पूर्व पत्रकार वासुदेव बराल अहिले प्रदेश १ का चिनिएका पर्यटन व्यवसायी, पर्यटन अभियन्ता र पर्यटन क्षेत्रका ‘कन्टेन्ट मेकर’ हुन् ।
धरानमा रहेका सेछ ट्राभलिङ र सेछ होटलका सञ्चालक पनि रहेका बराल प्रदेश १ को पर्यटन क्षेत्रका बारेमा धेरै अध्ययन, अनुभव र अभियान चलाएका पर्यटनकर्मी हुन् । उनले प्रदेश १ का साथै भारतीय राज्यका पर्यटन मेलामा प्रदेश १ को प्रतिनिधित्व समेत गरेका छन् । उनै पर्यटनकर्मी बरालसँग प्रदेश पोर्टलकर्मी विराट अनुपमले प्रदेश केन्द्रित पर्यटन संवाद गरेका छन् ।
प्रदेश १ को व्यवस्थित पर्यटन प्रवद्र्धन गर्न के के गर्नुपर्ला ?
सबैभन्दा पहिले कसलाई ल्याउने भन्ने छनोट गर्नुपर्छ । उनीहरू नेपाल आएर के चाहन्छन् त्यो बुझ्नुपर्छ । हामीसँग के छ भन्दा पनि आउनेहरू के चाहन्छन् भन्ने कुरा हेर्नुपर्छ ।
खोइ, पुरुषको तुलनामा थाइल्याण्डमा महिला जाँदैनन् त । हो, कसलाई ल्याउने र ल्याएकाले के चाहन्छन् भन्ने बुझ्नुप¥यो । यत्ति गरेपछि धेरै काम अगाडि बढ्छ । यो निजी क्षेत्र भन्दा राज्यस्तरको काम हो ।
तपाईंको विचारमा प्रदेश १ मै जोडिएका भारतीय राज्य बिहार, पश्चिम बङ्गाल र सिक्किम अनि प्रदेश १ नजिकैका भुटान र बङ्गलादेशी पर्यटक तान्ने सूत्र चाहिँ के हो ?
सबैभन्दा पहिला हामीले धर्मको ब्रान्डिङ र प्याकेजिङ गर्नुप¥यो । जस्तै, नेपालले इस्ट एशियन मुलुकमा जाँदा बुद्धको ब्रान्डिङ गर्छ र युरोप अनि अमेरिकामा सगरमाथाको गर्छ । किनभने एशियामा बुद्ध बिकेजस्तै युरोप र अमेरिकामा सगरमाथा बिक्छ ।
हाम्रो प्रदेशमै जोडिएका बिहार र पश्चिम बङ्गालमा वैष्णव, शाक्त र शैव जस्ता वैदिक सनातन धर्मका सम्प्रदाय छन् । वैष्णबको लागि विष्णुपादुका, शाक्तको लागि पाथीभरा र शैवको लागि हलेसीको भ्रमण गराउन सकिन्छ । यससम्बन्धी जानकारी दिन हाम्रो प्रदेशमुनि रहेका करोडौँ धार्मिक मासमा प्रचार र प्याकेज दिनुपर्छ । एउटै वा अलग्गै प्याकेज बनाएर हामीले बेच्न सक्छौँ । भुटानीहरू पनि हलेसीसँग जोडिएका छन् । भुटानीहरू तान्न हलेसीमा सजिलो छ ।
यस्तै, अर्को प्रदेश १ मा बिक्ने र छिमेकी देशका नागरिकले रुचाएको भनेको सुन्दर हिल स्टेसन हुन् । गर्मी भएका यी क्षेत्रमा हिल स्टेसनको धेरै आकर्षण छ । हो, यिनीहरूको प्याकेज बनाएर, त्यहाँ विभिन्न मनोरन्जन र खानाका प्याकेज दिएर पर्यटक तान्न सकिन्छ । भारतीय र भुटानीलाई धर्म अनि बङ्गलादेशी पर्यटकलाई प्रकृति बेच्न सक्छ हाम्रो प्रदेशले ।
हिल स्टेसन बेच्न त भारतमै दार्जिलिङ, सिक्किम छन् । भुटानका आफ्नै हिल स्टेसन छन् । हाम्रा हिल स्टेसन कसरी प्रतिस्पर्धात्मक भएर भारतीयमाझ बिक्लान् ?
