धरानः कुनै पनि अवसर निरन्तर २ दशक पार गर्नु आफँैमा गर्विलो इतिहास हो । मुलुक द्वन्द्वको चपेटामा थियो र नेपाली फुटबल पनि विवादका कारण खस्कँदो लयमा थियो । तर, केही यस्ता प्रतियोगिताहरूले आप्mनो गरिमालाई २ दशकदेखि अझै कायम राखेका छन् ।
धरानको इतिहास बुढासुब्बा गोल्डकपले आफ्नो साखलाई कायमै राख्न सफल भएको छ । २०५७ सालतिर एन्फामा गणेश थापा र गीता राणा नेतृत्वविवादमा फसेर नेपाली फुटबल ओरालो लागेको थियो । सीमित मात्र फुटबल प्रतियोगिता आयोजना भइरहेको अवस्थामा ३३ औ संस्करणको शहीद स्मारक लिगपछि ३ वर्षसम्म विवादका कारण प्रतियोगिता रोकियो । झापामा २०२४ सालदेखि आयोजना हुँदै आएको त्रिभुवन गोल्डकप समेत रोकियो ।
त्रिभुवन गोल्डकप २०३१ सालदेखि २०३५ सालसम्म निरन्तर सञ्चालनमा थियो । तर ०३६ को जनमत सङ्ग्रहका बेला स्थगित भयो । त्यसपछि पुनः २०४७ सालसम्म चल्यो । २०४७ सालपछि एकैचोटि प्रतियोगिता ०५९ सालमा आयोजना भयो। २०६० मा पुनः १ वर्ष रोकिएर २०६१ सालमा भयो । त्यसपछि त्रिभुवन गोल्डकप हुन सकेको छैन ।
२०३८ सालदेखि शुरु भएको महेन्द्र गोल्डकप २०६९ पछि आएर विराट गोल्डकपमा रूपान्तरण भयो । त्रिभुवन गोल्डकप र महेन्द्र गोल्डकप राजनीतिक परिर्वतनपछि अनियमित हुँदै गए ।
पूर्वमा नरोकिइकनै नियमित सञ्चालन हुने प्रतियोगिताको रूपमा बुढासुब्बा गोल्डकप दरियो । यो प्रतियोगिता २०५५ वर्षदेखि हरेक वर्ष निरन्तर सञ्चालन हुँदै आएको छ । आफ्नो गति निरन्तर चाल्दै आएको बुढासुब्बा गोल्डपको निरन्तरताका नायक बने एन्फाका मानार्थ उपाध्यक्ष किशोर राई ।
बुढासुब्बा गोल्डकपको परिकल्पना
आफैँ पनि खेलाडी भएकाले किशोरको फुटबलप्रतिको मोह गज्जबको थियो । ४० को दशकमा पूर्वेली फुटबलको लागि एउटा ब्रान्ड जस्तै बनेका थिए किशोर । २०४२ सालमा तत्कालीन समयको प्रतिष्ठित महेन्द्र गोल्डकपमा सहभागी हुन विराटनगर गएका बेला त्यहाँको गरिमालाई देखेर उनले मनमनै त्यसबेला प्रण गरे, भविष्यमा धरानलाई समेत गोल्डकपकै नामबाट चिनाउँछु ।
उनले लिएको उद्देश्य पूरा हुन झन्डै १३ वर्ष नै लाग्यो । धरानमा कुनै ठूलो उत्सव हुनेबित्तिकै झगडा हुने गरेकाले प्रतियोगिता आयोजना गर्नु ठूलो चुनौती थियो । कतिपयले प्रतियोगिता सफल हुनेमा आशङ्का पनि गरे । तर राई आफ्नो लक्ष्यबाट कति पनि विचलित नभई फुटबल सफल बनाउन लागिपरे ।
२०५२ सालमा जिल्ला फुटबल सङ्घको सदस्य निर्वाचित भए । जिल्ला फुटबल सङ्घमा प्रवेश गर्दै गर्दा बुढासुब्बाको योजना लिएर अगाडि बढे । २ वर्षपछि नै किशोर सचिव बने । त्यसै वर्ष (०५४) मा स्थानीय निकायको चुनावमा वडा नम्बर १२ को अध्यक्ष पदमा पनि चुनिए ।
जनप्रतिनिधि भएपछि नगरपालिकामा कार्यरत पूर्वचर्चित स्ट्राइकर गोविन्द राईले समेत किशोरको योजनामा सहमतिका साथ सहयोग गर्ने प्रतिबद्धता जनाएपछि अझै हौसिएर प्रतियोगिताको लागि कम्मर कसे ।
‘गोल्डकप आजको अवस्थामा आउनुमा गोविन्द दाइको ठूलो हात छ,’ उनले भने, ‘शुरुमा उहाँबाट हौसला नपाएको भए आज बुढासुब्बा नेपालको प्रतिष्ठित गोल्डकप हुने थिएन ।’ ०५५ सालमा खेलाडीसमेतलाई समेटेर ११ सदस्यीय धरान फुटबल क्लब स्थापना भयो ।
त्यसै साल बुढासुब्बाको नाममा गोल्डकप गर्ने निर्णय पनि भयो । तर, धरान रङ्गशालाको मैदान प्रतियोगिता गराउन सकिने अवस्थामा थिएन । त्यसबेला बीपी प्रतिष्ठानबाट चपरी माटो ल्याएर मैदान तयार गरेपछि मंसिर महिनामा प्रथम बुढासुब्बा गोल्डकप आयोजना भयो ।
