पूर्वमै हुन्छ मुटु रोगको सफल उपचार

विराटनगरः निजी लगानीमा खुलेका विराटनगरका अस्पतालमा मुटु रोगको सफल शल्यक्रिया तथा उपचार हुन थालेपछि पूर्वी नेपाल र भारतमा बिरामीको चाप बढ्न थालेको छ ।

ठूलो लगानीसहित अस्पतालले मुटुको जटिल समस्या देखिएका बिरामीको उपचारमा आवश्यक प्रविधि भित्र्याएसँगै रोगीलाई सरकारले आर्थिक सहयोग प्रदान गर्न थालेपछि सेवा लिन आउने मुटु रोगीको सङ्ख्या बढेको हो ।

मुटुमा जटिल समस्या देखिएका बिरामीका लागि गरिनुपर्ने कोरोनरी तथा रेनल एन्जियोग्राफी, एन्जियोप्लाष्टी र पेसमेकर प्रत्यारोपण (मुटुको चाल बढाउन राखिने ब्याट्री) जस्ता जटिल शल्यक्रियालाई आवश्यक पर्ने प्रविधि र विशेषज्ञ चिकित्सक उपलब्ध भएसँगै उपचार गराउने बिरामीको सङ्ख्या बढ्दै गएको छ ।

कल्सल्टेन्ट इन्टरभेन्सनल कार्डियोलोजिष्ट डा. निकेशराज श्रेष्ठका अनुसार मुटुको भल्बमा पर्ने प्वालको परीक्षण गर्ने प्रविधिलाई एन्जियोग्राफी, मुटुको नशामा जम्ने रगत खोल्ने पद्धतिलाई एन्जियोप्लाष्टिक र मुटुको चाल बढाउन मुटुमा ब्याट्री राखिने पद्धतिलाई पेशमेकर भनिन्छ । ‘तिमी वाचा गर; मेरो मुटु तिम्रो मुटु’ भन्ने नारासहित विश्व मुटु दिवस मनाइरहँदा आम नागरिकमा मुटु जोगाउने विषयमा सचेतना जरुरी रहेको डा. श्रेष्ठको भनाइ छ ।

पूूर्वमा कहाँकहाँ हुन्छ मुटु रोगको उपचार
पूर्वमा ७ वर्ष अघि धरानस्थित विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानमा मुटु रोगीको उपचारका लागि ‘क्याथल्याब’ सञ्चालनमा ल्याइएको थियो । सरकारी अस्पतालको यो सेवासँगै विराटनगरको न्युरो–कार्डियो अस्पताल र नोबेल मेडिकल कलेज एण्ड टिचिङ अस्पतालमा मुटु रोगीको उपचारको लागि आवश्यक विशेषज्ञसहित प्रविधियुक्त ‘क्याथल्याव’ सञ्चालनमा आएका छन् । न्युरो–कार्डियो अस्पतालले ४ वर्ष र नोबेल मेडिकल कलेजले १ वर्ष अघिदेखि मुटु रोगीको सफल शल्याक्रिया र उपचारसहितको सेवा प्रदान गर्न थालेका हुन् । न्युरो–कार्डियोमा ३ जना विशेषज्ञ चिकित्सकसहितको टोलीले मुटुसँग सम्बन्धित सबै खाले बिरामीको सफल शल्यक्रिया गर्दै आएका छन् । नोबेल अस्पतालको क्याथल्याबमा समेत उपचार शुरु भइसकेको छ ।

कार्डियोलोजिष्ट डा. श्रेष्ठका अनुसार मुटु रोगलाई जटिल समस्या मानिएका कारण यसको उपचार खर्चिलो छ । खर्चिलो भएकाले आम नागरिकको पहुँचमा नहुँदा हृदयाघातले मर्नेको सङ्ख्या बर्सेनी बढ्दै गएको छ । पछिल्लो समय मुटु रोगको उपचारमा सरकारी सहयोग कोशेढुङ्गा साबित हुँदै गएकाले बिरामीसमेत अस्पतालसम्म आउन थालेका हुन् ।

