अहिलेसम्मको सर्वाधिक जोखिमपूर्ण क्षेत्र भुल्के बस्ती नै देखिएकाले यसमा हुने ढिलासुस्ती र उदासीनता भोलि देशभर नै संक्रमण फैलिने कारक बन्न सक्छ। अब एक दिनको होइन, एक क्षणको ढिलाइले पनि जोखिम नियन्त्रणबाहिर जान सक्छ।
एकैदिन ११ जनामा नोबल कोरोना भाइरस संक्रमणको पुष्टि भएसँगै उदयपुरको त्रियुगा नगरपालिका वडा नम्बर ३, भुल्के बस्तीमा कोभिड–१९ का बिरामीको संख्या २४ पुगेको छ। ५ वैशाखमा ११ जना भारतीय नागरिकसहित जम्मा १२ जनामा कोरोना संक्रमण विस्फोटको रूपमा देखापरेपछि उदयपुर एकैपटक ‘रेड जोन’मा पुगेको थियो। त्यसको अर्को दिन थप एक जनामा संक्रमण पुष्टि भएकोमा ९ वैशाखमा एकैपटक ११ जनामा संक्रमण भएको पुष्टि भएसँगै उदयपुरको यो बस्ती अब सबैभन्दा जोखिम स्थल बन्न पुगेको छ।
उदयपुरको त्रियुगा नगरपालिका क्षेत्र सबैभन्दा ठूलो जोखिमस्थल बन्नुको कारण संख्यात्मक वृद्धि मात्र होइन। यसले बाहिरबाट आएकामा पहिलो संक्रमण देखिएपनि ९ वैशाखसम्म आइपुग्दा कोभिड–१९ को संक्रमण समुदायस्तरमा पुगेको पुष्टि गरेको छ। जसबाट सिंगो समुदाय नै जोखिममा परेको देखिएको छ। समुदायस्तरमा संक्रमण भएको पुष्टि भएसँगै नेपाल कोभिड–१९ महामारीको तेस्रो चरणमा पुगेको तथ्य देखापरेको छ, स्वास्थ्य मन्त्रालयले औपचारिक रूपमा त्यसो नभनिसके पनि।
कोरोना भाइरस संक्रमणको यो त्यही विन्दू हो जहाँबाट संक्रमण नियन्त्रण गर्न नसकिने अवस्थातर्फ मोडिन सक्ने जोखिम रहन्छ। कैयौँ मुलुकका अनुभवले त्यही भन्छन्। यो संवेदनशीलतालाई ख्याल गरेर सरकारको ध्यान अब उदयपुर जिल्ला र त्यसमा पनि मूलतः त्रियुगा नगरपालिका क्षेत्रमा विशेष रूपले केन्द्रित हुनुपर्छ।
हो, देशका अरु कैयौँ भूभाग पनि कोरोना भाइरस संक्रमणको उच्च जोखिममा छन्। डेढ लाख भन्दा धेरै मानिस भारतबाट फर्केको सुदूरपश्चिम प्रदेशका विभिन्न जिल्लाको जोखिम अहिले नै नजरअन्दाज गर्न मिल्ने भइसकेको छैन। तर, देशमा हालसम्म देखापरेका संक्रमितमध्ये आधाभन्दा बढी सोही बस्तीका हुनुले पनि त्रियुगाको भुल्के बस्तीको जोखिम र संवेदनशीलता कति धेरै छ भन्ने छर्लंग पारेको छ। हाम्रो बुझाइमा त्यो जोखिमलाई जुन संवेदनशीलताका साथ लिइनुपर्ने हो, झण्डै २४ घण्टा बित्दा पनि त्यसरी लिइएको देखिएको छैन। आजसम्म पनि उक्त बस्तीमा पर्याप्त मात्रामा परीक्षण उपकरण र सामग्री उपलब्ध नभएका खबर आइरहेका छन्, जुन सम्भावित भयावह अवस्थाप्रति गरिएको नजरअन्दाजको दृष्टान्त हो।
करीब ६५० जनसंख्या रहेको भुल्के बस्तीमा यी पंक्ति लेखिँदासम्म जम्मा ३१९ जनाको मात्र स्वाब संकलन भएको छ। संकलित स्वाब उदयपुरबाट हेलिकप्टरमा काठमाडौंसम्म ल्याएर परीक्षण गरिँदैछ। यो बेला भुल्के बस्ती र त्यहाँका बासिन्दासँग कुनै न कुनै हिसाबले सम्पर्कमा आएका आसपासका बासिन्दाको तत्तत् ठाउँमै परीक्षण शुरू भइसक्नुपर्ने हो। तर, अहिले भुल्केमै परीक्षण उपकरण र सामग्रीको अभाव देखिएको छ। जबकि, उक्त क्षेत्रबाट अन्यत्र पनि (उदयपुरकै अन्य ठाउँ र छिमेकी जिल्लामासमेत) भाइरस प्रसार भएको हुनसक्ने सम्भावना प्रशस्त छन्।
