विराटनगरः प्रोत्साहन अभावसँगै लगानी नउठ्ने समस्या बढेपछि मोरङमा उत्पादन हुने जुट खेतीप्रति कृषकको आकर्षण घट्दै गएको छ । कृषि मजदुरको अभावसँगै उत्पादनपछि मूल्य नपाउने समस्याले पिरोलिएका किसानले जुट खेतीलाई वार्षिक झन्झटको रूपमा लिँदै खेती गर्न छाडेका हुन् ।

जुट खेतीमा किसानको आकर्षण वर्षेनी घट्दै जाँदा कच्चा जुटको अभाव भने मोरङ–सुनसरी औद्योगिक करिडोरका जुट उद्योगलाई छ । नेपालमै मोरङ र सुनसरी जिल्ला जुट खेतीको राम्रो सम्भावना भएका जिल्ला हुन् ।

कच्चा जुट अभावका कारण सुनसरी–मोरङ औद्योगिक करिडोरका जुट उद्योगले भारत र बङ्गलादेशबाट जुट आयात गरेर वस्तु उत्पादन गर्दै आएका छन् । स्वदेशी कच्चा पदार्थ उत्पादनमा वर्षेनी कमी हुँदै गएपछि ठूलो लगानीका र धेरै मजदुरलाई रोजगारी दिने उद्योगसमेत समस्यामा पर्दै गएका छन् ।

चालु अवस्थामा रहेका ५ वटा जुट उद्योगलाई वस्तु उत्पादन गर्नका लागि आवश्यक पर्ने कच्चा जुटको ३० प्रतिशत मात्र नेपाली जुट उत्पादनले धान्दै आएको छ । बाँकी ७० प्रतिशत कच्चा जुट भारत र बङ्गलादेशबाट आयात गरिन्छ । जसमध्ये ५५ प्रतिशत भारत र १५ प्रतिशत बङ्गलादेशबाट आउने गरेको जुट उद्योग सङ्घका अध्यक्ष राजकुमार गोल्छाको भनाइ छ ।

जुट बाली भित्र्याउने मुख्य समय मानिएको अहिलेको समयमा समेत किसान खरिदकर्तासम्म आइपुगेका छैनन् । साउनदेखि असोजसम्मको समयलाई जुट उत्पादन र बिक्रीको समय मानिन्छ । झन्झटिलो प्रशोधन प्रक्रिया र मजदुर अभाव झेल्दै उत्पादन गरेको जुटको उचित मूल्य नपाएका कारण उत्पादन गर्न छाडेको मोरङको धनपालथान–७ का किसान सविर आलमको भनाइ छ ।

वरिष्ठ कृषि विकास अधिकृत तथा क्षेत्रीय कृषि निर्देशनालयका सूचना अधिकृत राजेन्द्र उप्रेतीका अनुसार मोरङ, सुुनसरी र झापा जिल्लामा मात्रै खेती हुने जुटमध्ये मोरङमा सबैभन्दा बढी खेती हुने गरेको थियो ।

चार दशक अगाडिको सरकारी तथ्याङ्कले मोरङमा मात्रै ६० हजार हेक्टर क्षेत्रफल जमिनमा जुट खेती भएको देखिन्छ । उप्रेतीका अनुसार सरकारी प्रोत्साहन र किसानले पाउने जुटको मूल्य स्थिर मुख्य समस्याको रूपमा देखिएको छ ।

कच्चा जुट अभावकै कारण सुनसरी–मोरङ औद्योगिक करिडोरका ५ वटा जुट उद्योगले उत्पादन बन्द गरिसकेका छन् । करिडोरका ५ उद्योगले समेत कच्चा जुट आयात गरेर उत्पादित वस्तुको निकासी गर्दै आएका छन् ।

जुट खेतीमा नेपाली किसानलाई प्रोत्साहन र उत्पादित वस्तु प्रयोगमा उपभोक्तालाई अनिवार्यता कायम गर्न सक्नुपर्ने उद्योगी बताउँछन् । त्यसो गर्न सके मात्रै देशको अर्थतन्त्रमा सकारात्मक प्रभाव देखिने मोरङ व्यापार सङ्घका उपाध्यक्ष एवं जुट उद्योगी प्रकाश मुन्दडाको भनाइ छ । उनका अनुसार अहिले पनि सुनसरी–मोरङका जुट उद्योगमा १४ हजार मजदुर कार्यरत छन् । कुनै समय यो सङ्ख्या ३० हजार थियो ।

जुटबाट उत्पादन भएको वस्तुको प्रयोगमा अनिवार्यता नहुँदा नेपालमा यसको खपत समेत कम छ । भारतमा प्लाष्टिकजन्य वस्तुका झोला तथा बोरा र प्याकेजिङ निषेध गर्दै गएको बेला नेपालमा जुट उद्योगका उत्पादन प्रयोगबारे सचेतना फैलाउनु भन्दा भारतबाटै आयात गरिएका प्लाष्टिक जन्य सामानको प्रयोग हुने गरेको छ ।

वातावरणीय दृष्टिकोणले उत्तम मानिने कृषि उपज नगदेबालीको बिस्तार गर्न जोड दिएमात्र उद्योग सञ्चालनमा सहज हुने र आयात प्रतिस्थापन हुने मुन्दडा बताउँछन् ।