३० वर्ष अघि २०४५ साल भदौ ५ गते आइतबार । बिहान भइसकेको भए पनि मेरो लागि राति नै थियो । १४ वर्षे ठिटाहरू बिहान ५ पनि नबजी कहाँ उठ्छन् र ? ४ बजेर ५४ मिनेट ३५ सेकेण्ड गएको रहेछ । मस्त निद्रामा भएको मलाई सँगै सुतेको दाजुले ‘उठ् भुइँचालो आयो’ भनेर धकेल्नुभयो । म अत्तालिएर जुरुक्क उठेँ ।
देख्छु, दाजु छेउको काठको भ¥याङबाट १० खुड्किला एकै पल्टमा झर्नुभयो । दाजु भुइँचालोको वेगले झर्नुभएको हो कि छिटो उत्रिनु भएको मैले बुझ्न सकिनँ । म भने नजिकै खाटको छेउमा रहेको चप्पल खोज्न लागँेछु ।

 

भ¥याङको पल्लो पट्टी सुत्नुभएका आमाबुबा पनि उठ्नु भइसकेको थियो । आमा एकोहोरो रूपमा ‘राम राम’ भनिरहनु भएको थियो । आमाको आवाजको अनुमान गर्दा उहाँहरू दुवै जना आफूहरू सुतेको ओछ्यानबाट उठेर भ¥याङ नजिक आइपुग्नुभएको थियो । शायद बत्ती थिएन होला या कति बेला घर बाहिर निस्कने भन्ने ध्यान भएोले बाल्न कसैले कोशिस नगरेको हुनाले हो कोठाभित्र अन्धकार थियो ।
मलाई भुइँचालोले हल्लाएको त्यस्तो केही अनुभव भएको थिएन । शायद निद्राको सुरमा थाहा नै पाइनँ होला । एक्कासी उत्तरपट्टीको भित्तामा चट्याङ परेको बेलाको जस्तो बिजुलीको धर्को देखेँ । भूकम्पको धक्काले घरको भित्तो चर्केर फुट्दा बाहिरको प्रकाश भित्र छिरेकाले मैले त्यस्तो देखेको रहेछु । निमेषभरमै पुनः अन्धकार भयो ।
भयङ्कर आवाजका साथ सारा घर धुलोको मुस्लो उडाउँदै जमिनमा खस्यो । आमाको ‘राम राम’ भन्ने आवाज पनि त्यही भयानक आवाजको बीचमा हरायो । कसरी हो ईश्वरको अनुकम्पाले मलाई केही भएन । मात्र केही इँटा हो या माटोको डल्लाले हो दाहिने काँधमा लगेको थियो । त्यो बेला त्यसले केही दुखाएन । कसरी आफूलाई बचाउँदै म हाम्रो घरको भग्नावशेषको थुप्रोमाथि पुगँेछु ।
दोस्रो तलामा सुतेको म बडो अचम्मका साथ तीन तले घर भत्किएको थुप्रोमाथि थिएँ । म आजसम्म यो कुरालाई चमत्कार नै ठान्छु ।
धुलोको मुस्लो अझै उडिरहेको देखिन्थ्यो । तीन तले घरको उत्तर पाटो माटोमा विलीन भइसकेको थियो भने दक्षिणतिरको भित्तो सग्लो भएर उभिएको थियो । त्यो ढलेको भए म पनि आज २७ वर्षपछि यी हरफहरू लेखि रहेको हुन्नँ थिए । घरको तेस्रो तलामा भएको बार्दलीको टिनको छानो परसम्म हुत्तिएको थियो ।
अली प्रष्ट देखिन थालेपछि आमा र बुबा सुतेको कोठातिर हेर्दा त त्यहाँ माटो, काठ र इँटाको थुप्रो मात्र छ । अनि पो मलाई आमाबुवाको बारेमा एक्कासी चिन्ता भयो । ‘ आमा’ भनेर कराउँदा त्यही थुप्रोबाट आमाको आवाज आएजस्तो लाग्यो । फेरि मैले ‘आमा कता हुनुहुन्छ’ भनेर कराउँदा आमाले ‘हामी सुतेकै ठाउँमा छौं । छिटो निकाल’ भनेको सुनेँ । त्यता जान भाग्नावशेषले गर्दा सजिलो थिएन । म के गरौं के गरौंको अवस्थामा थिएँ ।
