इटहरीः सुनसरीका नेकपा नेता सागर सुवेदी गत कात्तिक ९ गते सगरमाथा आधार शिविर यात्रा सकेर मोन्जोमा रहेको राष्ट्रिय निकुञ्जको काउन्टरमा आएका मात्रै थिए निकुञ्जका कर्मचारीले बाहिरिने ‘एक्जिट’ फारमको लागी अंग्रेजीमा आग्रह गरे, ‘एक्जीट फर्म प्लिज ।’ सुुवेदीले सोधे, ‘नेपालीलाई पनि यो पर्छ र ?’ कर्मचारीले हाँस्तै थपे, ‘सरी सर । म त विदेशीजस्तो लागेर ।’
इटहरी निवासी सुवेदी मात्रै होइन थुप्रै नेपालीहरूलाई अनुहारको आधारमा विदेशी जस्तो ठान्ने सगरमाथा क्षेत्रमा डेढ दशकदेखि गाइड गर्दै आएका छिरिङ शेर्पा बताउँछन । शेर्पाका अनुसार गोरो आर्यन अनुहार हुनेलाई इजरायली वा युरोपेली, कालो वर्ण हुने आर्यन अनुहारललाई भारतीय र मङ्गोलियन अनुहारका पदयात्रीहरूलाई चिनियाँ, कोरियन र जापानिज जस्तो मान्ने शेर्पा बताउँछन । जापानिज र अङ्ग्रेजी भाषाका गाइड शेर्पा भन्छन्, ‘अत्यन्तै थोरै नेपालीहरू आउने भएकाले ट्रेकिङ गर्न आएका नेपालीहरूलाई पनि धेरैले विदेशी नै मान्छन् ।’
सगरमाथा क्षेत्रमा आन्तरिक नेपाली पर्यटकको नगण्य आगमन
गाइड छिरिङ शेर्पाका अनुसार भरिया र गाइड बाहेक सबैलाई विदेशी जस्तो देख्छन् सगरमाथा क्षेत्र (खुम्बु)का स्थानीयहरूले । यस्तो दृष्टिकोणको मुख्य कारण विदेशी बाहुल्य पर्यटकहरूको आवागमन भएको उनी बताउँछन् । गाइड छिरिङ मात्रै होइन सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्जको तथ्याङ्कले पनि यो कुरा देखाउँछ । उदाहरणका लागि आर्थिक वर्ष २०७५÷७६ मा सगरमाथा क्षेत्रमा ५८ हजार ३० जना स्वदेशी तथा विदेशी पर्यटकहरू आए । यस्तो विशाल पर्यटकीय आवागमनमा नेपालीहरू जम्मा ७ सय ४१ जना मात्रै आए ।
आर्थिक वर्ष २०७५÷७६ अगाडिको नेपालीहरूको तथ्याङ्क निकुञ्जसँग नभएको सूचना अधिकारी रविन चौधरी (थारु) बताउँछन् । थारुका अनुसार नेपाल सरकारले २०७५ असोजबाट मात्रै नेपालीहरूलाई निकुञ्ज प्रवेशको लागि प्रतिव्यक्ति १ सय रुपैयाँ दस्तुर लिन थालेपछि मात्रै तथ्याङ्क सङ्कलन हुन थालेको हो ।
आर्थिक वर्ष २०७५÷७६ को आधिकारिक तथ्याङ्क नभए पनि हरेक वर्षमा आधा लाख विदेशीहरूले सगरमाथा क्षेत्रमा भ्रमण गर्दा नेपालीहरू भने एक हजार भन्दा कम सङ्ख्यामा मात्रै पुग्ने गरेको थारु बताउँछन् । निकुञ्जका सूचना अधिकारीको जस्तो तर्क छ संसारको सबैभन्दा अग्लो स्थानमा बनेको होटलको रेकर्ड बनाएको होटल एभरेष्ट भ्युका म्यानेजर आङ नुरु शेर्पाको । विगत तीन दशकदेखि होटल एभरेष्टमा आबद्ध शेर्पाका अनुसार नेपालीहरूले सगरमाथाको महत्व बुझेर पनि कम आउने गर्छन् । १२ कोठा भएको आफ्नो अत्याधुनिक प्रकृतिमैत्री होटलमा दैनिक आउने ग्राहकहरूमा सबैजसो विदेशी हुने शेर्पा बताउँछन् ।
स्वदेशीसँगै सार्कका अन्य देशका पर्यटकहरूको कमजोर आगमन
