‘पैसा नहुँदा सबैले हेप्छन्, पैसा भएपछि त हामीलाई कसले हेप्ने ?’

विराटनगरः माटाको सानो चूल्हो । चुल्होमाथि बसाइएको भड्डुमा भुक्भुक भुक्भुक गर्दै उम्लिरहेको पानीको आवाज आइरहेको छ । भड्डुुको माथिल्लो भागमा सानो स्टीलेको प्लेटले छोपिएको छ । तर प्लेटको बिचमा भने सानो प्वाल छ । सोहि प्लाबाट आएको वाफले पाक्छ चामलको मिठो परिकार । अर्थात, तराईको लोकप्रिय खान्की, भक्का ।

भक्का नेपालको मौलिक परिकार हो । वाफले मात्र पाक्ने हुँदा यसको स्वाद बेजोड हुुने र स्वास्थ्यमा असर नपुुग्ने यसका पारखी बताउँछन् । सोहि भएर विगत लामो समयदेखि विराटनगरको नोवेल अस्पतालमा यसै गरि विहानीपखमा भक्का बनाउने थारु समुुदायका महिलाहरुलाई भ्याइ नभ्याइ हुन्छ ।

उक्त समुहकी एक हुन् विराटनगर ४ की वतासी देवी । उनले विगत ५ वर्ष देखि अस्पतालको गेट अगाडी बसेर भक्का बेचिरहेकी छन् । प्रायः गर्मी महिनामा भन्दा जाडोमा भक्काको माग बढ्छ । तर, अस्पतालको गेट छेउको सडकमा बस्ने उनिहरुको भक्का पसलमा भने विरामी देखि कुरुवासम्म आउँछन् । उनिहरुले कुनै एक मात्र सिजन पर्खिनुपर्दैन ।

वतासी देवीले दिनको दुुइ किलो चामल सक्छिन् । आफ्नै वारीमा फलेको टमाटरको अचार पनि ल्याउँछिन् । भक्का अडर गर्नेलाई त्यहि अचार मिसाएर दिन्छन् । स्वादिलो भक्कामा अचारले थप स्वाद भर्छ । यो स्वादमा झुमिनेहरु अस्पतालको गेटबाहिर विहान झिस्मिसेदेखि नै लाइन लाग्छन् । ‘विहान एकछिन दुःख गर्दा हुन्छ नी चार–पाँच सय जति ।’ उनले सुनाइन् । सागसब्जि आफ्नै बारीमा उब्जाएकी वतासी देवीले भान्सामा चाहिने मरमसला देखि भुटुनसम्म किन्न मनग्य पुुग्ने सुुनाइन् । बिहान परिवारका अन्य सदस्य उठिसक्दा नसक्दा उनि पुनः भान्सा सम्हाल्न पुगिहाल्छिन् ।

उनि जस्तै सबैरै दुुइ सन्तान श्रीमानको जिम्मा लगाएर अस्पतालको गेटबाहिर सडकमा भक्का बनाउन पुुग्छिन लक्ष्मी राजवंशी । श्रीमान विद्यालयलको गाडी चलाउँछन् । उनि भने विहानको समय सदुुपयोग गर्दै मासिक १५ हजारसम्म कमाउँछिन् । उनलाई यो भक्का र बगिया बनाउन आमाले सिकाएकी हुन् । अहिले त्यहि सीप काम लागेको छ । ‘अरु बेला श्रीमानको भर परिन्थ्यो, आफुले दुुइचार पैसा कमाउन थालेपछि त बरु उल्टै श्रीमानलाइ दिन्छुु ।’ राजवंशीले हाँस्दै सुनाइन्–‘पैसा नहुँदा सबैले हेप्छन्, पैसा भएपछि त हामीलाई कसले हेप्ने ?’

उनिहरुले श्रीमानको कमाइको आधा जति बचत गर्छन् । राजवंशीले विहान मात्र होइन, दिउँसो पनि भक्का बेच्छिन्, तर अस्पताल गेटमा भने होइन । विहानको काम सकेर उनि घर पुग्छिन् । सबैरै श्रीमान काममा निस्किन्छन् । सन्तानलाई विद्यालय पठाएर घरधन्दा सकेर उनि पुनः भक्का बेच्न पुग्छिन् अस्पताल छेउको अर्को स्थानमा, जहाँ दिनभर भक्का पारखी अर्डर दिन पुुग्छन् ।
यहि खर्चले उनले छोराछोरीको लालनपालन र शिक्षादिक्षामा बढि खर्च हुन्छ । के हिउँद के वर्षा आमाले दिएको सीपले आज राजवंशीलाई सन्तान हुर्काउन र घर खर्च चलाउन मात्र सजिलो भएको छैन । भन्छिन् ‘आफैले आर्थिक जोहो गर्न थालेपछि त श्रीमानसँगै आखाँ जुुधाएर हेर्न सकिन्छ नि ।’ गाउँमा उनि जस्ता धेरै महिला श्रीमानकै कमाइको भरमा छन् । उनको अनुुभवले भन्छ आर्थिक रुपमा सक्षम बन्न सकियो भने घरमा कसैले हेप्दैन ।

उनिहरु जस्ता धेरै महिला विहानको समयमा चिया र भक्का बेच्छन् । अस्पतालमा आउने विरामी, कुरुवादेखि चिकित्सकसम्मले भक्का मन पराउने गरेका छन् । सडकको किनारामा बसेर आगोमा भक्का बनाउनेलाई विहानको निश्चित समय दिइएको छ । सो समयमा उनिहरुले चिया र भक्का बेच्छन् । विरामीका लागि अर्डरअनुुसार भक्का बनाउन उनिहरुलाई भ्याइनभ्याइ हुन्छ ।
अघिल्लो दिन बेलुका भिजाएको चामललाइ ओखलमा खस्रो पिठो बनाइन्छ । उनिहरु विहान ४ नबज्दै चुल्हो, दाउरालगायतका सामान ढाकीमा बोकेर अस्पतालको गेट छेउ पुुग्छन् । ५ नबज्दै भक्काको माग आइहाल्छ । करिव २ घण्टा भक्का बेचेपछि अस्पतालको सडकमा चहलपहल बढ्न थाल्छ । अनि उनिहरु घर फर्किन्छन् ।

कुरुवा बनेर अस्पताल आएका इटहरीका सुरेस मिश्रले मःम, चाउमिन भन्दा भक्का स्वास्थ्यका लागि उपयुक्त हुने बताए । आफ्नो लोकप्रिय खाजा भक्का अस्पतालको गेटमै पाएपछि पाउरोटी छाडेर चियासँग भक्का रोजेको सुनाए । त्यस्तै मोरङको सुनवर्षि ३ का जीवन बस्नेतले तराईमा विपन्न वर्गका व्यक्तिले सडकपेटीमा बसेर बेच्ने भक्का नै रोज्ने गरेको बताए । ‘पानीको वाफले बन्ने भक्काले स्वास्थ्यलाई त नोक्सान गर्दैन नै, कम आयस्रोत भएको व्यक्तिसम्म थोरै भएपनि पैसा त पुुग्छ ।’ उनले भने ।