धुलो छाँटिएर उज्यालो भइसकेको थियो । देख्छु, हाम्रो घर अगाडि सडक पूर्वतर्फकोे घरमा डेरा गरी बस्ने अङ्कल मलाई तल आइज्, भाग्जस्ता शब्दले सतर्क गराउँदै हुनुहुन्थ्यो । मेरो ध्यान भने कसरी आमाबुवा भएको ठाउँसम्म पुग्ने भन्नेमा थियो । जे भए नि होस् भनेर म त्यतातिर पसँे । धन्न केही भएन । आमा सुतेको सिरानीमा पुग्दा देख्छु उहाँको दहिने हत्केला इँटा र माटो भन्दा बाहिर छ अरु केही देखिँदैन । त्यही हत्केलालाई आधार बनाउँदै माटो इँटा पन्छाउँदै जाँदा आमाको अनुहार देखियो । उहाँलाई सास फेर्न सजिलो भएपछि अब मलाई छोड् मेरो ठीक देब्रेतिर बुवा हुनुहुन्छ उहाँलाई निकाल् भन्नु भएकाले अझ अत्तालिँदै त्यता खोतल्न थालेँ ।
एकछिनमै बुवाको पनि टाउकोसम्म निकाल्न सफल भए । उहाँहरूको शरीर र खुट्टा भने इँटा र माटोको विशाल थुप्रोले पुरेको थियो । भाग्यले गर्दा घरको दक्षिणतिरको भित्ता नढलेको हुनाले अनुहारतिर त्यति धेरै पुरेको रहेन छ । मैले सकेसम्म अझ धेरै खोतल्ने प्रयास गर्न थालेँ । घरी आमाको टाउको र घाँटी माथिको इँटा र माटो हटाउँथे अनी घरी बुवाको टाउको माथिको हटाउँथे ।
केवल हातले मात्र यो काम गर्न म असमर्थ थिएँ । तर पनि मेरो एकल प्रयास जारी थियो । आमा र बुवाको टाउको निस्किसकेको थियो । अब केही हुँदैन भन्ने मनमा लागेपछि मैले नजिकको सग्लो भित्ताको झ्यालबाट बाहिर हेरें ।
त्यहाँबाट हेर्दा हाम्रो घरको आँगन देखिन्थ्यो । मैले हेर्दा त त्यहाँ मेरा काका, काकी, दाजु दिदी अनी छिमेकीहरू कोलाहल गर्दै रहेछन् । मलाई त्यहाँ सबैले देख्नुभयो । आमा र बुवाको अवस्था मैले भनेपछी खोइ कताबाट एउटा बाँसको भ¥याङ ल्यएर केही छिमेकी दाइहरू त्यही झ्यालबाट माथि चढ्नु भयो । अनि म चाहिँ त्यहाँबाट भग्नावशेषमाथि टेक्दै उत्तरतिरबाट बहिर निस्कँे । तल घर पछाडिको मकै बारीमा पुग्दा पो म घरबाट उछिट्टिएको टिनमा अल्झेर लडेँ अनि त्यसबेला चाहिँ मेरो पैताला टिनले काटेर रगताम्मे भएको थियो ।
त्यहाँबाट सिधै म घर अगाडि सबै जना भएको ठाउँमा आएर उभिएँ । एकै छिनपछी अघि माथि चढ्ने छिमेकीहरूले आमालाई त्यही झ्याल र बाँसको भ¥याङबाट ओराले । अनि लगत्तै बुवालाई बोकेर ओराले । बुवा बेहोश हुनुभएको रहेछ । केही छिनमा नै उहाँको पनि होश खुल्यो । भाग्य नै भन्नुपर्छ त्यसरी पुरिएर निस्कँदा पनि उहाँहरू दुवै जनालाई सामान्य चोटसमेत लागेको थिएन ।
त्यो दिनको धेरै पछि बुवालाई बोकेर ओराल्ने छिमेकी दाइले आफूले बुवालाई जिउँदै बोकेको छु भन्ने अनुभव नै नगरेको नमिठो कुरा सुनाउनुभएको थियो । धन्न उहाँले सोचेजस्तो केही भएको थिएन ।
धरानको तत्कालीन वडा नं ४ लक्ष्मी सडकमा हाम्रो घर थियो । लगभग वि. सं २००० तिर बनेको हाम्रो त्यो घर धेरै पुरानो भइसकेको थियो । सुर्कीचुनाले गरेको छाना ढलान पुरानो भएको हुनाले वर्षायाममा चुहुन थालेको थियो । नियमित मर्मतसम्भार शायद पुगेको थिएन । माटोको जोडाइ भएको गारो साउनभदौको वर्षामा चुहिने छानाबाट पसेको पानीले भिजेर भित्रभित्रै कमजोर भएको थियो ।
घरको पछाडि (उत्तरतर्फ) छानाको मुनि पीपल र समी गारोमा टाँसिएर झाँगिएका थिए । तिनका जराहरूले पनि भित्रसम्म पसेर गारोलाई कमजोर बनाएका थिए । सिंगै रूख जत्रा काठको विशाल बीमहरूको साथमा छत ढलाई समेत थाम्नु पर्ने गारो नै कमजोर भएको थियो ।