पाँचथरःपाँचथर जिल्लामा पर्यटकीय क्षेत्रहरु कम भएर पर्यटक कम आएका हैनन । यहाँका पर्यटकीय तथा धार्मिक क्षेत्रहरुको प्रचारप्रसार हुन नसकेका कारण घुम्न आउनेको संख्या भने कम भएको हो । जिल्लामा त्यस्ता दर्जनौ स्थान छन जहाँ आन्तरिक र बाह्य पर्यटक अडिन सक्छन । तर आवस्यकता अनुसारको सरकारी लगानी र पुर्वाधार बिकास नहुँदा त्यस्ता क्षेत्र गुम्नाम जस्तै बनेका छन ।
देशका बिभिन्न क्षेत्रमा चल्तीमा रहेका पर्यटकीय क्षेत्र भन्दा पनि शुन्दर र आकर्षक प्राकृतिक सौन्दर्यता भएका क्षेत्र ओझेलमा छन । धार्मिक र ऐतिहासिक क्षेत्रको प्रचार हुन सकिरहेको छैन । जिल्लाका घुम्ने पर्ने दुई दर्जन भन्दा बढी ठाउँ मध्ये यहाँ १० ठाउँको बारेमा चर्चा गरिएको छ
१.आगेजुङ गुम्बा
मेची राजमार्गको जोरपोखरी क्षेत्रबाट अढाइ घण्टाको पैदल यात्रामा पुग्न सकिने क्षेत्र हो आगेजुङ क्षेत्र । पुर्वाञ्चलमा यो गुम्बा सबैभन्दा पुरानो मानिन्ट । २०१६ सालमा निर्मित यस गुम्बामा रिम्पोछे, शिव पार्वती, इन्द्र, महाकाली र बुद्धका मुर्ति राखिएको छ ।
हिलिहाङ, फालेलुङ र याङवरक गाउँपालिकाको संगमस्थल समेत रहेको यो क्षेत्रबाट तराइका फाँटसंगै हिम श्रृङखलाको दुष्यावलोकन गर्न सकिन्छ । यो क्षेत्र समुद्री सतहबाट करिब एक हजार पाँचसय फिटको उचाईमा अवस्थित छ । यस गुम्बामा बस्ने लामा पुरोहितहरुले यहाँ निरन्तर पाठ गरिरहन्छन् । यहाँ लामा पुरोहित उत्पादन गर्न बौद्ध शिक्षा दिइने गरिएको छ । जिल्लाका दुई ठाउँमा पढाइ हुने लामा शिक्षा मध्येको यो एक हो ।
२.लब्रेकुटी–सिलौटी
बि.सं. १९८३ पछि अस्तित्वमा आएको सिलौटी क्षेत्र किराँत धार्मिक आस्थासंग जोडिएको ऐतिहाँसिक क्षेत्र हो । महागुरू फाल्गुनन्द लिङदेनद्धारा तात्कालिन अवस्थामा सत्य धर्म मुजुल्का तयार पारेर लागु गराएको बिषयसंग यहाँको ऐतिहासिकता जोडिन्छ । हाल धार्मिक पर्यटन मात्रै नभएर अन्य पर्यटक समेत यहाँ आउने क्रम बढेको छ ।
लब्रेकुटी, सिलौटी र पौवाभञ्ज्याङ क्षेत्रलाई एकीकृत गरेर पर्यटकीय क्षेत्रका रुपमा बिकास गर्न सकिने त्यस क्षेत्रका जानकारहरुको भनाई छ । इतिहास अनुसार १९८८ साल बैशाख २४ गते महाँगुरु फाल्गुनन्दले यसै स्थानमा वृहत १० लिम्बु १७ थुमको चुम्लुङ सभा गरेका थिए । त्यो सभा लिम्बुहरूको ठूलो यज्ञ थियो । यसै यज्ञमा उनेले १० बुँदे सत्य धर्मको लिखित मुचुल्का पारित गराए । त्यसैका आधारमा यहाँको समुदाय चल्न थालेको मानिन्छ ।
सरकारी तवरबाट उल्लेख्य काम हुन भने सकिरहेको छैन ।
३.साधुटार
