इलामःछिन छिनमा मौसम परिवर्तन । एकै छिन घाम लाग्छ एकैछिनमा पानि र कुइरो । त्यसमा पनि लेकाली क्षेत्र, सँधैजसो समय पानी आइरहन्छ । पानी नआउँदा कुईरो लागिरहन्छ । घाम लाग्ने भनेको त आकल झुकल मात्र देख्न पाईने गर्दछ ।
त्यहि कुईरो भित्र सल्ला घारीको छेउमा बाँसको चित्राले बनाएको गोठ । गोठमा पुग्दा चारै तिर बन्द छ । त्यो देख्दा लाग्छ कोही बसेका रहेनछन कसले गोठ बनाएर छाडे झै । गोठको एक छेउमा चित्राले नै बुनेको ढोका त्सभित्र दश माउँ गाई बाँधेका छन । तिनै गाईकोे अगाडी पट्टिछ अगेनु छेउमा ओच्छ्यान ।
गाई चरनबाट आउँदा गाई सँग आएका जुका पनि ओछ्यानमा आउने गर्दछन । बिहान र बेलुका पुग्दा मात्र देखिन्छ ति गाई । दिनभर चरनमा जान्छन । चरनमा जंगल गएका गाई बेलुका चार बजेतिर गोठमा आउने गर्दछन । गाई आइपुग्ने समयमा तातो खोले बनाएर भाडाँ भाँडामा राखेको हुन्छ । सँधै बेलुकामात्र खोले खुवाउने गर्दछन ।
बेलुका मात्रै खोले खुवाउँदा खोलेको लोभले जंगलमा नबसी गाई गोठ आउने गर्दछन । गाई जँगलमै बास बसेर खोज्न जानुपर्ने भएपछि बेलुका खोले दिने बानि लगाएका हुन । बेलुका खोले दिन थालेपछि सँधै समयमा नै गोठ आउने गर्दछन । यो दैनिकि चलिरहन्छ ।
दिन चर्यामा तिनै दशमाउ गाईको हेरचाह गरेर बसेका छन इलाम माइजोगमाई गाउपालिका थुम्केका ताराबहादुर चौहान र उनकि श्रीमति सुजता खड्कले । तीन जनाको परिवार त्यही गोठको दैनिकिले चलिरहेको छ । त्यति मात्र हैन ४ वर्षकी आफ्नि छोरीलाई दुई घण्टा सम्मको बाटौमा सँधै विद्यालय लान र विद्यालयबाट घर लैजाने पनि गर्नु पर्दछ । नानीलाई निजी विद्यालय पढ्दा तगडा हुन्छ भन्ने सोचले गर्दा । नानी विद्यालय पुर्याउनु र लिन जानमै बित्छ दैनिक चार घण्टा समय ।
नजिकै सरकारी विद्यालय पनि छैन । त्यसमा पनि सँधै पानि पर्ने र कुहिरो लाग्ने ठाउँ, उनिहरुको गोठको नजिकै अरु कुनै गोठ छैन अर्को गोठसम्म जानका लागि निकै हिनेर जानु पर्ने गर्दछ । बिहान सवैरै उठेर गाई दुहुने र गाई दोहिसकेर जंगलतर्फ चरनमा पठाउछन । केही छिन पछि तिनका बाछाबाछी पनि छोड्छन । बाछा ढिलो छोड्दा दिउँसो जंगलमा माउँसँग बाछाबाछीको भेट नहोस भनेर छोडेका सुजता बताउछिन । उनी भन्छिन ‘माउँसँग भेट भयो भने बाछाबाछीले दुध खान्छन् ।’
गाई गोठबाट जंगल पठाएपछि बिहान गाईको गोठ सफा गरेर आफूले दुहेको दुध पेल्न थाल्छन । उनले डेरी पनि आफै चलाएका छन । दश माउगाईको दुधले नै डेरी धानिरहेको छ । दुध पेलेर निकालेको क्रिम र छुर्पि भारतका व्यापारिले लाने गरेको उनी बताउँछन । अहिले पाँच माउ मात्र दुहुना छन । दैनिक पाँचमाउँ गाईको करिव २५ लिटर दुध पेल्ने गर्दछन । दुधबाट तीन चार किलो घिउ र तीन किलो जति नै छुर्पी निस्कने गर्छ । घिउ घरबाटै साढे पाँच सय रुपैयाँ प्रति किलो र छुर्पी साढे आठसय प्रतिकिलो बेच्ने गर्दछन ।
उनिहरुको कमाई त्यतिमात्र होइन । थुम्के घुम्नका लागि पर्यटक जाने गर्दछन । खुला आकाश भएको बेला इलामका दश वटै स्थानियतहको दृष्य देख्न सकिन्छ । त्यहा जाने पर्यटकले बस्ने र खाने गर्दछन । गोठमा बस्दा बसेको पैसा लाग्दैन खाएको मात्र लिने गरेको चौहान बताउँछन । घुम्न गएका पाउनलाई पनि अगेनोको डिलमा आगो ताप्न राखेर उनी पनि त्यही बसेर खाने कुरा बनाउँछन ।
परिवार झै सबैजना अगेनाको डिलमा बसेर भलाकुसारि गर्दै गोठमा बस्दा छुट्टै आनन्द आउने गर्छ । आगो बाल्दा खाएकोे धुवाले गोठ न्यानो बनाइराख्ने गर्दछ । गोठ बाहिर निस्कँदा लगलग काम छुटे पनि गोठ भित्र भने भेष्टमा मात्रै बस्न सकिने गरिको न्यानो हुन्छ । अगोनोमा आगो कहिलै निभ्दैन । बजार मा भएको हो हल्ला र दैनिक किनेर खाएको खानेकुराकमो स्वाद ले वाक्क भएपनि नयाँबजारका अधिकासं मानिस थुम्के जाने गर्दछन ।
उनले १५÷२० वटा लोकल कुखुरा पालेका छन । त्यहा पुग्ने जो कोहीले देख्ने बित्तिकै लोकल कुखुराको सुप नै सम्झने गर्छ । चिसो मौसमले पनि सुपमा सवैको ध्यान जाने गर्छ । चौहान भन्छन, ‘शुक्रबार र शनिबार चाँहि अलिक भिड हुने गर्दछन, कहिले त गोठमा बस्ने ठाउँनै हुँदैन ।’
माई जोगमाई गाउपालिकाका अध्यक्ष जितबहादुर राई गाउँ पालिकाको विकासका लागि पर्यटकिय क्षेत्रको महत्वपूर्ण भूमिका रहने बताउँछन । उनि भन्छन्, ‘थुम्केको विकासका गाउँपालिकाले काम थालि सकेको छ, त्यहाँ बाट दश वटै स्थानिय तह देखिने भएकाले पहिले भ्यूटावर निर्माणका लागि काम शुरु भै सकेको छ ।’
लेकाली क्षेत्र सन्दकपुर, मेग्मा, कुहिभिर, थुम्केडाँडा, लामिधेरा जौवारी लगायतका लेकाली क्षेत्रमा प्राय समय कुहिरो लागिरहने गर्दछ । पर्यटकिय सम्भावना बोकेका लेकाली क्षेत्रमा प्रसस्त सम्भावनाहरु छन् । ति सम्भावनालाई सदुपयोग गर्न सक्ने हो भने लेकाली क्षेत्रमा पनि विकाशको सम्भावना रहेको पाइन्छ ।
