प्रकाश नेपाल
तपाई हामीले सोचेजस्तो छैन मनाङ । हामीले देखेको मनाङ जस्ताको त्यस्तै तपाईहरुलाई देखाउँदैछौं । हलिउड सिनेमामा देखिने रोचक दृश्यहरुभन्दा कम छैन मनाङको प्रकृति । मनाङ हामीले सोचेजति अप्ठ्यारो छैन र केही हदसम्म छ पनि । विश्वको रोमान्चक सडकहरुको सूचिमा मनाङ जाने बाटो पनि समावेश छ । यस्तो सडकमा ड्राइभिङ गर्दा त्यसै रमाइलो भइहाल्छ । बाटोका अप्ठ्याराहरुलाई चिर्दै मनाङ गाउँसम्म पुग्दा बाटोमा भोगेका समस्याहरु सबै बिर्साइदिन्छ यहाँको सुन्दरताले । धेरैबर्षदेखिको मनाङ पुग्ने सपना पुरा गर्दै हामीले देखेको मनाङ तपाईहरुलाई देखाउने उद्देश्यले निर्माण गरिएको यस भिडियो सहित यो सामाग्री यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ ।
वेशीशहर लमजुङ जिल्लाको सदरमुकाम हो । गण्डकी प्रदेशमा पर्ने लमजुङ पर्यटनका हिसाबले निकै महत्वपूर्ण छ । १२७ स्क्वायर किलोमिटरमा फैलिएको वेशीहहरमा प्रायः गुरुङहरुको बाहुल्यता छ । समुन्द्री सतहबाट ७ सय साठी मिटरको उचाईमा पर्ने वेशीशहर अन्नपूर्ण पदमार्गको स्टार्टिङ पोइन्ट पनि हो । यहाँ विदेशी पर्यटकहरु निकै ठुलो संख्यामा देखिए । हामी जान लागेको मनाङसम्म पैदलै जान्छन् विदेशीहरु । पर्याप्त समय भए ट्रेकिङ गरेरै यस्ता पर्यटकीय ठाउँहरु जाँदा थप रमाइलो हुन्छ । तर हामीचाँहि आज मोटरसाइकलबाटै मनाङ छिर्दैछौं ।
आज हाम्रो मनाङ यात्राको तेस्रो दिन हो । सुनसरीको इटहरीबाट सुटुक्क मदन भण्डरी राजमार्ग छिरेर उदयपुरको गाइघाट, कटारी हुँदै भिमानसम्म पुगिन्छ । सिन्धुली जिल्लाको भिमानबाट बर्दिबास झरेर निजगढ, हेटौडा, भरतपुर, मुग्लिन हुँदै हामी तनहुँ जिल्लाको डुम्रे बजार आयौं । पोखरा जाने पृथ्वी राजमार्गलाई छाडेर ४१ किलोमिटरको यात्रापछि वेशीशहर पुगिन्छ ।
वेशीशहरबाट १६ किलोमिटरको यात्रापछी भुलभुले पुगिन्छ । यहाँ पुग्नुभन्दा अगाडी आउने यो सुरुङमार्ग मनाङ यात्राको पहिलो र नयाँ अनुभव हो । अफरोड यात्रा गर्दा स–साना खोल्सी र नालीहरुमा खुट्टा भिज्ने समस्यालाई हामीले यसरी प्लाष्टिक लगाएर समाधान ग¥यौं । भुलभुलेमा समोसा र चिया खाएर यात्राले गति लियो । बाटैमा माथिल्लो मस्र्याङ्दी होइड्रोपावरको ड्याम देखियो । निकै परको डाँडाँमा हिमाल पनि । हामी त्यही हिमालको काखमै पुग्नेछौं शायद । यतातिर ट्रेकिङ गर्ने पर्यटकहरु थुप्रै भेटिदा रहेछन् । ट्रेकिङ गरेरै वेशीशहरबाट पुरै अन्नपूर्ण पदमार्ग घुम्छन् विदेशीहरु । अन्नपूर्ण पदमार्ग घुम्न महिनाभर लाग्छ । पहिलेको पैदल बाटोलाई नै अहिले मोटरेबल बनाइएको छ । बाटो एउटै, गन्तव्य एउटै मात्रै यात्रा अनुभव फरक । मस्र्याङ्दी नदीमा ताल मिलाउँदै झरेको पहिलो झरना देखियो ।
