इटहरीः इटहरी उपमहानगरपालिकाको फोहोरका कारण हाँसपोसा सामुदायिक वनको ३ किलोमिटर क्षेत्रमा अहिले प्रवेश गर्नै नसक्ने अवस्थामा छ ।
सो क्षेत्रका जथाभावी फोहोर फ्याकिँदै आएको छ । यसले जङ्गलको सौन्दर्यलाई त हानि गर्छ नै । जङ्गलमा फ्याँकिएको फोहोरकै कारण वन्यजन्तुको तस्करी मौलाएको छ भने वनस्पति लोप हुने खतरा त्यत्तिकै बढिरहेको छ ।

तर पनि इटहरी उपमहानगरपालिकाले त्यस विषयमा कुनै चासो देखाएको पाइँदैन । फोहोरमैला व्यवस्थापनको जिम्मा पाएको बेस्ट म्यानेजमेन्ट प्रालिले अझैसम्म पनि वैज्ञानिक व्यवस्थापनको लागि ठोस पहल गर्न सकेको छैन । लगानीकर्ताको अभाव देखाउँदै कम्पनीले परियोजनाबाट हात झिक्ने सङ्केत गरिसकेको छ । त्यसपछि फोहोरमैलाको सम्पूर्ण जिम्मा नगरपालिका आफँैले गर्नुपर्ने देखिन्छ ।

यसरी गर्न सकिन्छ व्यवस्थापन
पूर्वाञ्चल इन्जिनियरिङ क्याम्पस धरानका वातावरण विज्ञानका प्राध्यापक काजीराम कार्कीका अनुसार जङ्गलमा फालिएको फोहोरले जङ्गलमा मात्र होइन मानव सभ्यतालाई समेत असर गरिरहेको हुन्छ । त्यसमाथि पनि शहरबाट निस्कने रसायनयुक्त फोहोरका कारण जमिनको उर्वराशक्ति नाश हुने, फोहोरबाट बगेर गएको पानीले जमिन सिँचाइ हुँदा त्यो जमिन पनि क्षयीकरण हुने उनको भनाइ छ । त्यही पानीले सिञ्चित भएको अन्न तथा सागसब्जी खाँदा मस्तिष्क, मुटु र हाडजोर्नीसम्बन्धी रोगको खतरा बढी हुने उनको तर्क छ ।
यसको विकल्पको रूपमा ३ आर को प्रयोगमा उनको सुझाव छ । ती हुन्ः रिड्युस, रियुज र रिसाइकल ।

रिड्युस
यस अन्तर्गत सकेसम्म कम फोहोर उत्पादन गर्नुपर्छ । जसले गर्दा फोहोरमैला व्यवस्थापनमा झन्झट पर्दैन । प्लास्टिक तथा कागजी फोहोरलाई कम उत्पादन गरी त्यसको विकल्पको प्रयोग गर्न सकिन्छ । स्थानीय सरकार र सरोकारवाला निकायबाट घरघरमा फोहोर उत्पादनमा कमी गर्ने चेतना जगाउनुपर्छ । हरेक नागरिकलाई सफा र सुन्दर नगर निर्माण अभियानका हिस्सेदार बनाउनुपर्छ ।

रियुज
रियुज भन्नाले पुनर्प्रयोग हो । फोहोरको रूपमा निस्किएका कागज, प्लास्टिक, बोतलको पुन प्रयोग गर्न सकिन्छ । खेलौना बनाउन, सजावटका सामग्री तयारी गर्न सकिन्छ । जसले गर्दा फोहोर न्यूनीकरण त हुन्छ नै रोजगारीको वातावरण पनि सिर्जना हुने देखिन्छ ।

रिसाइकल
रिसाइकल भन्नाले फोहोरको प्रशोधन गरेर प्रयोग गर्न सकिन्छ । नकुहिने प्लास्टिकजन्य फोहोरहरूबाट कार्पेट, कुर्सी लगायतका सामग्री तयार पार्न सकिन्छ । त्यसका लागि प्राइभेट कम्पनीसँगको सहकार्य अनिवार्य हुन्छ । कुहिने फोहोरलाई अर्गानिक मल बनाएर बिक्री गर्न सकिन्छ अथवा घरघरमा अर्गानिक मल उत्पादन गरी कौसी खेतीको लागि प्रोत्साहन गर्न पनि सकिन्छ ।
नजिकैको धनकुटा नगरपालिकाले फोहोरमाथि फूल रोपेर पर्यटकीय क्षेत्र बनाएको छ । तर इटहरीमा भएको हरियो बन मासेर फोहोर थुपारिँदैछ ।
चुरेको विनाशले निम्त्याएको समस्याको बारेमा जानकार हुँदाहुँदै तराईका जङ्गललाई पनि डम्पिङ साइटमा रूपान्तरण गरिँदा त्यसको असर केही समयमै देखिने उनीहरू बताउँछन् ।
इटहरीमा फोहोर व्यवस्थापनको लागि भइरहेको आर्थिक तथा नैतिक भ्रष्टाचारको विरुद्धमा यहाँका राजनीतिक दलले कानमा तेल हालेर बस्नु लज्जास्पद विषय हो ।

यस्तो कानुनी प्रक्रिया
फोहोरमैला व्यवस्थापनसम्बन्धी ऐन २०६८ को दफा ११ र १२ मा फोहोरमैला स्थानान्तरण तथा विसर्जनको विषयमा स्पष्ट लेखिएको छ ।
दफा ११ को उपदफा २ मा स्थानान्तरण केन्द्र तोक्दा जनस्वास्थ्य तथा वातावरणमा प्रतिकूल असर नपर्ने गरी तोक्नुपर्नेछ र यसरी तोकिएको स्थललाई दुर्गन्ध नआउने गरी आवश्यक व्यवस्थासमेत गर्नुपर्नेछ भनी उल्लेख गरिएको छ ।

तर, इटहरीको फोहोरका कारण वन्यजन्तु र जङ्गलको विनाश हुने क्रम शुरु भएको छ । मानव बस्तीको नजिकै खोला किनारमा फोहोर विसर्जन गरिएकाले बर्खायाममा फोहोर बगेर घरसम्म आउने सम्भावना भएकाले स्थानीय चिन्तित छन् ।

त्यस्तै, दफा १२ को उपदफा १० मा पशुपंक्षी, जीवजन्तु, तथा मानवको अनधिकृत प्रवेशलाई रोक लगाउने, ढुङ्गा गिटी, बालुवा, निकाल्ने कार्यमा रोक लगाउनुको साथै वातावरण संरक्षण र त्यस्तो क्षेत्रको उचित व्यवस्थापनको लागि अन्य आवश्यक निर्देशन तथा निर्देशिका जारी गरी लागू गर्ने उल्लेख छ ।