ताप्लेजुङः साउन भदौको सिमसिमे पानीमा आफ्नो लागि ओढ्ने ओछ्याउने सामान र खाद्यवस्तु बोकेर कसैले छाता ओढेर त कसैले प्लाष्टिक र रेनकोट ओढेर उकालो चढिरहेका हुन्छन् ।
बर्खे झरीमा दुई÷तीन दिन सम्मको पैदलयात्रापछि पुगिने तिम्बुङ पोखरीसम्मको यात्रा धेरै कठिन झैँ लाग्छ । तर एक पटक पुगेपछि फेरि जाउँजाउँ लाग्ने, पुगेर उतै रहुँजस्तो लाग्ने धार्मिक, जैविक एवम् प्राकृतिक सुन्दरताले भरिपूर्ण तिम्बुङ पोखरीमा बर्षेनी साउनदेखि असोजसम्म आन्तरिक पर्यटकको लर्को लाग्ने गर्छ ।
देशका धेरै सिमासार क्षेत्रमध्ये तिम्बुङ पोखरी ताप्लेजुङको सिदिङ्वा गाउँपालिका अन्तर्गत साविकको कालिखोला गाविसमा पर्ने धार्मिक एवम सांस्कृतिक महत्व बोकेको क्षेत्र हो । सरकारले यस पोखरीलाई नयाँ पर्यटकीय गन्तव्यको रूपमा विकास गर्ने निर्णय गरेको छ ।
४ हजार ४ सय ८१ मिटरको उचाइमा रहेको पोखरी ४ सय ६६ मिटर उत्तर–दक्षिण लम्बाइ र १ सय ४५ मिटर पुर्व–पश्चिम चौडाइ रहेको जानकारहरू बताउँछन् । सो पोखरीमा कहिलेकाहीँ पानीको छाल उठेर ठोक्किएको अवस्थामा बन्दुक पड्किएको जस्तै आवाज आउने गरेको बताइन्छ ।
समाजसेवी गजेन्द्रप्रसाद तुम्याहाङले जानकारहरूलाई उद्धृत गर्दै बताएअनुसार लिम्बू भाषाको तेम्बकबाट तिम्बुङ पोखरी नाम रहन गएको हो । उनका अनुसार ते भनेको बन्दुक र बुङ भनेको पड्किएको आवाज भन्ने बुझिन्छ । केहीले भने लिम्बू भाषामा तिम्बू भनेको टिलपिल भरिएको भन्ने अर्थ रहेकाले तिम्बुङ पोखरी नामाकरण भएको पनि बताउने गरेका छन् ।
अङ्ग्रेजहरूले भारतमा शासन गर्दा पोखरीमा बहुमुल्य धातु हुन सक्ने भन्दै तल्लो भागबाट कुलेसो बनाएर पानी फाल्दा त्यहीँ मृत्यु भएको जनश्रुति पनि छ । सो पोखरीमा टिलपिल भएर पानी भरिएको वर्ष अन्नपात उत्पादनमा वृद्धि हुनेमा स्थानीयको विश्वास रहेको पाइन्छ । अर्कातिर पोखरीको दर्शन गरे मनोकांक्षा पूरा हुने र भए गरेका पापबाट मुक्ति पाइने जनविश्वास रहिआएको छ ।
पहाडको टाकुरामा रहेको यो पोखरीलाई जति हेरे पनि हेरिरहुँ लाग्ने गरेको सिरिजंघा निवासी मोहन भट्टराई बताउँछन् । अर्कातिर एकातर्फबाट तर्नै नसकिने गरी निस्किएको निकासले अझ सौन्दर्य थपेको छ । मनसुनी समयमा प्राकृतिक सौन्दर्यमा रमाउन चाहने धेरै मानिस बर्सेनी यो पोखरीमा पुगेर फर्किन्छन् ।
बर्सेनी नागपञ्चमी र जनै पूर्णिमाको दिन भने निकै भीड लाग्ने गरेको छ । हिमाली क्षेत्रको चट्टाने डाँडाकाँडा पार गर्दै गइसकेपछि ठाउँठाउँमा ढकमक्क फुलेका हिमाली फूलहरूले मन नै फुरुङ्ग भएर आउँछ । केन्जो (रेनुम नोविल) माइकोपिला, पदमचाल लगायतका फूलहरूले भरिने त्यस क्षेत्रमा पुगेपछि फूलैफूलको बगैँचामा घुमेको आभास हुने गर्छ ।
हिमाली क्षेत्रमा पाइने विभिन्न प्रकारका फूलहरूले अनकन्टार डाँडाकाँडाको स्वरूप नै बदलिएको पाइन्छ भने चट्टानको थुप्रोभित्र छङ्छङ् आवाजमा बग्ने स–साना खोल्सीको पानीको आवाजले छुट्टै आनन्द प्रदान गर्छ । विश्व संरक्षित सूचीमा रहेको रेड पाण्डा, बहुमुल्य जडिबुटी क्याञ्जो, पाँचऔँले, बिखम्मा, पदमचाल, चिराइतो, यार्सागुम्बा, कुड्की, बुढो ओखती लगायतका जडिबुटी पनि यही क्षेत्रमा पाइन्छ ।
