युवराज कटवाल
नेपाल हरेक श्रोत साधनरुमा सर्वोच्च मुलुक हो ।आन्तरिक रुपमा उत्पादनका स्रोत तथा साधनहरुको प्रचुरताका साथसाथै बाह्यरुपमा जनसंख्याको रुपमा मात्र नभएर अर्थतन्त्र र विश्वको सामरिक शक्तिका हिसाबले समेत ठुला छिमेकि मुलुकहरुको बजार हाम्रो बिकास र सबल अर्थतन्त्रका आधारहरु थिए र अहिले समेत विद्यमान छन। सन १९५० को दशकमा मात्रै विश्व साम्राज्यबादबाट स्वतन्त्र भएर राजनैतिक र औधोगिक क्रान्ती सम्पन्न भएका मुलुकहरुको प्रगतिलाइ नियाल्ने हो भने नेपालले प्रशस्त अवसर गुमायो। विश्व साम्राज्यबादको पन्जाबाट अक्षुण रहेको देश त्यसपश्चात क्रमागत रुपमा स्वाधिन हुन सकेन जो आज सम्मै पराधिनताको दलदलमा फसिरहेको त छ नै ! त्यो भन्दा महत्वपूर्ण कुरा त आजसम्म आइपुग्दा मुलुक ठूलो भुराजनितिक दलदलमा फसेको दृष्टान्त छिपेको छैन ।
राजनैतिक रुपमा स्वाधिन र आर्थिक तथा मानवीय स्रोतसाधन सम्पन्न मुलुक आज किन आर्थिक संकटको भयानक दलदलमा फसिरहेको छ त भन्ने प्रश्न जो कोहि आम नागरिकको मानसपटलमा उब्जिरहेको छ । खाद्यान्न, तरकारी तथा नगदेवालिको रुपमा सबल देश, कृषिमा आधारित उद्योगको अवसर प्रशस्त भएको देश, औद्योगिक क्रान्तिका लागि आदर्शतम जनशक्ती भएको देश आज अन्य मुलुक सम्पन्न बनाउन र रमिता हेर्ने अवस्थामा किन पुग्यो भन्ने विषय पेचिलो बनिरहेको छ र बन्नु पर्दछ । यो सिलशिला कहिलेबाट कसरी चल्यो भन्ने तथ्यको पछिल्लो तथ्यलाइ विश्लेषण नगरी देशको नयाँ पुस्ताले अबको नेतृत्व दिन पक्कै सक्दैन ।
२००७ सालको त्रिपक्षिय सम्झौता
दल, दिल्ली र दरबारको सम्झौता पश्चात् नेपालमा १०४ बर्षिय राणातन्त्रको अन्त्य भएको यो सम्झौताले एकातिर प्रजातन्त्रको स्थापना त भयो अर्को तर्फ जहानिया तन्त्रको अवषेसलाइ पनि निरन्तरता दिनुका साथै राजनैतिक रुपमा देशले स्वनिर्णय गुमायो र दिल्लिले पटकपटक समन्वयकारी भुमिका खेलेको भने ता पनि नेपालको हरेक निर्णयमा हावी हुँदै गयो फलतः नेपाल अस्थिर हुँदै जादा नेपालको करिव ७० बर्ष राजनैतिक क्रान्तिकालागी खेर गयो। राजनैतिक क्रान्तिकै लागि नेपालमा २००७ सालको अलावा २०४६ साल , २०५२ सालको सशस्त्र युद्दको जगमा सम्पन्न भएको जनआन्दोलन २ हुँदै आज सम्म पनि मुलतः जनजिविका र रास्ट्रीय हितका सवालमा अपुरै रहयो र अझै अधुरै छ। यस दौरानमा राजनैतिक परिवर्तन भनेपनी मुख्यतस् राजनैतिक नेतृत्व पात्र र प्रवृत्तिगत ढङ्गले पुरानै दोहोरिने क्रम चलिरहयो फलतः आम जनताको दैनिकी र आर्थिक र सामाजिक पक्ष बदलिन सकेन । उक्त समय भित्र अन्य मुलुकहरुले साम्राज्यवादलाई परास्त गर्दै घरेलु क्रान्ती सम्पन्न मार्फत आर्थिक बिकास र औधोगिक पुजिबादको क्रान्ती मार्फत समाजबादको बाटोमा लम्किसकेका छन १ आजको चिन, क्युवा लगायतका मुलुकहरु नै यसका दृष्टान्त हुन।
