बर्दियाः बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जको खोरमा राखिएको बाघका लागि खाना जोहो गर्न सकस भएको छ । पछिल्लो समय संख्या बढ्दै जाँदा समस्याग्रस्त बाघहरू फेला पर्ने क्रम पनि बढेको छ । बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जमा मात्रै पाँचवटा समस्याग्रस्त बाघ नियन्त्रण लिई उद्धार केन्द्रमा राखिएको छ । 

निकुञ्जका अनुसार एउटा बाघलाई एक दिन बिराएर सात केजी मासु दिइन्छ । एक हप्तामा प्रतिबाघ २८ केजीको दरले मासु दिने गरिएको छ । पाँचवटा बाघलाई हरेक साता एक सय ४० केजी मासु खुवाउने गरिएको छ । वार्षिक रूपमा पाँचवटा बाघलाई खाना खुवाउँदा ३० देखि ३५ लाख रुपैयाँसम्म खर्च लाग्ने गरेको बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जका प्रमुख संरक्षण अधिकृत डा.अशोककुमार रामले जानकारी दिए । बाघलाई उपचार र रेखदेखका लागि जनशक्ति खर्चसमेत थप लाग्ने गरेको छ । ‘अहिलेसम्म विभागसँग समन्वय गरेर समस्या समाधान गरेका छौँ । भविष्यमा कसरी व्यवस्थापन गर्ने भन्ने चिन्ताको विषय छ,’ उनले भने ।

बर्दियामा यस वर्ष पनि पाँचदेखि आठवटासम्म समस्याग्रस्त बाघ भेटिन सक्ने सम्भावना भएको डा.रामले बताए । ‘तिनीहरूमध्ये दुईवटा नियन्त्रणमा लिइसकेका छौँ । दुईवटाका लागि रेस्क्यु सेन्टर बनाउने क्रममा छौँ । बाँकी बाघ कहाँ राख्ने भन्ने चिन्ता छ,’ उनले भने । हरेक वर्ष समस्याग्रस्त बाघ थपिँदै जाँदा व्यवस्थापन गर्न कठिनाइ हुने उनको भनाइ छ । 

संरक्षणविद्का अनुसार कुल बाघको संख्यामा प्रतिवर्ष करिब १० प्रतिशत बाघ समस्याग्रस्त भेटिने सम्भावना हुन्छ । अन्यत्र गएमा वा प्राकृतिक रूपमा मृत्यु भएमा पनि अधिकांश बाघ समस्याग्रस्त भेटिने गर्दछन् । बाघ बुढो भएमा वा बिरामी भई सिकार गर्न नसक्ने अवस्थाका बाघलाई समस्याग्रस्त बाघ भन्ने गरिन्छ । ती बाघ निकुञ्ज वा वन क्षेत्रको मुख्य क्षेत्रभन्दा टाढा सामुदायिक वन, बस्तीनजिक भेटिने गर्दछन् । तिनले सजिलै सिकार गर्न सकिने घरपालुवा जनावर र मानिसलाई आक्रमण गर्र्ने गर्दछन् । उनीहरूको उमेर र अवस्था हेरेर निकुञ्जले नियन्त्रणमा लिई उद्धार केन्द्रमा राख्ने गर्दछन् । 

समस्याग्रस्त बाघलाई नियन्त्रणमा नलिएमा मानव–वन्यजन्तु द्वन्द्व झन् विकराल हुने संरक्षणकर्मीको भनाइ छ । बर्दियामा विशेष गरी निकुञ्जछेउछाउ, खाता जैविकमार्ग र सामुदायिक वन क्षेत्रमा बाघको आक्रमणमा परी धेरै मानिस घाइते र मृत्यु हुने गरेका छन् । ती स्थानमा फेला परेका समस्याग्रस्त बाघलाई निकुञ्जले नियन्त्रणमा लिई उद्धार केन्द्रमा राख्ने गरेको छ । नेपालमा हाल बर्दियामा पाँच, चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जमा ६, पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्जमा तीन, बाँके राष्ट्रिय निकुञ्जमा एक र विभिन्न चिडियाखानामा पाँच गरी २० वटा बाघ थुनामा छन् । सरकारले ती बाघको व्यवस्थापन र चारोका लागि लाखौँ खर्च गर्ने गरेको छ । 

दिगो समस्या समाधानको उपाय खुला चिडियाखाना

प्रत्येक वर्ष थपिने समस्याग्रस्त बाघलाई नियन्त्रणमा लिएर उद्धार केन्द्रमा राख्न निकै समस्या पर्ने देखिएको छ । उनीहरूलाई सधैँ उद्धार केन्द्रमा राख्दा बाघको स्वतन्त्रता हनन हुने संरक्षणकर्मीको भनाइ छ । त्यसका लागि बाघलाई राख्न खुला चिडियाखाना बनाउनुपर्ने उनीहरू बताउँछन् । बाघ राख्न निकुञ्जबाहिर सामुदायिक वन क्षेत्रमा सुरक्षित बनाई खुला चिडियाखाना बनाउन सकिने प्रमुख संरक्षण अधिकृत डा. अशोककुमार रामले बताए ।

ठूलो पर्खाल बनाएर बाघ बाहिर निस्किन नसक्ने गरी बाघलाई खुला रूपमा राख्न सकिने उनको भनाइ छ । खुला चिडियाखानामा पर्यटकलाई घुमाई राम्रो आम्दानी गर्न सकिने, सोही आम्दानीले बाघलाई सहजै व्यवस्थापन गर्न सकिने उनको भनाइ छ । ‘समस्याग्रस्त बाघलाई दिगो व्यवस्थापन गर्न पनि सकिने, पर्यटकीय क्षेत्रका रूपमा विकास गर्न सकिने हुनाले स्थानीय तह, प्रदेश र संघले लगानी गर्न सक्छन्,’ उनले भने । यो खबर आजको नयाँ पत्रिका दैनिकमा प्रकाशित भएको छ ।