‘पहिलो संस्करण नै ऐतिहासिक बन्यो’ उनी सम्झन्छन्, ‘क्लबका सदस्यहरूले आफ्नो क्षमताअनुसार पैसा दियौँ । धरानवासीले पूर्ण सहयोग गरेको हुनाले पहिलो संस्करणमा क्लबले राम्रो नाफा पनि कमायो । यो गोल्डकपलाई बचाउन त कति दुःख र सास्ती पाएका छौं । तर, निरन्तरता दिन पाउँदा खुशी नै छौं ।’
जथाभावी गोल्डकप आयोजनाले प्रतियोगिताको गरिमामा आँच
देशभरमा ए डिभिजनका क्लब सहभागी भएका ३ दर्जन बढी गोल्डकप आयोजना हुन्छन् । तर प्रतियोगिताको स्तरीयतालाई ख्याल नगर्दा प्रतिष्ठित आहा रारा, तिलोत्तमा, महेन्द्र गोल्डकप (हाल आएर विराटमा रूपान्तरण) जस्ता प्रतियोगिताको गरिमा घट्दै गएको राई बताउँछन् ।
‘पहिला गोल्डकप प्रतियोगिता भनिरहँदा शिल्डमा सुनको सानो पातो टाँसिएको हुन्थ्यो त्यही बोकेर शहर घुम्दा कम्ती मज्जा हुन्थेन,’ उनी भन्छन्, ‘तर आजकाल जथाभावी खेतका गरा र आलीमा पनि गोल्डकपका नामले खेलाइन्छ । कुन हो गोल्डकप कुन हो टोल कप छुटयाउनै गाह्रो । ’
विगतमा पूर्वाञ्चलमा गोल्डकप एवं प्रतियोगिताको सङ्ख्या न्यून थियो । त्यसैले बुढासुब्बाको क्रेज थियो । अहिले जताततै गोल्डकप हुने अनि राष्ट्रिय खेलाडी पनि जुनसुकै प्रतियोगितामा खेल्न गएपछि बुढासुब्बाको क्रेजमा कमी आएको उनको बुझाइ छ ।
पुरस्कार र म्याचमनीको आकर्षणको कारण देशका विभिन्न गोल्डकपमा प्रतिष्ठित क्लब र खेलाडी समावेश हुन्छन् । तर सवै प्रतियोगितामा अपेक्षाअनुरुप खेलाडीले पुरस्कार पाउन नसक्नु बिडम्बना रहेको राई बताउँछन् ।
‘सबैभन्दा बढी राशीको भनेर २१ लाख रुपैयाँ पुरस्कार राखेर खप्तडको तेस्रो संस्करण आयोजना गरियो तर टिमलाई दिने रकम नहुँदा आयोजक समस्यामा छ,’ राई भन्छन्, ‘त्यसैले हामीले पुरस्कार राशीभन्दा पनि प्रतियोगितको स्तरीयतालाई ध्यानमा राखेका छाँै ।’
बुढासुब्बाले विजेतालाई ८ लाख र उपविजेतालाई ४ लाखसहित अन्य विधागत पुरस्कार समेत राखेको छ । बुढासुब्बा गोल्डकपलाई दक्षिण एशियाली स्तरको बनाउने, पुरस्कार युएस डलरमा राख्ने र खेलाडीलाई पनि युएस डलरमा भत्ता दिने अवस्थामा भविष्यमा पुग्ने लक्ष्य राखिएको अध्यक्ष राई बताउँछन् ।
बाँसकै प्यारापिट नियति
१४ औँ संस्करणबाट एन्फा टेक्निकल सेन्टरको सानो मैदानमा सञ्चालित प्रतियोगितालाई गत वर्षदेखि पुनः धरान–१६ स्थित धरान रङ्गशालामा फर्काइएको छ । तर अन्य प्रतियोगिताझैँ बुढासुब्बालाई पनि बाँसको प्यारापिटले छाडेको छैन । पक्की प्यारापिटसहितको मैदान भए पनि पर्याप्त नहुँदा बाँसको प्यारापिट बनाउनुपर्ने दुःखद अवस्था रहेको राई बताउँछन् । तर अर्को वर्षबाट पक्की प्यारापिट बनाइने उनले बताए ।
गोल्डकपपछि एन्फा एकाडेमी पुनः सञ्चालन गराइने
बुढासुब्बा गोल्डकपको २१ औ संस्करणबाट भएको आम्दानीबाट ५ वर्षदेखि सञ्चालन हुन नसकेको धरानको एन्फा एकाडेमी सञ्चालन गराउने आयोजकको लक्ष्य छ । प्रतियोगिताबाट उठेको रकमबाट भौतिक पूर्वाधार र स्थायी संरचना बनाइने आयोजक समितिका महासचिव प्रताप तामाङले बताए ।
दान र चन्दाको भरमै प्रतियोगिता
यसैगरी, खेलाडी र खेल पदाधिकारीको यातायात र आवास खर्च पनि आयोजकले धान्नुपर्छ । पुरस्कार राशी, प्रचारप्रसार खर्च पनि महङ्गो नै छ । तर आयस्रोतको बाटो भने नहुँदा चन्दा र दानमै प्रतियोगिता सक्नुपर्ने आयोजकको भनाइ छ ।
खेल आयोजना गर्ने क्लबको आयस्रोतको अरु कुनै बाटो छैन । प्रायोजकले रकम नदिँदा चन्दाको भरमा प्रतियोगिता भइरहेको छ । कतिपय आयोजकले चन्दाका लागि ‘फोर्स’ नै गर्ने गरेका छन् । नभए पनि जबरजस्ती टिकट बेच्ने चलन पनि शुरु भइसकेको छ ।