यसका थुप्रै आर्थिक प्रभाव र आयामहरु छन । सडकमा ओकलिएको आन्दोलन र आवाज जनताको आगनमा नभएर राज्य सन्चालकको लाइब्रेरीको एकथान कागजको रुपमा बिम्बित भए। फलस्वरूप राजनैतिक नेतृत्व आफ्नो अडानमा निर्णय लिन नसक्ने अवस्थामा पुग्यो । कर्मचारितन्त्र रास्ट्रीय सुचना बिदेश पठाउने र रास्ट्रीय हितको सट्टा अन्यमुलुकका सरकार र दूतावासको ढोकामा मोलमोलाइ गर्ने अवस्थामा आइपुग्यो । यति सम्मकी , यसले आजको राजनैतिक नेतृत्वलाई समेत नटेर्ने अवस्थामा पुग्यो । जसका कारण देशले २०१७ साल, २०३६ साल र तत पश्चात् ४० को दशक यता आर्थिक उदारीकरणका केही गलत अभ्यासका कारण थिप्रै उद्योग र कलकारखाना गुमायो, औद्योगिक क्रान्तिको बिजारोपण हुँदै गर्दा राजनैतिक क्रान्तिको नाममा पुजि र श्रमको समन्वयात्मक भुमिका नखेल्दा राजनैतिक क्याडरको मात्र उदय हुँदै गयो, रास्ट्रीय पुजिपती बर्गलाई बहुरास्ट्रीय कम्पनिको सासाम बेच्ने दलाल पुजिपती बर्गमा स्थानान्तरण गरायो भने उत्पादनको ठुलो हिस्सा श्रमका लागि अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पलायन गरायो।
आर्थिक रुपमा आज देशमा पलायनतन्त्र, बिचौलियातन्त्र, कमिशनतन्त्र र बिचौलियातन्त्र जन्मिएका छन भने राजनैतिक रुपमा जसरि पनि चुनाव जित्नकै लागि खेलवाडतन्त्र मौलाएको छ ।जसले आज देशको अर्थतन्त्र र राजनिती दुवै नाङ्गिएको छ । चरम बेथिति फैलिएको छ ।जसको नतिजा आज राजनैतिक क्रान्तिका हिमायती भन्ने दल र तिनका नेतृत्वको फन्डा र काण्डको इति बृस्तान्तमा आजको पुस्ताको दृष्टि रुमलिएको छ ।
हलाल क्रान्ती र नेलसन मन्डेला
हाल नेपालका एकजना पुर्व प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईको भाषामा भन्ने हो भने ूनेपालका कुनै पनि राजनैतिक क्रान्ती पुर्ण क्रान्ती होइनन यी केवल हल्लाल क्रान्ती हुन जसका कारण नेपालमा जनस्तरसम्म क्रान्तिको उपलब्धि पुग्न सकेन ।ू त्यसै गरि अफ्रिकाका प्रथम अस्वेत रास्ट्रपती नेलसन मन्डेलाले क्रान्ती भनेको जनताको भिड होइन भित्री आत्मालाइ बुझेर गरिएको साधना हुनुपर्दछ ।ू भन्ने उक्तिलाइ आधार मान्दै गर्दा अब हल्लाल क्रान्तिलाइ जनताको आत्मा अनुसार आजको पुस्ताले आफ्नो देश बनाउनका लागि शान्तिपुर्ण रुपमा श्रम, र विवेक लगाउने अठोट राख्दै जागरण ल्याउनु पर्ने देखिन्छ।
नयाँ पुस्ता र अभिभारा
देश पुरानो नेतृत्व र यसले बोकेको गलत र भ्रष्ट चरित्रको दलदलमा फसेको छ । यसको पछि लागेको सानो तप्का निष्ठावान भएता पनि बिचको एउटा ठूलो तप्का आसेपासे पुजि कमाउधन्दामा अभ्यस्त छ ।जसका कारण आज हजारौ अनियमितता र भ्रस्टाचारका काण्डहरु संस्थागत भएका छन । यसैका कारण आज आर्थिक संकटमा फस्दै नफस्ने मुलुक दिन प्रतिदिनआर्थिक चपेटामा गहिरिदै गएको छ । हरेक पार्टिको नेतृत्व राजनैतिक, नैतिक र आर्थिक बेइमानिको संरक्षक बन्दै गएकाले दलगत अपराधको ढाकछोपमा लिप्त नभएर, बौद्धिकतालाइ दल र नेतृत्वको दास नबनाइ , भावनात्मक र प्राबिधिक दुवै तरिकाले संघर्ष गर्दै आजको तमाम बेथितिको बिचबाट पुस्ता सुहाउदो नेतृत्व स्थापित गर्दै अघि बढ्न किमार्थ चुक्नु हुदैन ।