धरानस्थित बीपी प्रतिष्ठानमा यो सेवा आउनु अघिसम्म आर्थिक पहुँच र क्षमता भएका पूर्वका बिरामी भारतको गुहाटी, कलकता र पटनासम्म जाने गरेको डा. श्रेष्ठ बताउँछन् । तर, धरानस्थित बीपी प्रतिष्ठान र काठमाडौंस्थित ग्राण्डी, विराटनगरको न्युरो–कार्डियो र नोबेल अस्पतालमा भित्रिएको सेवासँगै भारत जाने नेपाली बिरामीको सङ्ख्या घट्दै गएको थियो ।

पछिल्लो समय न्युरो अस्पतालमा अत्याधुनिक प्रविधिसहितको ‘क्याथल्याब’ सञ्चालनमा आएपछि भने भारतकै बिरामीसमेत नेपालमा आएर मुटुको शल्यक्रिया गराउन थालेको डा. श्रेष्ठको भनाइ छ ।

न्युरो कार्डियोबाट मात्रै ४ वर्षमा १ हजार २ सयको उपचार
डा. श्रेष्ठका अनुसार पछिल्लो ४ वर्षको अवधिमा १ हजार २ सय ४१ जना मुटु रोगीले न्युरो–कार्डियो अस्पतालबाट सफल शल्यक्रिया तथा उपचार सेवा लिएका छन् । जसमध्ये कोरोनरी एन्जियोग्राफी १ हजार १० जनाले गराएका छन् । एन्जियोग्राफी गर्नेमध्येका ३ सय ८५ बिरामीको एन्जियोप्लाष्टि गरिएको छ ।

यसैगरी, मुटुको चाल बढाउन ८५ जना बिरामीमा अस्थायी र ५८ जना बिरामीमा स्थायी प्रकृतिको ब्याट्री यसै अवधिमा राखिएको छ । त्यसबाहेक ६ जनाको रेनल एन्जियोग्राफी र ३ जनाको रेनल एन्जियोप्लाष्टी गरिएको डा. श्रेष्ठ बताउँछन् ।उनका अनुसार मुटुमा समस्या उत्पन्न भएपश्चात रोगीमा देखिने लक्षणको बारेमा ज्ञान नहुँदा मुटुलाई बचाउन सकिँदैन ।

कतिपय अवस्थामा भने विषय विशेषज्ञ भन्दा बाहेकका चिकित्सकले समेत मुटुको समस्या यकिन गर्न नसक्दा अस्पतालमै बिरामीले रोग पालेर बस्नुपर्ने अवस्थासमेत रहेको डा.श्रेष्ठको भनाइ छ । कुनै पनि अस्पतालमा भर्ना भएका मुटुमा समस्या भएका बिरामीको लक्षण हेरेर तत्काल विशेषज्ञ चिकित्सकसम्म उपचारमा पठाउने संस्कार चिकित्सकमै नभएको उनको आरोप छ ।

कस्तो हुन्छ रोगको लक्षण
खानपिन तथा शारीरिक कसरत अभावले निम्त्याउने हृदयाघातका कारण बिरामीको दायाँ भागतर्फको छाती क्रमशः दुख्दै दायाँ भागतर्फ सरेमा तत्काल विशेषज्ञ चिकित्सकसम्म पुग्नका लागि डा. श्रेष्ठको आग्रह छ । त्यसबाहेक पनि मुटुको नलीमा हुने समस्या, भल्बमा पर्ने प्वाल र नली पुरिने, मुटुकै मांसपेशीमा देखिने समस्या, उच्च रक्तचाप र मधुमेहका बिरामीमा हृदयाघातको उच्च जोखिम हुने गरेको छ ।