इटहरीः नेपाली राजनीतिक इतिहासका एक धरोहर भरतमोहन अधिकारीको निधन भएको छ । लोकप्रिय राजनीतिकर्मी अधिकारीको ८२ वर्षको उमेरमा निधन भएको हो । राजनीतिलाई सदैव जनताको सेवा गर्ने अवसरको रूपमा लिने गरेका अधिकारी पूर्व उपप्रधानमन्त्री र पूर्व अर्थमन्त्री समेत हुन् ।

वि.सं. १९९३ वैशाख २२ गते महोत्तरीको भ्रमणपुरामा जन्मिएका उनी हाल ललितपुरको सानेपामा बस्दै आएका थिए । बुबा रामचन्द्र र आमा पूर्णकुमारी अधिकारीका कान्छा सन्तान हुन् अधिकारी । उनका दाजु मनमोहन प्रधानमन्त्री भएको समयमा अर्थमन्त्री बनेका उनी इतिहासकै लोकप्रिय अर्थमन्त्री बन्न सफल भए ।

२००४ सालदेखि नै प्रजातन्त्र प्राप्तिको आन्दोलनमा होमिएका थिए उनी । गिरिजाप्रसाद कोइराला र दाजु मनमोहनसँगै उनी आन्दोलनको अग्रमोर्चामा थिए । पछि कम्युनिष्ट पार्टी निर्माणको अभियानमा २००८ सालदेखि सक्रिय बने । अधिकारी २००८ सालमा विराटनगरको आदर्श विद्यालयमा गठन भएको छात्र सङ्घका अध्यक्ष बने ।

उनकै नेतृत्वमा २००७ सालमा विराटनगरको जुद्ध स्कुलको बोर्ड परिवर्तन गरेर आदर्श स्कुलको बोर्ड राखिएको थियो । नेता अधिकारी पञ्चायतको विरोधमा सङ्घर्ष गर्दा विराटनगरकै जेलमा बन्दी समेत बने । करीब ३ बर्ष उनले जेल जीवन बिताए । प्रारम्भिक शिक्षा विराटनगरबाटै सकेका उनले भारतको इलाहावादबाट प्रवीणता प्रमाणपत्र तह र बनारसको हिन्दू विश्वविद्यालयबाट राजनीति शास्त्र, दर्शन शास्त्रमा स्नातक तथा त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट अर्थशास्त्रमा एमए र कानुनमा स्नातक गरेका छन् ।

२०१७ सालमा तत्कालीन राजा महेन्द्रले प्रजातन्त्रविरुद्ध ‘कु’ गरेपछि उनको राजनीतिक सक्रियता झनै चुलियो । भूमिगत राजनीतिलाई सक्रियता दिन थाले उनी । त्यसै क्रममा २०१८ सालदेखि कोशी प्रान्तीय कमिटीको सचिव बनेर पूर्वमा कम्युनिष्ट आन्दोलनको नेतृत्व सम्हाले ।

२०५१ सालमा नेकपा एमालेले जम्मा ९ महिना सरकार चलाउने मौका पायो । त्यही मौका नै अधिकारीको राजनीतिक यात्राको परीक्षा पनि थियो । जसमा उनी पास मात्र भएनन् बोर्ड फस्ट नै भए । कम्युनिष्ट सरकारको पहिलो अर्थमन्त्री बने अधिकारी । ९ महिने शासनकामा उनले सामाजिक सुरक्षा भत्ता (वृद्धभत्ता) र ‘नौ स’ जस्ता लोकप्रिय कार्यक्रमले सम्पूर्ण जनताको मन जिते । तत्कालीन अवस्थामा विश्व बैंकले नै ५० वर्षे इतिहासकै सबल अर्थतन्त्र घोषणा गरेको थियो । जुन कार्यक्रम अझैसम्म पनि उत्तिकै लोकप्रिय मानिन्छ ।

‘आफ्नो गाउँ आफैँ बनाऔँ,’ राष्ट्रिय विभूतिका नाममा सडक नामकरण, हेटौंडा–काठमाडौं सुरुङमार्ग, सडकको दुवैतिर वृक्षरोपण, सुत्केरी भत्ता, श्रीमान–श्रीमतीको संयुक्त नाममा जग्गाको रजिष्ट्रेशन पास, गाउँगाउँमा सहकारी, घरघरमा रोजगारी लगायतका कार्यक्रमले कम्युनिष्टको परिचय दिलाउने उनले कोशिस गरे ।