मेची राजमार्गको इलाम हुँदै पाँचथर सदरमुकाम फिदिम आउने क्रममा पौवा–भञ्ज्याङ पहिले आइपुगिन्छ । पौवाभञ्ज्याङ भन्दा करिव ३ किलोमिटर कच्ची सडक हिँडेपछि पुगिन्छ साधुटार । साधुटार क्षेत्र पर्यटकीय क्षेत्रका रुपमा उदाएको लामो समय भएको छैन । छोटो समयमा आन्तरिक पर्यटकका लागि मुख्य गन्तब्य बनेको साधुटारका लागि नगरपालिका सहितका सरकारी निकायले ब्यवस्थापनमा केही गर्नु पर्ने देखिन्छ । त्यहाँको मनोरम दृष्य अवलोकन गर्नका लागि पर्यटक पुग्ने गरेका छन ।
यहाँबाट सेताम्मे हिँउ परिरहने कञ्चनजंघा, कुम्भकर्ण लगायत थुप्रै हिमाली श्रृङ्खलाहरू र तराईका फाँट पनि प्रष्टसँग देख्न सकिने भएकाले पौवा भञ्जाङ प्राकृतिक दृश्यावलोकनमा रमाउने ब्यक्तिहरूका लागि एक उत्कृष्ठ गन्तब्य पनि हो । फिदिम बजारबाट करिव आधा घण्टामा पुगिने यो क्षेत्रमा गर्मिको समयमा चिसो खाने पुग्ने आन्तरिक पर्यटकको संख्या धेरै छ ।
४.सुम्हात्लुङ क्षेत्र
फिदिम नगरपालिकाका पर्यटकीय क्षेत्रको चर्चा गर्दा छुटाउनै नहुने क्षेत्र हो सुम्हात्लुङ क्षेत्र । यो फिदिम नगरपालिका वडा नम्बर ४ मा पर्छ । सुम्हात्लुङ मन्दिर किराँत धर्मावलम्बीको आस्थाको केन्द्र हो । सुम्हात्लुङ क्षेत्रमा धार्मिक पर्यटकसंगै अन्य पर्यटकहरु समेत उल्लेख्य मात्रामा पुग्ने गरेका छन । यो क्षेत्रमा मुख्य गरेर महागुरु फाल्गुनन्दको जन्म जयन्ती, चासोक तङनाम, मकर संक्रान्ती जस्ता पर्वमा उल्लेख्य चहल–पहल हुने गरेको छ ।
किराँत कालमा यस क्षेत्रमा राज्य गरेका किराँती राजाहरुले सुम्हात्लुङ मन्दिर रहेकै स्थानबाट वर्षौसम्म दुश्मनसँग लडेका थिए भन्ने इतिहास छ । अहिले पनि किराँती आस्था मान्नेहरु नयाँ काम थाल्नुपूर्व सुम्हात्लुङ मन्दिरमै गएर कसम खाने गर्छन । सदरमुकाम फिदिम नजिकै रहेको यो मन्दिर सम्म यातायात सुविधाका साधन प्रयोग गरेर नै पुग्न सकिन्छ । सुम्हात्लुङ ऐतिहासिक महत्वसँगै किराँत धर्मावलम्बीहरूका लागि अति महत्वपूर्ण तिर्थस्थल हो ।
स्थानीयमा सुम्हात्लुङ मन्दिरको महत्व प्रचार गरी थप आम्दानी समेत लिन सकिने सम्भावनाको अध्ययन हुनु पर्ने माग छ ।
५.थाक्ले मन्दिर
पाँचथर सदरमुकाम फिदिमदेखि करीब ७ किलोमीटर दूरीमा अवस्थित थाक्ले मन्दिरको आफ्नै पुरातात्विक एवं धार्मिक महत्व रहेको छ । विक्रम सम्वत १९५४ सालमा निर्मित यस मन्दिर हाल फिदिम नगरपालिकाको वडा नं ४ रहेको छ । मन्दिर नजिकैसम्म मोटरवाटो सुविधा भएकाले त्यहाँ पुग्न समस्या छैन ।
लोक कथन अनुसार विक्रम सम्वत १८०० पछि अस्तित्वमा आएको मानिन्छ । यस मन्दिर क्षेत्रका ठूला ठूला ढुंगामा फिदिम १ का रुद्र तुम्रोकले कुँदेका युमा, सिरिजंगा र शिव पार्वती आदिका मुर्तीले मन्दिरको शोभा वढाएको छ । थाक्ने मन्दिरमा मुख्य गरेर धार्मिक हिसावमा हिन्दु धर्मावलम्बीहरुको उपस्थिति हुने गरेको छ । तर पछिल्लो समय थाक्ले क्षेत्रलाई बहुधार्मिक गन्तब्य बनाउने भन्दै वडा नम्बर ४ को पहलमा काम भइरहेको छ । बृहत बुद्ध मुर्तिदेखी आवस्यकीय भौतिक संरचनाको निर्माणका लागि काम भएरहेको हो ।
