न साथै विभिन्न नाचमा समेत मादल प्रयोग हुन्छ । त्यसैले तिहार नजिकिएसँगै मादलको माग बढ्ने गरेको छ तर पछिल्लो समय मादल बनाउने पेसा भने लोप हुँदै गएको छ । पहिले पहिले मादल बनाउने धेरैले अहिले पेसा परिवर्तन गरिसकेका छन् तर आफूहरू मादलको बजार देखेर यही पेसामा लागिरहेको सार्कीका भान्जा रमेश रोक्का बताउछन । द्वन्द्वकालीन तथा कोभिड ताका मादलको माग घटे पनि अहिले पुनः माग बढेको उनको भनाइ छ । यो खबर आजको गोरखापत्रमा प्रकाशित भएको छ ।