सन् १९७९ मा विश्व सम्पदा सूचीमा परेको नेपालको पहिलो राष्ट्रिय निकुञ्ज क्षेत्रमा रहेको सगरमाथा क्षेत्रमा आउने स्वदेशी मात्रै थोरै छैनन् । नेपाल बाहेकका सार्क देशका पर्यटकहरू पनि अत्यन्तै कम छन् ।
आर्थिक वर्ष २०७५÷७६ मा सार्क बाहेकका विदेशीहरू ५४ हजार ५ सय १५ जना खुम्बु क्षेत्रमा आए । सार्कबाट भने जम्मा २ हजार ७ सय ७४ जना पर्यटकहरू मात्रै आए । आर्थिक वर्ष २०७४÷७५ मा ५४ हजार ४ सय ८ विदेशी पर्यटकहरू आएकोमा सार्कबाट २ हजार ९ सय ४६ जना मात्रै पर्यटकहरू खुम्बुमा आए ।
यस्तै, आर्थिक वर्ष २०७३÷७४ मा आएका ४५ हजार १ सय १२ विदेशी पर्यटकहरूमा सार्कका पर्यटकहरू २ हजार २ सय २५ जना थिए । आर्थिक वर्ष २०७२÷७३ मा त सार्क राष्ट्रका पर्यटकहरूको सङ्ख्या अति कम थियो । कुल विदेशी पर्यटक २६ हजार ८ सय १७ जनामा १ हजार २ सय ६७ जनामात्रै सार्क देशका पर्यटकहरू खुम्बु क्षेत्रमा आएका थिए ।
खुम्बु क्षेत्रको लुक्लामा रहेको टी सप सञ्चालक तथा टे«किङ गाइड बालकुमार तामाङ नेपालीहरूजस्तै सार्क देशका पर्यटकहरूलाई खुम्बु क्षेत्रमा आउन कम चासो भएको बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘युवा पुस्ताहरू भने सार्क देशहरूबाट खुम्बुमा आउने क्रम बढेको छ । साहसिक युवाहरू भने क्रमशः आउन थालेका छन् ।’
स्वदेशी र सार्क देशका पर्यटकहरूको ‘भ्रम’ ः खुम्बुमा दुःख छ, महङ्गो छ
अत्यधिक विदेशीहरू आउने खुम्बु क्षेत्रमा स्वदेशीहरू र सार्क देशका पर्यटकहरू भ्रमण महङ्गो हुने र बढी दुःख हुने भ्रममा नआउने गरेको खुम्बु क्षेत्रका सरोकारवालाहरू बताउँछन् । खुम्बुको महत्व, सुविधा र सुन्दरताको आधारमा धेरै महङ्गो नभएको सरोकारवालाहरू बताउँछन् ।
खुम्बु आसपासका आठ आकर्षणहरू
हिमालयन उपत्यका भनिने खुम्बु नेपालमा मात्रै होइन विश्वभर प्रख्यात छ । नेसनल ज्योग्राफिक, लोन्ली प्लानेटदेखि विश्वका प्रख्यात पर्यटन प्रकाशनगृहहरूले खुम्बुमा जान हरेक वर्ष सिफारिश गर्ने गर्छन् । खुम्बु क्षेत्रमा थुप्रै विश्वस्तरीय प्राकृतिक, सांस्कृतिक र साहसिक पक्षका आकर्षणहरू रहेका छन् । यी हुन् खुम्बु क्षेत्रमा मुख्य आठ आकर्षणहरूः
१. लुक्ला विमानस्थल
५ सय २७ मिटर लम्बाइ र ३० मिटर चौडाइको लुक्ला विमानस्थल पर्यटकीय सिजनमा व्यस्त हुने विमानस्थल हो । यसलाइ तेन्जिङ हिलारी विमानस्थल पनि भनिन्छ । यो संसारको सबैभन्दा जोखिमपूर्ण मानिने विमानस्थल हो । खुम्बुमा आउनेहरूले लुक्ला उडानलाई विशेष मान्छन् । हाल मन्थली विमानस्थलबाट लुक्लासम्म हुने दैनिक ४५ देखि ६० उडानको रोमाञ्चकता अनुभव गर्नेहरू अधिकांश विदेशी नै हुन्छन् ।
२. सर्वोच्च शिखर र सुन्दर शिखरहरू
खुम्बु क्षेत्रको महत्व भनेको सगरमाथा नै हो । ८ हजार ८ सय ४८ मिटर अग्लो सगरमाथासँगै रहेका खुम्बुका अन्य हिमालहरू पनि अत्यन्तै धेरै आकर्षण हुने पर्यटकीय प्याकेजमा पर्छन् । ८ हजार १ सय ५३ मिटर अग्लो चोयु, ८ हजार ५ सय ११ मिटर अग्लो ल्होत्से, ८ हजार ४ सय ७० मिटर अग्लो मकालु, ७ हजार ८ सय ७९ मिटर अग्लो नुप्से, ६ हजार ८ सय ५६ मिटर अग्लो प्राविधिक हिमाल आमादब्लम लगायतका अन्य हिमाली चुचुराहरू खुम्बु क्षेत्रमा अत्यन्तै आकर्षक मानिन्छन् । खुम्बुमा ६ हजार माथिका २ सय भन्दा धेरै हिमाल चुचुराहरू भएको विभिन्न अध्ययनहरूले देखाएका छन् ।