स्थानीय सरकार र प्रदेश सरकार सक्रिय रहेको देखिए पनि उदयपुर क्षेत्रमा संघीय सरकारका प्रभावकारी संयन्त्रको तत्काल सक्रियता अहिलेको निर्विकल्प आवश्यकता हो। यो किन पनि जरुरी छ भने प्रदेश र स्थानीय सरकारको तदारुकता स्वागतयोग्य भए पनि उनीहरूसँग यो महामारी नियन्त्रण गर्ने आवश्यक स्रोत–साधन र दक्ष जनशक्ति छैनन्। भए पनि पर्याप्त मात्रामा छैनन्। त्यसकारण पनि संघीय सरकारले नै आफूसँग उपलब्ध हरेक स्रोत, साधन र जनशक्तिको परिचालन अब त्रियुगा क्षेत्रमा केन्द्रित गर्न ढिलाइ गर्न हुँदैन।
उदयपुरमा तत्कालै मूलतः तीनवटा काम गर्नुपर्नेछ।
एक, संक्रमण पुष्टि भएकाहरूको कुनै कसर बाँकी नराखी उपचार। त्यसका लागि सम्बन्धित् स्थलमै आईसीयू र भेन्टिलेटर सुविधासहितको अस्थायी प्रकृतिको अस्पताल बनाइहाल्नुपर्छ। यस्तो अस्पताल बनाउन धेरै समय लाग्दैन र त्यसका लागि हामीसँग पर्याप्त स्रोत–साधन छ भन्ने पुष्टि भइसकेको छ। आज २४ जनामा देखिएको संक्रमण छिट्टै नै बढ्ने सम्भावना प्रबल भएकाले पनि त्यो ठाउँमा उपचारका सबै व्यवस्था उपलब्ध गराउन ढिलाइ गर्नुहुँदैन। यसका लागि संघीय सरकारले उदयपुरमा विशेषज्ञसहितको स्वास्थ्यकर्मी टोली पठाउन ढिलाइ गर्न हुन्न।
दुई, तीव्र गतिमा परीक्षण। भुल्के बस्तीका घरधनी खोजेर ९ वैशाखसम्म गरिएका ६९ जनाको नमूना परीक्षणमा ८ जनामा कोरोना संक्रमण पुष्टि भएको छ। ती परीक्षण मुख्यतः घरमूलीहरूमा मात्र गरिएकाले अब संक्रमणको खतरा जोखिमको घेराभन्दा माथि पुगिसकेको देखाउँछ। त्यसैले भुल्के गाउँ र आसपासका सम्भावित बस्तीमा सबै व्यक्तिको परीक्षण अत्यावश्यक भइसकेको छ। त्यसका लागि अब उदयपुरलाई धरान वा विराटनगरको प्रयोगशालामा निर्भर गराइनु अर्को गल्ती हुनेछ। उदयपुरमै तत्काल प्रयोगशाला स्थापना गर्नुपर्छ र संक्रमितहरूको ट्रयाक रेकर्ड राखेर आशंकित सबैको परीक्षण गरिनुपर्छ।
तीन, संक्रमण विस्तारको रोकथाम। अहिले भुल्के बस्तीमा देखिएको संक्रमणलाई सीमित घेरामै राखिरहन सक्नु महामारी विस्तार हुन नदिने सबैभन्दा अचुक उपाय हुनेछ। त्यसका लागि प्रदेश १ सरकारले संघीय सरकारसँगको समन्वयमा जिल्ला सिल गरिसकेको छ। तर, प्रदेश सरकारको सक्रियताले मात्र अब सबै आवश्यकता सम्बोधन गर्न सक्दैन। संघीय सरकारले नै संक्रमण फैलिन नदिन सम्पूर्ण शक्ति लगाउनु जरुरी छ। यो किन पनि जरुरी छ भने संक्रमण रोक्न मानव आवतजावत ठप्प पारिरहँदा अन्य मानवीय आवश्यकताको सम्बोधनमा चुक्ने छुट हुनेछैन।
उदयपुरमा संक्रमितको उपचार, सम्भावित संक्रमितको पहिचान र संक्रमण विस्तारमा रोक लगाउन संघीय सरकारले एक क्षण पनि ढिला नगरी गरिहाल्नुपर्ने काम हुन्। अहिलेसम्मको सर्वा्धिक जोखिमपूर्ण अवस्था र क्षेत्र भुल्के बस्ती नै देखिएकाले यसमा हुने ढिलासुस्ती र उदासीनता भोलि देशभर नै संक्रमण फैलिने कारक बन्न सक्छ। एक दिनको होइन, एक क्षणको ढिलाइले पनि जोखिम नियन्त्रणबाहिर जान सक्छ। यो संवेदनशीलता बुझेर आफूसँग भएका सबै स्रोत–साधन र जनशक्तिको परिचालन गर्न अब किञ्चित ढिलाइ गरिनुहुन्न। सरकारको सबैभन्दा पेचिलो परीक्षा पनि हो यो। देखापढीबाट
