प्रकाशपुरः सप्तकोशी नदीमा सञ्चालित जेट बोटमा नगरपालिकाले अत्यधिक कर लगाएपछि सञ्चालकहरूले सेवा बन्द गर्ने तयारी शुरु गरेका छन् । स्थानीय पर्यटन प्रवद्र्धन गर्ने उद्देश्यले बराहक्षेत्र जल यातायात प्रालिद्वारा सञ्चालित सो कम्पनी बराहक्षेत्र नगरपालिकामा समेत दर्ता गरेर गत चैतदेखि सञ्चालनमा आएको थियो ।

तर नगरपालिकाले प्रति वर्ष ३ लाख रुपैयाँ कर लगाउने निर्णय गरेपछि बराहक्षेत्र नगरपालिकामा जेट बोट चलाउन नसकिने कम्पनीका निर्देशक विमलमान श्रेष्ठ बताउँछन् । ‘हामी पनि स्थानीय हौँ । उपयोगविहीन भएको कोशीलाई प्रयोगमा ल्याउन र बराहक्षेत्र मन्दिरलाई चिनाउन नयाँ काम गर्न खोजेका थियौँ’, श्रेष्ठले भने, ‘तर नगरपालिकाले लगाएको अत्यधिक करका कारण बराहक्षेत्र नगरपालिकामा बसेर व्यवसाय गर्न सकिँदैन ।’

यता, नगरपालिकाले पर्यटनलाई प्राथमिकताको आधारमा दोस्रो स्थान दिए पनि पूर्वी नेपालको एक मात्र नदीमा चल्ने जेट बोटलाई भने अत्यधिक कर हचुवाको आधारमा लगाएको देखिन्छ । नगरपालिकाले पारित गरेको आर्थिक ऐनमा पानीमै सञ्चालन हुने र्याफ्टिङ र बोटिङमा भने क्रमशः २ हजार र १ हजार मात्र कर लिने निर्णय गरेको देखिन्छ । एकै किसिमको जल पर्यटनको व्यवसायमा पनि नगरपालिकाले पूर्वाग्रही भएर जेट बोटलाई मात्र कर थोपरेको सञ्चालक श्रेष्ठ बताउँछन् । ‘भर्खरै टुसा समेत पलाउन नपाएको व्यवसायलाई मलजल गर्नुपर्नेमा त्यसो भएन’, श्रेष्ठ भन्छन्, ‘पूर्वकै नयाँ किसिमको व्यवसायलाई सुन दिने कुखुरा बनाउने भन्दा पनि कुखुरा नै काटेर खाने मानसिकता जनप्रतिनिधिमा देखियो ।’

देशकै ठूलो नदीमा जेट बोटमा चढेर बराहक्षेत्र मन्दिर दर्शन गर्न जाने यात्रुहरूको ‘रेस्पोन्स’ पनि राम्रै आइरहेको स्थानीय कालु राई बताउँछन् । तर सबैतिरबाट राम्रो प्रतिक्रिया आइरहेको बेला बराहक्षेत्र नगरपालिकाबाट कम्पनी नै अन्य ठाउँ पलायन हुन खोज्नुले दुखद छु ।’

वडाध्यक्ष बाट नै अत्यधिक करको विरोध

भर्खरमात्र सञ्चालनमा आएको जेट बोटमा अत्यधिक कर भएको भन्दै वडाध्यक्षले नै कार्यपालिकामा विरोध गरेका थिए । ‘शुरुमा त झन् ५ लाखको प्रस्ताव आएको थियो । तर, बल्ल ३ लाखमा साथीहरू सहमतिमा आए’, बराहक्षेत्र नगरपालिकाका एक वडाध्यक्षले नाम नखुलाउने शर्तमा भने, ‘स्थानीय रूपमा बराहक्षेत्र नगरपालिकाको नाम पर्यटनको विषयमा राम्रो आइरहेको थियो । तर यो निर्णयले सञ्चालकहरू पलायन हुने सुन्दैछु जुन दुखद छ ।’ करको राम्रो स्रोत बनाउनुपर्नेमा साँच्चै नि व्यवसायीहरूलाई घाँटी थिच्ने काम भयो । यसलाई पुनरावलोकन गर्न आवश्यक छ ।

कम्पनीलाई स्थानान्तरण गरेर चलाउने सञ्चालकको तयारी

बराहक्षेत्र नगरपालिकाले अत्यधिक कर लिन थालेपछि सञ्चालकहरूले बराहक्षेत्र नगरपालिका बाट कम्पनी स्थानान्तरण गर्ने तयारी शुरु गरेका छन् । ‘सप्तकोशी सीमा नदी हो, सीमा नदीको अधिकार प्रदेशसँग रहेकाले प्रदेशबाट अनुमति लिएर सप्तकोशी जोडिएकै कुनै अर्काे स्थानीय तहमा लगेर कम्पनी दर्ता गर्ने सञ्चालक श्रेष्ठ बताउँछन् । ‘सप्तकोशी नदीमा अधिकार प्रदेश र केन्द्रको हो’, श्रेष्ठ भन्छन्, ‘अब सम्बन्धित निकायबाट अनुमति लिएर कुनै अर्काे स्थानीय तहमा दर्ता गरी सञ्चालन गर्ने तयारी गर्दैछौं ।’

कालीगण्डकीमा चल्छन् डेढ लाखमा एक दर्जन स्टिमर बोट

२०५८ देखि मिर्मी आँधी मुहानबाट स्याङ्जा, पर्वत र गुल्मीको सङ्गमस्थल मानिने सेतीबेनीसम्म करिब ८ किलोमिटर पानीको तालमा ११ वटा स्टिमर सञ्चालित छन् । स्टिमरबाट दैनिक ५ सयभन्दा बढी यात्रुले आवतजावत गर्छन् । काली गण्डकी नदीमा वर्षाैंदेखि चल्दै आएको स्टिमर बोटमा स्थानीय कर भने मनासिब छ । गत आर्थिक वर्ष ०७४÷०७५ मा जिल्ला समन्वय समिति स्याङ्जाले १ लाख ५० हजारमा काली गण्डकी नदीमा स्टिमर चलाउन टेन्डर आह्वान गरेको थियो ।

टेन्डर अनुसार स्थानीय व्यवसायीहरू मिलेर एक दर्जन स्टिमर बोट सञ्चालन गरेका थिए । ‘अब कर लगाउने अधिकार स्थानीय निकायको हो’, स्याङ्जाका स्थानीय विकास अधिकारी विश्वप्रकाश अर्याल भन्छन्, ‘यो वर्ष स्थानीय नगरपालिकाले १ लाख ७५ हजारमा कर लगाएको जानकारी पाएको छु ।’