कतैकतै भेटिने गोठहरूमा पाइने न्यानो आतिथ्य, चौँरीको दूध र गोठालाहरूसँग गोठमै बास बस्नुको मज्जा बिर्सन सकिँदैन । ठूलो समूहमा बास बस्दा आफैँ खाना पकाएर खानुपर्छ, नत्र एक÷दुई जना गए गोठाला आफैँले पनि खाना पकाइदिन्छन् ।
प्रायः यात्रीहरूले नुन, तेल, मसला, तरकारी, चामल, ओढ्ने ओछ्याउने लगायतको भारी बोकेर जाने गर्छन् । त्यस्तो नबोकी जाने र समूहमा नजानेहरूले गोठालाहरूसँगै खाना खाने सौभाग्य पाउँछन । बरु गोठालाहरू रातभर जाग्राम बस्छन् तर पाहुना कसैले कुनै कष्ट झेल्नु पर्दैन । ‘झरीको समयमा दुःखका साथ आएका पाहुनाहरू भगवान आए झैँ लाग्छ । त्यही भएर सकेसम्म सत्कार गर्छौँ’, सो क्षेत्रमा रहेका पशुपालक पेम्बा भोटे भन्छन् ।
यो पोखरीमा पाँचथर वा ताप्लेजुङका २ वटा फरक बाटो प्रयोग गरी पुग्न सकिन्छ । जताबाट गए पनि दुईदेखि तीन दिनसम्मको पैदल यात्रा गर्नुपर्छ । पाँचथरको फलैँचा हुँदै र ताप्लेजुङको सिरिजंघा स्थित खेवाङ हुँदै त्यसतर्फ जान सकिन्छ । यो पोखरीको आसपासमा अरु पनि स–साना थुप्रै पोखरीहरू रहेका छन् । हाँडी पोखरी, तावा पोखरी, लक्ष्मी पोखरी, दूध पोखरी, मयुर पोखरी, नीर पोखरी लगायतका दर्जनौँ पोखरीहरू रहेका छन् । यहाँबाट कञ्चनजंघा, कुम्भकर्ण र भारतको सिक्किम, दार्जिलिङ लगायतका ठाउँहरू समेत देख्न सकिन्छ ।
प्रचार–प्रसारको खाँचो
तिम्बुङ पोखरी पर्यटकीय दृष्टिकोणले प्रशस्त सम्भावना बोकेको क्षेत्र भए पनि यसको संरक्षण र प्रचार–प्रसारको भने खाँचो रहेको छ । धार्मिक क्षेत्रको रूपमा समेत आफ्नो पहिचान बनाएको यो पोखरीको संरक्षण र प्रचार–प्रसार गर्न सके आन्तरिक मात्र नभई विदेशी पर्यटकलाई समेत भित्र्याउन सकिने स्थानीयको भनाइ छ ।
सिरिजंघा ७ खेवाङका राजकुमार भट्टराईले यस क्षेत्रका बारेमा कमैलाई मात्र जानकारी भएको भन्दै प्रचारप्रसार गरी पर्यटकीय क्षेत्रको रूपमा विकास गर्नुपर्ने आवश्यकता भएको बताए । बाक्लो रूपमा पर्यटकको आगमन बढाउन सके यस क्षेत्रका स्थानीयको आय आर्जनमा वृद्धि हुनुका साथै मुलुककै अर्थतन्त्रमा टेवा पुग्ने उनको भनाइ छ । सिमसार क्षेत्र भए पनि राज्यले यसको संरक्षणमा खासै चासो नदिएको अर्का स्थानीय बुद्ध दाहालको भनाइ छ ।
यहाँको प्रचारप्रसारका लागि तिम्बुङ पोखरी महोत्सव बाहेक अरु कुनै गतिविधि भएको छैन । सरकारले पर्यटन प्रबद्र्धन र विकासका लागि पहिचान गरेको १ सय पर्यटकीय गन्तव्यमध्ये तिम्बुङ पोखरी पनि पर्छ । यस क्षेत्रमा पर्यटकीय पूर्वाधारको विकासका लागि गत आर्थिक वर्षमा ५० लाख रुपैयाँ सरकारले विनियोजन गरेको थियो ।
सो बजेटले मन्दिर, बाटो र चर्पी निर्माण गरिएको सिदिङ्वा गाउँपालिकाका अध्यक्ष नरबहादुर कडरियाले बताए । गाउँपालिकाले समेत ५ लाख रुपैयाँ थप गरेर काम गरेको थियो । भौगोलिक रूपमा सडक, आवास लगायतका पूर्वाधारको निर्माणका लागि निकै कठिन भएकाले सानो बजेटले नपुग्ने उनको भनाइ छ ।
भारतको सीमा क्षेत्रमा रहेको तिम्बुङ पोखरी जैविक विविधताले भरिपूर्ण रहेकाले यहाँको विकासमा गम्भीर चासो दिन सके मुलुककै पर्यटन प्रबद्र्धनमा यस क्षेत्रले सघाउ पु¥याउने स्थानीयको भनाइ छ ।