दार्जिलिङ जानेमा तीन पुस्ते भारतीयहरू छन् । हजुरबुबाको पालादेखि नातिसम्म दार्जिलिङ जाँदैछन् । दार्जिलिङमा गोर्खाल्याण्ड आन्दोलन चर्किएपछि पर्यटन क्षेत्र मारमा प¥योे र त्यो मास सिक्किम जान थाल्यो । सिक्किम जान पनि सानो ठाउँ, पार्किङ अभाव र अन्य झन्झटले भुटान जान थाले । दार्जिलिङ, सिक्किम र भुटानको विकल्प प्रदेश १ को इलाम, भेडेटार, वसन्तपुर, जेफाले आदिलाई बनाउन सकिन्छ । 
तपाईंले भनेजस्तै भुटान, सिक्किम र दार्जिलिङ जाने भारतीय पर्यटक तत्काल प्रदेश १ मा आउन राज्यले के गर्न सक्छ ?
राज्यले प्रदेश १ छिर्ने पर्यटकहरू तान्नलाई भारतीय गाडीलाई २ वर्ष निःशुल्क पास दिनुपर्छ । यसो गर्दा घन्टौँ लाइनमा बसेर बिल काटेर आउनुपर्ने झन्झट अन्त्य हुन्छ । शुरुमा बानी पारेर क्रमशः ल्याउन सकिन्छ । पर्यटकीय आगमन ह्वात्तै बढेर जान्छ ।
प्रदेश १ सरकारले अबको २ वर्षमा ५ लाख पर्यटक प्रदेशमा ल्याउने महत्वकांक्षा सार्वजनिक गरेको छ । यो भेट्टाउन के गर्ने ?
मलाई लाग्छ ५ लाख भन्दा धेरै भारतीय पर्यटकहरू त नेपाल आउँछन् । हामी पासपोर्ट बोकेकालाई मात्रै पर्यटक भन्छौँ त्यसैले गणनामा ध्यान छैन । हालसालै पर्यटन मन्त्रालयले गरेको सर्भेले काकरभिट्टा नाकाबाट मात्रै २ लाख २० हजार हाराहारी भारतीय पर्यटक २०७४ सालमा आएको देखाउँछ ।
विराटनगरको त्यस्तो कुनै डाटा छैन । तर, पनि सवारी आगमन हेर्दा त्यहाँबाट पनि २ लाख बढी भारतीय पर्यटकहरू भित्रिन्छन् ।
पशुपतिनगर र भारदह अनि अन्य आवतजावत हुने सीमाबाट पनि भारतीयहरू आउँछन् । ५ लाख भन्दा बढी पर्यटक अहिले पनि आएकै छन् । अब थप सङ्ख्या बढाउन सवारी इजाजत निःशुल्क गर्नुपर्छ । र पर्यटकलाई भुलाउने, मनोरञ्जन र खर्च गर्ने विभिन्न विकल्पहरू प्रस्तुत गर्नु नै अबको सरकारी लक्ष्य हुनुपर्छ ।
हाम्रो प्रदेशको पर्यटन क्षेत्रका गन्तव्यहरू सुन्दर भए पनि महँगो भएर जान मिल्दैन । जस्तै, इटहरीबाट सगरमाथा बेस क्याम्प जान त लाख रुपैयाँभन्दा बढी लाग्छ जुन रकममा अहिले ट्राभल एजेन्सीबाट थाइल्याण्ड र मलेसिया अनि सिंगापुरको एक हप्ते प्याकेज घुम्न पुग्छ । यसै कारण प्रदेशकै पैसावाल पर्यटकहरू समेत प्रदेश घुम्दैनन् बरु विदेश घुम्छन् भनिन्छ । यसको समाधान के हो ?
पर्यटनको सिद्धान्तले ४ कुरा माग्छ, गन्तव्य अर्थात् आकर्षण, पहुँच, पूर्वाधार र नागरिक सहभागिता । तर, हाम्रो विडम्बना हामीसँग गन्तव्य र गन्तव्यका आकर्षण मात्रै छन् । तर, पूर्वाधार, पहुँच र नागरिक सहभागिता कम छ । यसको लागि सरकारले पर्यटकिय केन्द्र पुग्ने स्तरीय सडक बनाउनुपर्छ । स्तरीय सडकको पूर्वाधार बनेपछि पहुँच आफैँ बढ्छ । पहुँच बढेपछि आगन्तुक बढ्छन् । यसले नागरिक सहभागिता बढाउँछ ।
ताप्लेजुङको पाथीभरा मन्दिरमा पहिले ताप्लेजुङ पुग्ने पिच बाटो नहुँदा मानिस कम जान्थे । अहिले बाटो स्तरीय भएपछि जानेहरूको सङ्ख्या धेरै बढेको छ । नागरिक सहभागिता पनि बढाएको छ । सुकेटारसम्मै सडक पुगेपछि दिनको १ हजारको दरले पर्यटक आउने देखिन्छ । वर्षमा ३ लाख पुग्छन् पाथीभरामा । अहिले पूर्वाधार बनाएर पहुँच बनाएपछि पर्यटकीय क्षेत्र आफैँ बन्छ । एउटाले पुगेर सेल्फी हान्छ र अरु आफैँ जान्छन् ।
_1720278409.jpg)