६.हिलिहाङ दरबार
पाँचथरका ऐतिहाँसिक क्षेत्र मध्येको महत्वको क्षेत्र हो हिलिहाङ दरबार । यो दरबार साबिकको अमरपुर, पञ्चमी र नाँगी गाँउ विकास समितिको सिमानामा अवस्थित छ । किराँत कालमा किराँती राजा हिलिहाङले गोर्खाली सेनाहरू संग वीरतापूर्वक लडी सार्वभौमिकताको रक्षा गरेको यो स्थान ऐतिहासिक दृष्टिकोणले महत्वपूर्ण मानिन्छ । करिब ६ सय बर्ष अगाडी निर्मित उक्त दरबारको अहिले भग्नावशेष मात्र बाँकी छ । त्यसताका हिलिहाङले आफ्ना दुश्मनसँग लडाँई गर्न प्रयोग गरेका खुँडा खुकुरी र तोप अहिलेसम्म सुरक्षित छन् । ती हतियारलाई पञ्चमी नागी र थर्पुका लिम्वू जातीले संरक्षण गरेका छन् । हिलिहाङ दरवार समुन्द्र सतहवाट करिव १ हजार ९ सय मिटर उच्चाईमा र करिव १३ सय रोपनीको क्षेत्रफल फैलिएको छ ।
हिलिहाङ दरवारबाट कञ्चनजंघा र कुम्भकर्ण हिमाल र पाथीभरादेवीको मन्दिर लगायत पाँचथर, ताप्लेजुङ र तेहथुम जिल्लाका थुप्रै स्थानको दृश्यावलोकन गर्न सकिन्छ । पछिल्लो समय स्थानीय सरकारको पहलमा केही काम भए पनि यो क्षेत्रको प्रचारका लागि ठुलो काम भएको छैन ।
७.फालौट क्षेत्र
पाँचथरको उच्च पहाडी क्षेत्र नै फालौट क्षेत्र हो । यहाँ प्राङवुङ, मेमेङ, च्याङथापु र फलैंचा गाविसहरुका उच्च क्षेत्र पर्छन । भारतको सिक्किम र पश्चिम वंगालसँग सिमाना जोडिएका यी गाविसका प्रमूख पोखरीहरु प्राकृतिक, सुन्दरतासँगै पर्यटकीय दृष्टिकोणले पनि महत्वपूर्ण छन । जसमध्ये एक हो जलजले पोखरी । यो पोखरी सदरमुकाम फिदिमदेखि करिव ११ कोष दुरीमा पर्छ । तीन सय मिटर लम्वाई र २ सय ५० मिटर चौडाईमा फैलिएको यो पोखरी भारत र नेपालको सिमानामा पर्ने फालौट तथा इलामको सन्दकपुर नजिकै पर्छ ।
फालौट लामपोखरी क्षेत्रको धेरैजसो भुभाग च्याङथापु र मेमेङ गाविसमा पर्छ । सदरमुकाम फिदिमवाट करिव १६ कोषको दुरी अर्थात भारतको सिक्किम र दार्जि्लिङ्गसँग सिमाना जोड्ने यस स्थानमा डवला, गुण्टे, हर्कटे, सुके र हिले नामका सहित एक दर्जन ताल, पोखरी र नजिकै काली ओढार अनि पानावा र खेवाथाम नामका झरना पनि छन् । फालौट क्षेत्र बिशेष गरेर पैदल यात्रा गर्न रुचाउनेहरुका लागि राम्रो मानिन्छ । निस्चित कुनै एक स्थानमा जाने भन्दा पनि फालौट क्षेत्रको समग्र यात्राका लागि यो क्षेत्र चर्चामा छ ।
८.तिम्बुङ पोखरी
पाँचथर जिल्लाको सुदूर उत्तरी क्षेत्रमा पर्ने याङवरक गाउँपालिका २ मा यो पोखरी पर्छ । पाँचथर सदरमुकाम फिदिम देखि १८ कोश उत्तरपूर्वमा पर्ने यो पखरी पाँचथर ताप्लेजुङ र सिक्कीमको सिमामा अवस्थित छ ।
फिदिमबाट मेची राजमार्ग गणेश चौक सम्म त्यहाँबाट मध्य पहाडी लोकमार्ग चिवाभञ्ज्याङ सम्म प्रयोग गरेर पोखरी पुग्न सकिन्छ ।