लमजुङ जिल्लामा पर्ने जगतमा खान र बस्नका लागि सुविधासम्पन्न होटलहरु रहेका छन् । यतै खाना खाएर जाने कुरो भयो । खाना खाइसकेपछी केहीबेर आराम गरेर पुन यात्रा शुरु भयो ।
यतातिर निकै भिडभाड देखियो । विदेशीहरु पनि धेरैजना छन् । यो च्याम्चे भन्ने ठाउँ रहेछ । पारीपट्टीको झरना हेर्न पर्यटकहरु यहाँ रोकिदा रहेछन् । पछाडी हामीले हेर्दै आएका झरनाभन्दा निकै ठुलो र सुन्दर झरना रहेछ यहाँ ।
हामी अलिक अगाडी आइपुग्यौ । यहाँपनि ठुलो आकारमा फैलिएको झरना देखियो । यो अक्टोपस झरना हो । च्याम्चे झरनामा जस्तै पर्यटकहरु यहाँपनि टक्क रोकिन्छन् । फोटो र भिडियो लिन्छन् । केही समय विताउँछन् र बाटो लाग्छन् । हामीले पनि त्यही कुरा दोहो¥यायौं ।
मार्दी खोला आइपुग्यो । लमजुङ र मनाङ जिल्लाको सिमाना छुट्याउँछ मार्दीले । मनाङ लागेपछी बाटोले झन उचाई लियो । ठाडो भिरलाई बीचैमा चिरेर गएको छ सडक । यस्तो ठाउँलाई खनेर सडक विस्तार गर्नु चानचुने कुरा होइन । यहि कारणले होला विश्वको रोमान्चक सडक अन्तर्गत पर्दछ यो बाटो । मनाङतर्फ लागेपछी पहिलो गाउँ देखियो । यो हो ताल गाउँ । मस्र्याङ्दी नदीको किनारमा झपक्कै बसेको गाउँ हेरेर हामी एकछिन टोलायौं । गाउँ त्यसै राम्रो थियो त्यसमाथि यहाँ झरना पनि रहेछ । मनाङ प्रवेश गर्ने जो कोहीलाई पनि सुन्दर झरना र यहाँको बस्तीले आकर्षित गर्छ ।
घरी सडक भिरमा पुग्छ भने घरी मस्र्याङ्दी नदीलाई छुन खोज्छ । अहिले हामी लगभग एक हजार सात सय मिटरको उचाईमा पुगिसक्यौ । जाडो बढेको छैन यता । हावाभने घरीघरी चल्दैछ । बाटोको यो गेट दानाक्यु गाउँले बनाएको रहेछ । इन्ट्री र इक्जिट दुबै द्धार पार गरेर हामी अगाडी बढ्यौ । ठाउँठाउँमा सडक छाडेर ट्रेकिङ ट्रेल अर्कैतिर मोडिन्छ । फुत्त देखिएका विदेशीहरु एकैछिन हराउँछन अनि पुनः देखापर्छन् ।
हामी तिमाङ गाउँ प्रवेश ग¥यौं । बाटोमा पर्ने यस्ता बस्तीहरुले पर्यटकहरुलाई आकर्षित गर्छन् । यताका प्रायः गाउँहरु राम्रा देखिन्छन र प्रत्येक गाउँमा खाने, बस्ने र घुम्ने ठाउँहरु आ–आफ्नै छन् ।