३. नाम्चे बजार, खुम्जुङ गाउँ, अन्य बस्ती र शेर्पा संस्कृति
३ हजार ४ सय ४० मिटरको उचाइमा अवस्थित नाम्चे बजारलाई सगरमाथाको गेट वे अर्थात प्रवेशद्वार पनि भनिन्छ । हिमाल आरोहण र ट्रेकिङ गर्नेहरूलाई आवश्यक सबै सुविधाहरू भएको नाम्चे बजारमा सबैजसो हिमालयन पर्यटकीय सुविधा तथा आवश्यक सामानहरू सहज उपलब्ध हुन्छन् ।
हरेक शुक्रबार र शनिबार नाम्चेमा हटिया लाग्ने गर्छ । सम्भवतः यो विश्वको सबैभन्दा अग्लो स्थानमा लाग्ने मध्येको एक वा एक्लो हटिया हो । स्याङ्बोचे विमानस्थलमुनि टुसुक्क बसेको नाम्चेसँगै खुम्बुमा अन्य विभिन्न बस्तीहरू पनि हेर्न, घुम्न र बस्नलायक छन् । ३ हजार ७ सय ८० मिटर उचाइको खुम्जुङ, २ हजार ६ सय ५० मिटर उचाइका दुङ्दे र नाङ्बुग गाउँ, २ हजार ८ सय ३५ मिटर उचाइका मोन्जो र चुमोआ गाउँ, २ हजार ६ सय १० मिटर उचाइको फाक्दिङ गाउँलगायतका गाउँहरू खुम्बुमा रहेका छन् ।
३ हजार ८ सय २० मिटर उचाइको थामे र ३ हजार ९ सय २७ मिटर उचाइको थामोतेङ गाउँ, ३ हजार ८ सय ४० मिटर उचाइको खुन्दे गाउँ, ३ हजार ८ सय १० मिटर उचाइको फोत्र्से गाउँ र ३ हजार ९ सय ३० मिटर उचाइका पाङ्बुचे तेलिम र वेलिम पनि खुम्बुका सुन्दर गाउँहरू हुन् । बजार, गाउँ र बस्तीहरू मात्रै होइन शेर्पा संस्कृतिमा पनि खुम्बु धनी छ । यहाँ तेङ्बोचे, पाङ्बोचे, थामेजस्ता सांस्कृतिक निधिका रूपमा रहेका गुम्बाहरू पनि रहेका छन् ।
४. सुन्दर हिमालयन तालहरू
खुम्बु उपत्यकामा ४ हजार ७ सय ९० मिटर उचाइमा रहेको गोक्यो लगायतका विभिन्न सुन्दर हिमाली तालहरू समेत रहेका छन् । ४ हजार ९ सय ५० मिटर उचाइमा रहेको कोङ्दे ताल, ४ हजार ९ सय ९० मिटर उचाइको नोजुम्बा सो, ४ हजार ७ सय ७२ मिटर उचाइको इम्जा सो, ४ हजार ५ सय ९० मिटर उचाइमा रहेको चोलो सो, ४ हजार ८ सय ७९ मिटर उचाइमा रहेको दोनाग सो खुम्बुमै रहेका छन् । यस्तै, ४ हजार ७ सय ५३ मिटर उचाइमा रहेको दुवो सो तथा ४ हजार ९ सय ५० मिटर उचाइमा रहेको नोक्यो सोजस्ता दर्जनौँ सुन्दर हिमालयन तालहरू खुम्बुमा रहेका छन् ।
५. विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत क्षेत्र
खुम्बुको विश्व बजारमा बढेको शानको मुख्य कारण सगरमाथा मात्रै होइन । सन् १९७६ मा स्थापना भएको सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्ज सन् १९७९ मा विश्व सम्पदा सूचीमा युनेस्कोबाट सूचीकृत भएपछि नै खुम्बु क्षेत्रले विश्व बजार पाएको हो । सगरमाथा नेपालको विश्व सम्पदा सूचीमा पर्ने पहिलो राष्ट्रिय निकुञ्ज हो । १ हजार १ सय ४८ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रमा फैलिएको निकुञ्जमा प्रकृति र संस्कृतिको गौरवमय मौलिकता पाउने भएकैले यो विश्व सम्पदा सूचीमा परेको हो ।
