इलाम: उपभोक्ताको स्वास्थ्यसँग प्रत्यक्ष गाँसिएका मासु पसल तथा बधशाला अव्यवस्थित बन्दै गएका छन् ।
व्यवसाय सञ्चालन गर्दा पूरा गर्नुपर्ने मापदण्डबारे मासु पसल सञ्चालकहरू बेखबरझैं देखिन्छन् । अनुगमन र नियमन गर्ने सरकारी निकायकै पहुँचमा रहेका सदरमुकामका पसलहरू समेत व्यवस्थित छैनन् ।
पसलमा झिंगा र धुलोको संक्रमण त छँदैछ, बध गर्ने स्थल समेत स्वच्छ पानीले पखालेर सफा बनाइएको हुँदैन । मापदण्ड नपु¥याई सञ्चालन गरिएका मासु पसलको वार्षिक कारोबार भने १० करोडभन्दा माथि छ । सदरमुकामसहित इलामका सबै स्थानीय तहमा गरेर करिब २ सय बढीको सङ्ख्यामा सञ्चालित मासु पसल मापदण्ड विपरीत चलिरहेका छन् । जिल्लाका विभिन्न क्षेत्रमा ‘स्वस्थकर मासु खाऔं, जीवन बचाऔं’ नारासहित व्यवसायीले पूरा गर्नुपर्ने मापदण्डबारे सामान्य प्रचार गरे पनि अधिकांश मासु पसल अव्यवस्थित र प्रदुषित छन् ।
पार्किङस्थलमा मासु पसल
कुखुरा, खसी, बंगुर र राँगाका मासु पसलमध्ये राँगा र बंगुर काटिने स्थानको अवस्था झन् दयनीय छ । अस्वस्थकर मासु खाँदा मानिसमा विभिन्न रोग लाग्न सक्ने सम्भावनालाई बेवास्ता गर्दै नगरका अधिकतर मासु पसल ट्याक्सी पार्किङस्थलमा छन् । दैनिक दर्जनौंको सङ्ख्यामा गुड्ने ट्याक्सी र तिनमा यात्रा गर्ने सयौं यात्रुको ओहोर–दोहोरले भीडभाड हुने ट्याक्सी पार्कको साँघुरो स्थलमा मासु पसल चलाइँदै आएको छ ।
त्यति मात्रै होइन, दैनिक धेरैले दिसा–पिसाब गर्ने सार्वजनिक शौचालय समेत त्यहीँ नजिकै हुँदा मासु पसल अझ बढी दुर्गन्धित छन् । कतिपय मासु पसल व्यवस्थित रूपमा सञ्चालन नहुँदा कार्यालयमा बस्ने समेत समस्यामा रहेको जिल्ला हुलाक कार्यालयका प्रमुख जुवालदास राई बताउँछन् ।
विशेष गरेर बिहीबार राँगा र सुँगुरको दिसापिसाब जथाभावी फाल्नाले समस्या हुने गरेको राईले गुनासो गरे । पानी अभाव हुने नगर क्षेत्रका मासु पसलमा रगतका छिर्का जमिरहेको, अचानोमा पुरानो मासु अड्किइरहेको र फोहोर हातले मासु बेचिरहेको दृश्य सामान्य हुँदैछन् ।
उपभोक्तालाई सचेत गराउँदै नगरपालिका र तत्कालीन जिविसले उपभोक्तालाई १४ बुँदे मापदण्ड पूरा गरेका पसलबाट मात्रै मासु खरिद गर्न आह्वान गरेको वर्ष दिन बितिसकेको छ ।
खुला स्थानमा बधशाला
जिल्लाको पर्यटकीय नगरको रूपमा चिनिएको सूर्योदय नगरपालिकामा खुला स्थानमा राँगा र सुँगुर बध गर्ने गरिएको छ । नगरपालिकामा व्यवस्थित बधशाला नहुँदा मेची राजमार्गभन्दा ५ मिटर मुनि रहेको खुला जग्गामा बधशाला सञ्चालित छ । नगरपालिकाले बधशाला निर्माणमा चासो दिन नसक्दा खुला रूपमा पशु बध गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको व्यवसायी प्रेमकुमार राई बताउँछन् ।
सूर्योदय नगरपालिकाले बधशाला सञ्चालनबापत दोहोरो÷ तेहेरो कर लिए पनि मासु पखाल्ने पानीसम्मको व्यवस्था नगरेको व्यवसायीहरूको गुनासो छ ।
‘मासु किन्न जाँदा दुर्गन्ध खेप्न नसकेर नाक थुन्नु पर्छ’, फिक्कलका होटल व्यवसायी प्रवीण तिम्सिना गुनासो गर्छन्, ‘धेरै ग्राहकको भीड लाग्ने र मानिसले स्वाद मान्दै खाने मासु पसल अर्को ठाउँमा सारेर व्यवस्थित गर्न सक्दा राम्रो हुन्थ्यो ।’
छैन मापदण्डको पालना
मापदण्डमा मासुलाई झिंगा, धुलो र धुवाँ नछिर्ने सिसाको दराज वा फ्रिजमा राख्नुपर्ने र मासु बिक्री गर्नुअघि कम्तीमा एक घण्टा डिप फ्रिजमा राख्नुपर्ने भनिएको छ । तर, नगरकै सबै पसलमा मासु राख्ने फ्रिज देखिँदैनन् भने ग्रामीण बजारको अवस्था त्योभन्दा नाजुक छ ।
मासुको आकर्षण बढाउन कुनै किसिमका रङ, औषधि र रसायन प्रयोग गर्न नपाइने नियम समेत व्यवसायीले पालना गरेका छ्रैनन् । मासु रङ्गाएर बेचिरहेको देखिन्छ । ‘मासु तौलिने ढक तराजु भुइँमा लतपत नभएको, मासु काट्ने, राख्ने, जोख्ने औजार र अचानो सफा हुनुपर्ने नियम कागजमै सीमित छ’, सदरमुकामका एक होटल व्यवसायीले भने, ‘मासु बिक्रीवालाले कलेजी टोपी, निलो कमिज÷चोलो, कालो पेन्ट÷सुरुवाल, गमबुट, पञ्जा र सेतो चश्मा लगाउनुपर्ने नियम लागु भएको छ ।’
मासु बिक्रेताले पान, सूर्ति, धुमपान र मादक पदार्थ समेत सेवन गर्न पाउँदैन । ‘तर, खान नपाइने भनिएका चीज नै मासु व्यापारीका प्रिय देखिन्छन्’, ती व्यक्तिले भने, ‘खैनी र गुट्खा मुक्र्याउँदै खसी, कुखुरा भुत्ल्याउँदै मासु काटिरहेको देख्दा दिक्कलाग्दो हुन्छ ।’
पशु सेवा कार्यालयका अनुसार दर्ता भएका मासु पसलले मापदण्ड अनुसार व्यवसाय नचलाउँदा उपभोक्ता मर्कामा छन् । वार्षिक १० करोड रुपैयाँभन्दा धेरै कारोबार हुने मासु पसल आधुनिक र व्यवस्थित गर्न सरोकारवाला सबैले अनुगमन र कार्वाही प्रक्रिया अघि बढाउनुपर्ने सेवाग्राही बताउँछन् ।
स्थानीय निकायले चाडबाडको समयमा देखाउनका लागि मात्र अनुगमन गर्ने र अन्य समयमा अनुगमनलाई निरन्तरता नदिने गरेको उपभोक्ताको गुनासो छ ।