यतातिर बाटो ढलान गरिएको छ । रेलिङ लगाएर सुरक्षित बनाउने कोशिष गरिएको देखियो । यहाँ ठुलो बजार भेटियो । हामी कोतो बजार हुँदै मनाङ जिल्लाको सदरमुकाम चामे पुग्यौं । चामे र कोतो बजार सँगसँगै छन् । चामे समुन्द्री सतहबाट २ हजार ६ सय पचास मिटर उचाईमा पर्दछ । पर्यटकहरुका लागि खाने र बस्ने प्रसस्तै होटलहरु छन् यहाँ । ठुलै आकारमा फैलिएको बजार रहेछ चामे ।
तल हामी आउँदा देखेको ताल गाउँजस्तै यहाँ अर्को उस्तै गाउँ देखियो । यो अपर मनाङ अन्तर्गत पर्ने पिसाङ गाउँ हो । पिसाङ गाउँ समुन्द्री सतहबाट ३ हजार दुई सय पचास मिटरको उचाईमा पर्दछ । यहाँ लोवर पिसाङ र अपर पिसाङ गरी दुईवटा गाउँ छन् । पर माथिपट्टी डाँडाँमा देखिएको चाँहि अपर पिसाङ हो ।
यो गाउँ हो होम्डे । झट्ट हेर्दा सडकमार्ग टुङ्गीएजस्तो देखिन्छ । चिटिक्क परेका होटलहरुले पर्यटकहरुका आँखा लोभ्याउँदैछन । पर्यटकहरुको चहलपहल निकै रहेछ होम्डेमा । घरको छतमा फरक किसिमका ढुंगाहरु सजाएर राखिएको देखियो । जनावारको टाउको जस्तो आकृतिका धाराहरु देखिए तर पानी झरेको देखिएन । होम्डेलाई एकैछिन हाम्रा आँखामा कैद गरेर हामी गन्तव्यतिर लाग्यौं ।
कोतो गाउँका स्थानीयहरुले माथिल्लो मनाङको बाटो सहज छ भन्नुभएको थियो । तर अलिकति बाटो सहज छैन यहाँ । फोरह्वील गाडीलाई पनि निकै गाह्रो प¥यो । एकजना ओर्लिएर ठेल्दै गाडी उकालो कटायौं हामीले । तल देखिएका दृश्यहरुले रुप फेरे । अगाडी बढ्दै जाँदा मनाङको सुन्दरता बढ्दै गयो ।
हामी ढलान गरिएको ठुलो बाटोमा प्रवेश ग¥यौं । फराकिलो फाँट जस्तो भु–भाग अनि नजिकै देखिने हिमाल । बाटो निकै सहज रहेछ यतातिर । ढलान नगरिएको ठाउँमा धुलो उड्छ । बर्षातको समयमा यही धुलो हिलोमा परिणत हुन्छ । त्यसैले प्रायः पर्यटकहरु बर्षायाम सकिएपछि मनाङ छिर्छन । बर्षातको समयमा आउँदा अलिक समस्या नै पर्छ यो बाटोमा ।
एकैछिन आगो तापेर हामी गन्तव्यतर्फ लम्कियौं । आगो तापेको ठाउँबाट मनाङ नजिकै रहेछ । करिब १५ मिनेटमा मनाङ गाउँ पुगियो । लमजुङ जिल्लाको सदरमुकाम वेशीशहरबाट मनाङ गाउँको दुरी ९८ किलोमिटर हो । तराईमा २ घण्टाजति लाग्ने बाटो पार गर्न हामीलाई १० घण्टा लाग्यो । हामीलाई यही त हो मनाङ यात्रा अनुभव भन्ने लाग्यो । मनाङ सम्म आइपुग्ने सपना साकार भएर सुखी भएका हामी मनाङका बारेमा भिडियो सामाग्री बनाएर तपाईहरुलाई पस्किन पाउँदा अझ खुसी भएका छौं । मनाङ गाउँ मनाङ डिस्याङ गाउँपालिका अन्तर्गत पर्दछ । मनाङ समुन्द्री सतहबाट तीन हजार पाँच सय चालिस मिटरको उचाईमा पर्दछ । अन्नपूर्ण पदमार्ग अन्तर्गत पर्ने भएकाले मनाङ नेपाली तथा विदेशी पर्यटकहरुको विश्रामस्थल पनि हो । उचाईमा जाँदा हाइअल्टीट्यूडको समस्याबाट बच्न प्रायः पर्यटकहरु यहाँ १–२ दिन बिताउँछन् । यी दिनहरुमा पर्यटकहरुमाझ मनाङले आफुलाई चिनाउँछ । मनाङ गाउँ हिमालको फेदीमा थपक्कै बसेको छ । यहाँबाट अन्नपूर्ण रेन्ज र गंगपूर्ण हिमाल आखै अगाडी देख्न सकिन्छ ।