६. जैविक विविधताको धनी
खुम्बु क्षेत्र जैविक विधिधतामा अत्यन्तै धनी छ । यहाँ १ सय ९३ प्रजातिका चराहरू पाइन्छन् भने थार, घोरल, झारलजस्ता विभिन्न हिमाली जनावरहरू पनि पाइन्छन् । भोजपत्र, गुराँस, धुपीजस्ता विभिन्न हिमाली बोटबिरुवामा पनि खुम्बु धनी छ ।
७. कालापथ्थरदेखि आधार शिविरसम्मको मनमोहकता
सगरमाथा पुग्ने अन्तिम टि सप र पसलहरू भएको स्टेसन हो गोरक्षेप । त्यही गोरक्षेपबाट साढे २ घण्टा उकालो लाग्दा पुगिने ५ हजार ५ सय ४५ मिटर अग्लो कालापथ्थर खुम्बुको लोकप्रिय प्वाइन्ट हो । आधार शिविरको ५ हजार ३ सय ६४ मिटर उचाइबाट नदेखिने सगरमाथा कालापथ्थरबाट सहजै देखिन्छ । २०६६ मंसिर १९ गते तत्कालीन प्रधानमन्त्री माधवकुमार नेपालले संसारको सबैभन्दा अग्लो स्थानमा मन्त्रीपरिषद बैठक गराएको स्थानको रूपमा पनि कालापथ्थर निक्कै लोकप्रिय क्षेत्र हो । सगरमाथा आधार शिविर क्षेत्र पनि उत्तिकै महत्वपूर्ण क्षेत्रमा पर्छ ।
८. ‘थ्री पास’ को आनन्द
खुम्बु क्षेत्रमा ‘थ्री पास’ अन्त्यन्तै लोकप्रिय छन् । सगरमाथा क्षेत्रमा आउन चाहनेहरूले साना हिमाली डाँडा नाघेर यी पासहरू पार गर्छन् । थ्री पास अन्तर्गत ५ हजार ४ सय २० मिटर उचाइमा चोला पास रहेको छ । यस्तै, ५ हजार ३ सय ७० मिटर उचाइमा रेन्जो ला पास रहेको छ भने ५ हजार ५ सय ४५ मिटर उचाइमा कोङ्मा ला पास रहेको छ । यी तिनै पासहरू पार गरेर यात्रा गर्नेहरूको अत्यन्तै लामो ताँती हुन्छ ।
खुम्बु क्षेत्र पुग्ने ३ तरिकाः पैदल, हेलिकप्टर र प्लेन
खुम्बु क्षेत्रमा सगरमाथा राष्ट्रिय निकुन्ज प्रवेश गर्दा नेपालीलाई प्रतिव्याक्ति १ सय रुपैयाँ शुल्क लाग्छ । यस्तै, सार्क क्षेत्रका नागरिकलाई १ हजार ५ सय र अन्य विदेशीलाई ३ हजार रुपैयाँ शुल्क लाग्छ ।
खुम्बु क्षेत्र पुग्ने विभिन्न ३ विकल्प छन् । पहिलो विकल्प पैदलयात्रा हो । पैदलको लागि सल्लेरीबाट लुक्लासम्मको २ दिने पैदल र लुक्लाबाट सगरमाथा आधार शिविरसम्मको ७ दिने पैदल लोकप्रिय छन् । सिधै हेलिकप्टर चार्टर गरेर पनि खुम्बु पुग्नेहरू धेरै छन् भने लुक्ला र स्याङ्बोचे विमानस्थलमा मन्थलीबाट नियमित उडान वा चार्टर्ड उडानबाट पर्यटकहरू खुम्बु क्षेत्र पुग्न सक्छन् । नियमित उडानअन्तर्गत नेपालीलाई मन्थलीबाट लुक्ला उडान शुल्क ५ हजारसम्म लाग्छ भने विदेशीहरूलाई १ सय ४० डलर देखि १ सय ८० डलरसम्म लाग्छ ।
लुक्लाबाट सगरमाथा आधार शिविर र अन्य आसापासका क्षेत्रसम्म जानलाई आवश्यक घोडाहरू पनि उपलब्ध छन् । प्रतिक्याम्प विदेशीलाई १ सय डलर तथा नेपालीले ८ हजार शुल्कमा यात्रा गर्न सक्छन् । लुक्लाबाट ७ क्याम्प पार गरेर सगरमाथा आधार शिविर पुग्न सकिन्छ ।
टुर न्यूज मासिकबाट
_1720278409.jpg)