‘गाउँ–गाउँमा सहकारी, घरघरमा रोजगारी’ कार्यक्रम सञ्चालन उनकै पहिलो कार्यकालबाट शुरु भएको हो । पहिलोपल्ट ज्येष्ठ नागरिक र सुत्केरीलाई भत्ता दिएपछि प्रधानमन्त्री मनमोहन अधिकारी नेतृत्वको एमाले सरकार सबैभन्दा लोकप्रिय बनेको थियो । हालको सरकाले पनि यस्तै कार्यक्रम मार्फत ग्रामीण उत्पादन गरोस् भन्ने चाहन्थे अधिकारी ।

मोरङ जिल्लाको क्षेत्र नम्बर २ बाट विसं २०४८, २०५१ र २०५६ गरी ३ पटक प्रतिनिधि सभामा निर्वाचित भएका थिए उनी । पटक–पटक अर्थमन्त्री भएका अधिकारीसँग उपप्रधानमन्त्रीसहित कानुन, उर्जा, वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालय सम्हालेको अनुभव थियो ।

२०४६ सालको पञ्चायत विरुद्धको आन्दोलनमा बाम मोर्चाको नेतृत्व गरेका उनले ७ वटा बाम घटक मिलाएर संयुक्त बाम मोर्चा निर्माण गरी पञ्चायतविरुद्धको आन्दोलन चलाएका थिए । तत्कालीन माले र माक्र्सवादीलाई एकीकरण गराएर एमाले बनाउने भूमिकामा पनि उनको मुख्य योगदान थियो ।

तत्कालीन नेकपा एमालेको पाँचौँ, छैटौँ, सातौं र आठौं महाधिवेशन मूल आयोजक समितिको संयोजक थिए उनी । छैटौँ, सातौँ र आठौं महाधिवेशनबाट स्थायी समितिमा निर्वाचित भएका थिए । २०७१ सालदेखि भने पार्टीको कुनै पनि जिम्मेवारी नलिई स्वेच्छिक अवकाशको घोषणा गरे ।

लेखकीय व्यक्तित्व
उनका नेपालमा औद्योगीकरणको समस्या, मेरो जीवन यात्रा, मेरो जीवन यात्रा भाग–२, संसददेखि संविधानसभासम्म पुस्तक प्रकाशित भइसकेका छन् । साना र कुटिर उद्योगलाई प्रोत्साहन गर्ने अधिकारी आयातमुखी अर्थतन्त्रलाई रोक्न गाउँगाउँमा उद्योगधन्दा खेल्नुपर्छ भन्ने अभियानका अभियन्ता नै मानिन्छन् ।

२०६१ सालमा राजा ज्ञानेन्द्रले ‘कु’ गरेर सत्ता हातमा लिँदा उनी उपप्रधानमन्त्रीकै अवस्थामा पक्राउ परेर ३ महिना नजरबन्दमा परेका थिए । २०६२ सालमा पनि ज्ञानेन्द्र शासनविरुद्ध सङ्घर्ष गर्दा उनलाई नजरबन्दमा राखिएको थियो ।

नेता अधिकारी ‘नेपाल अधिराज्यको संविधान २०४७’ को संविधान सुझाव आयोगका सदस्य समेत थिए । त्यस्तै, ‘नेपालको संविधान २०७२’ जारी गर्दा संविधानसभाको मस्यौदा लेखन समितिमा बसेर काम गरेका थिए ।

२ महिना अघिमात्र हालका प्रधानमन्त्रीलाई भेट्न बारम्बार प्रयास गरे उनले । तर न प्रधानमन्त्रीले चासो दिए न उनका नजिककाले समय मिलाए । देशको बिग्रँदो अर्थव्यवस्थाको बारेमा चिन्तित रहेका उनी अर्थतन्त्र सुधार्न केही नयाँ काम गर्नैपर्ने सल्लाह दिन चाहन्थे । तर अब प्रधानमन्त्रीले चाहेर पनि नभेट्ने ठाउँमा उनी पुगिसकेका छन् । हार्दिक श्रद्धासुमन ।