हिमाल पारीका दुई जिल्ला मनाङ र मुस्ताङ मध्ये तिलिचो बेसक्याम्प हुँदै जाने थोरोङला पासबाट पर्यटकहरु दुबै जिल्ला आवत जावत गर्छन् । मनाङका अन्य पर्यटकीय ठाउँहरु तिलिचो ताल, आइसलेक, ग्रीन लेक, याकखर्क, थोरोङला पास, भ्रागा गुम्बा लगायतका ठाउँहरु जान पर्यटकहरु मनाङ गाउँ आइपुग्छन् । बौद्धधर्माबलम्बीहरुको बाहुल्यता रहेको मनाङ गाउँमा पर्यटकहरुले गज्जबको आतिथ्यता पाउँछन् । खेतीयोग्य जमिन कम छ मनाङमा । त्यसैले विशेषगरी यहाँ चौरी र भेडापालन साथै होटल व्यवसाय बढी मात्रामा गरिन्छ । मनाङमा प्रायः घरैपिच्छे होटल र होमस्टेहरु छन् । पर्यटकहरुको चाँप बढी भएको बेला घरमा पनि बास बस्न सकिने व्यवस्था रहेछ । गाउँमा आएका पर्यटकहरुलाई खाने र बस्ने कुनैपनि समस्या नआओस् भनेर जाडोका कपडा र बस्ने बासको घरैपिच्छे थप व्यवस्था गरिएको छ ।
बर्खायाम सकिने बित्तिकै पर्यटकहरुको चाप बढ्न थाल्छ । तिलिचो ताल, थोरोङ्ला पास र आइसलेक लगायतका ठाउँहरु जान पर्यटकहरु मनाङ गाउँमै आउनुपर्ने रहेछ । हामी मनाङ गाउँ पुग्दा साँझ परिसकेको थियो । होटल पाउने कुरै भएन । बल्लबल्ल घरमा बाँस पाइयो । चुल्होको छेउमा ओछ्यान लगाएर थाकेको शरीरलाई हामीले आराम दियौं । मनाङ गाउँबाट खाङसार १० किलोमिटरको दुरीमा पर्दछ । बेसक्याम्प हुँदै तिलिचो तालसम्म पुग्ने पर्यटकहरु यहाँसम्म आउँछन् । सिजनमा मनाङ गाउँ र खाङसार दुबै पर्यटकहरुले भरिन्छन् । एकरात बिताएर ट्रेकिङ शुरु हुन्छ ।
खाङसारबाट १ दिन बेसक्याम्प र अर्कोदिन तिलिचो तालसम्म पुग्न सकिन्छ । बिहानीपख खाङ्सार यस्तो देखियो । नजिकै सेता हिमाल अनि हिमालको काखमा बसेको खाङसार गाउँ । अघिल्लो दिन खाङसारमा बिताएका पर्यटकहरु बेसक्याम्पसम्म पुग्न हतारिएका छन् । गाडी तथा मोटरसाईकलमा खाङसारसम्म पुग्ने पर्यटकहरु प्रायः तिलिचो तालसम्म पुगेरै फर्किन्छन् । हामी घरबाट हिडेदेखि मनाङ गाउँ पुगिसक्दा मौसम हाम्रै अनुकुल थियो । बर्षा नभएका कारण बाटोमा कुनैपनि कठिनाईको सामना गर्नुपरेन । तर तिलिचोसम्म पुग्न समयले साथ दिएन । त्यसैले तिलिचोसम्म पुग्ने अर्को सपना बोकेर हामी घरतिरै फर्कियौं ।
