इटहरीः धरान र इटहरीमा भेटिइरहने २ भाइ गन्धर्व हुन् धनकुटाका कृष्ण र भोजपुरका सुवास गन्धर्व । दुवै जना घाँटीमा सारङ्गी भिरेर धरान, इटहरी, भेडेटार लगायतका स्थानमा घुमिरहेका हुन्छन् । बर्खामा खेतबारीमा काम गर्ने उनीहरू जब हिउँद लाग्छ, अनि मधेस झर्छन् । पर्यटकीय ठाउँमा पुगेर पर्यटकलाई सारङ्गीको धुनमा भुलाउनु उनीहरूको दिनचर्या बन्छ ।
आज उनीहरू इटहरीको गोर्खा किचनमा भेटिए । चालक प्रशिक्षक स्कुलको प्रदेश १ स्तरीय भेलामा उनीहरूलाई बोलाइयो र मिठा धुन सुनाउन आग्रह गरियो । केही बेर अतिथिलाई सङ्गीतले मन्त्रमुग्ध बनाएका दुवै अल्लारे ठिटाहरू कार्यक्रम शुरु भएपछि भने पछिल्लो पंक्तिमा बस्न पुगे । अतिथिको भाषण सकिएपछि कतिखेर सञ्चालकले पुनः बोलाउलान् भनेर पालो कुरेर बसिरहेका भेटिए ।
कृष्ण पुुख्र्यौली पेशामा आबद्ध छन् । उमेरले २० वर्ष ननाघेका उनी धनकुटाको बिहीबारे हटियादेखि केही दुरीमा मात्र रहेको गाउँमा बस्छन् । आफ्नो उब्जाउ जग्गा जमिन नभएपछि उनी उमेरमा दाइ रहेका साथी सुवाससँग यसैगरी गीत गाउँदै हिँडेको पनि १० वर्ष नाघिसक्यो ।
सानै उमेरमा सारङ्गीको पिरतीमा गाँसिएका कृष्णका सुखदुःखका पोका पनि ठुलै भइसके । समयको परिवर्तन र मानिसको चेतनाले फड्को मारेको उनको बुुझाइ छ ।
उस्तै मान्छे भएर पनि आफूप्रति गरिने व्यवहारले आजित बनेका उनी भन्छन्, ‘हामीलाई त तल्लो स्तरको व्यवहार गरिन्थ्यो नि, गीत सुन्न मन पराउनेले पनि छोइन्छ कि जस्तै गरेर परबाट गीत सुन्थे ।’ गीत मन पराए पनि पैसा दिँदा हुत्याएर दिएकोमा उनको चित्त बुझ्दैन थियो । तर, बाहिर भन्न सक्दैन थिए । मनमा कुरा गाँठो पारेर बसिरहने कृष्णले भने, ‘हामीले त गीतमार्फत् यस्ता वेदना पोख्ने हो, मुखले बोल्न मिल्दैन ।’
उनी दीनदुःखीका कथालाई सङ्गीत भरेर सुनाउँछन् । ‘यस्ता कुरा सुन्नेलाई कम आनन्द आए पनि भन्नेलाई आफ्नै कथा भनेजस्तो लाग्छ’, उनले भने, ‘सारङ्गीको धुन सुन्नेले त लोकगीत धेर मन पराउँछन् ।’
सुवासको अनुभव कृष्णको भन्दा फरक छैन । नेपालका विभिन्न गाउँ पुगेका र भारतको सिक्किमसम्मको यात्रा गरी अनुभव बटुलेका उनी छुवाछुत गर्ने प्रथाले मन दुख्ने बताउँछन् । आफूप्रति समाजले हेर्ने दृष्टिकोण बिस्तारै परिवर्तनमा भएकोमा भने उनी खुशी देखिन्छन् ।
‘पहिले छोइछिटो त नराम्रोसँगै गाडिएको थियो नि, अहिले पो बिस्तारै हट्दैछ,’ उनले भने, ‘पहिलो घर आँगनको छेउमा पिर्का राखिदिनेले अहिले कम्तीमा घरको पिँढीमा गुन्द्री, राडी ओछ्याइदिन थालेका छन् ।’
सबैभन्दा राम्रो व्यवहार नयाँ पुस्ताले गर्ने गरेको बताउने सुुवास भन्छन्, ‘अब चाहिँ हामी हेपिन्छौँ जस्तो लाग्दैन । नजिक आएर हाम्रो भिडियो खिच्छन् यसले हाम्रो माग झन्झन् बढाएको जस्तो लाग्छ ।’
कृष्णले सारङ्गी रेटेरै ३ जनाको परिवार पाल्नु परेको छ । आफ्नो प्रशस्त जग्गा जमिन नहुँदा हिउँदभर डुलेर कमाएको पैसाले वर्ष दिन परिवार पाल्नुपर्ने उनले बताए । उता, कमाउने दाजु अल्पायुमै गुमाउनु परेपछि २ भतिजको जिम्मेवारी पनि थपिएको सुवास बताउँछन् ।
आफ्नो परिवार, बुबाआमा र दाइको परिवार गरी ९ जनालाई उनले पाल्नुपर्नेछ । सानै उमेरमा पढाइ छाडेका उनलाई अहिले भने भतिजले भरथेग गर्ने गरेका छन् ।
उनी भोजपुरमा निर्माण हुँदै गरेको सडक बनाउन मजदुरी गर्दैछन् । यता काका तिनै दुःखसुखका कथा सारङ्गीको धुनमा भरेर सुनाउँदै हिँड्छन् ।