यहाँ पुग्ने पर्यटकले नजिकै उपलव्ध चौंरी गोठमा बस्नु वा टेण्ट, स्लिपिङ ब्याग र खानपिनका सामग्री बोकेर चौरमै बासस्थान बनाएर बस्ने दुई मध्ये एउटा बिकल्प रोज्नु पर्दछ । समुद्री सतहवाट ४ हजार ३ सय ३८ मिटर उचाईमा रहेको तिम्बुङ पोखरीमा असोज देखि वैशाख महिना सम्म हिउँ पर्ने गरेकाले पुग्न कठिनाई हुन्छ । यहाँ जाने उपर्युक्त मौसम भनेको बैशाखदेखि अशोज पहिलो साता सम्म हो । तिम्बुङ पोखरीको लम्बाइ करिब ४ सय मीटर र चौडाइ २ सय मिटर रहेको छ । हिउँमा रमाउनेहरुका लागि भने अरुबेला पनि सहज हुनेछ ।
तिम्वुङ पोखरी रहेको स्थानबाट खुल्ला मौसम भएका बेला कन्चनजंघा र कुम्भकर्ण लगायत विभिन्न हिमश्रृखंलाहरु मनोहक दृष्य, तराईका विशाल फांटहरु, अग्ला होचा पहाड र भारतको सिक्किम दार्जि्लिङ्ग शहरहरुको पनि दृश्यावलोकन गर्न सकिन्छ । यो क्षेत्रलाई पछिल्लो पटक देशभरका एक सय पर्यटकीय तथा धार्मिक क्षेत्र मध्येमा सरकारले घोषणा गरेको छ ।
९.जोरपोखरी
मेची राजमार्ग संगै जोडिएको स्थान हो जोरपोखरी । सदरमुकाम फिदिमबाट ३० किलोमिटरको दुरीमा रहेको जोरपोखरी मेची राजमार्ग अन्तर्गत फिदिम–ताप्लेजुङ सडकमै पर्दछ । प्राचीन कालदेखि नै जोरपोखरीको धार्मिक महत्व सर्वत्र प्रचारित छ । यहाँ स्थापित शिवालय मन्दिर र धेरै पहिलेदेखि चल्दै आएको गुरुकूल शिक्षा यहाँ विशेष उल्लेखनीय छन् । योे स्थान राज्यको पुनरसंरचना पछि हिलिहाङ गाउँपालिकामा अवस्थित छ ।
हरेक वर्षको श्रावण १ गतेदेखि लगभग २ घण्टाको दुरीमा रहेको तमोर नदीबाट जल ल्याई शिवजीलाई चढाउने गरिन्छ ।
समुद्री सतहदेखि करिब १ हजार दुई सय मिटर उचाईमा पर्ने यस पोखरीदेखि सदरमुकाम फिदिम स्थित सुम्हात्लुङ मन्दिर, खलङगाटार याङनाम, महागुरु फाल्गुनन्दको तपोभूमी सिलौटी र लब्रेकुटी, आगेजुङ गुम्बा, हिलिहाङ दरबार, कालापानी, कञ्चनजंघा र कुम्भकर्ण हिमाल एबं पुर्वको प्रशिद्व पाथीभरा देवी जस्ता दर्जनौं धार्मिक ऐतिहासिक र पर्यकटकीय स्थलको दृश्यावलोकन गर्न सकिन्छ । पाथीभरा जाने यात्रु अनिवार्य जोरपोखरी पुग्ने गरेका छन ।
१०.सुके पोखरी
यो क्षेत्र इलाम र पाँचथरको सिमामा छ । मेची राजमार्ग सञ्चालनमा नआएसम्म पाँचथरवाट इलाम जाने घोडेटो बाटोले भेट्ने सुकेपोखरी आसपासमा सदावहार जंगल र गाईगोठहरू प्रशस्त छन् । यस्तै रानीटार ९ स्थित आतम्बा खोलाको दोभानमा कालपोखरी भालुखोपा, ठूलीटार र गुप्तेश्वर महादेवको नामका स्थल र मठ मन्दिरहरू रहेका छन् । सुकेपोखरी जाने पर्यटकले ती क्षेत्रमा पुग्ने गरेका छन ।
बैसाख पुर्णिमाका दिन भव्य मेला लाग्ने यस स्थानमा बालाचतुर्दशी मंसिर पुर्णिमा, शिवरात्री जस्ता पर्वमा त्यस क्षेत्रमा मेला नै लाग्ने गर्छ । सरदरमुकामबाट नजिक रहे पनि हाल सम्म यो क्षेत्रको प्रचार भने हुन सकिरहेको छैन ।
टुर न्यूजबाट
_1720278409.jpg)
