सङ्खुवासभाः सङ्खुवासभामा निर्माणाधीन ९ सय मेगावाटको अरुण तेस्रो परियोजनामा काम गर्ने नेपाली कर्मचारी चरम विभेदमा परेका छन् ।  अरुण तेस्रोको कार्यालय तथा निर्माणस्थलमा काम गर्ने कर्मचारी तथा कामदारहरूलाई भारतीय कर्मचारीहरूले चरम विभेद गरेको पाइएको छ । तलब, श्रमदेखि लिएर स–साना कुरामासमेत भारतीय कर्मचारीले यातना दिएको पाइएको हो ।

बैशाख ११ गतेमात्रै अरुण तेस्रोको कार्यालय तुम्लिङटारमा कार्यरत नेपाली कर्मचारी बबिन बराललाई काममा नआउन कम्पनीले भन्यो । कारण थियो, स्थानीयलाई कुर्सीमा बस्न दिएको । सो दिन मुआब्जाको माग गर्दै नयाँ बस्तीका स्थानीयहरू अरुण तेस्रोको कार्यालयमा पुगेका थिए । उनीहरू विगत आठ महिनादेखि मुआब्जा पाउनुपर्ने माग गर्दै अरुण तेस्रोको कार्यालय धाइरहेका छन् ।

सोही क्रममा बरालले कार्यालयमा पुगेका स्थानीयलाई बस्नको लागि भन्दै कुर्सी दिएका थिए । तर बराललाई सो कार्यालयका प्रशासन प्रमुख पवन बर्मा र रमेशचन्द्र सुलेरियाले किन कुर्सी दिएको भन्दै आक्रोश पोखे र बराललाई काममा नआउन भने । बराल भन्छन्, ‘अरुबेला पनि स्थानीयहरू कार्यालयमा आउँथे । अरुबेला बस्ने ठाउँ नदिँदा किन नदिएको भनेर गाली गर्थे । हिजो बस्ने ठाउँ दिदाँ पनि गाली गरेर कामबाट निकाले, हामी नेपाली कामदारहरूलाई केही गर्दा पनि जश छैन ।’ बराल भन्छन्, ‘बाँदर लड्ने भीरका मान्छे आउँदा किन बस्न दिएको’ भनेर मलाई यातना दिए ।

कार्यालयले बराललाई मौखिक रूपमा काममा नआउन भने पनि लिखित जानकारी गराएको छैन । ‘मलाई शुरुमा कार्यालयका प्रशासन प्रमुख पवन बर्माले ६ दिनपछि कार्यालय आउनु भने । ६ दिनपछि म कार्यालय जाँदा १ हप्तापछि मात्रै आउनू भनेर पठाए’, बराल भन्छन्, ‘के कारणले पटकपटक दिन सारेर कार्यालयमा बोलाइएको हो मलाई नै थाहा छैन ।’
अरुण तेस्रोको कार्यालयमा शनिबार तथा बिदाको दिन समेत भन्न नपाइने गरेको नेपाली कर्मचारीहरूले बताएका छन् । ‘शुक्रबार कार्यालय बिदा भएपछि हामी घर जान्छौँ । शुक्रबार कार्यालयमा हुँदासम्म शनिबार कार्यालयमा काम हुने जानकारी दिइँदैन’, बराल भन्छन्, ‘शनिबार कार्यालयमा नगएपछि आइतबार भारतीय कर्मचारीहरूले चरम यातना दिन्छन्, र राति १० बजेसम्म काम लगाउँछन् ।’

त्यस्तै समस्यामा परेका थिए सङ्खुवासभाकै मेयरमान राई पनि । उनी भारतीय कर्मचारीहरूको गाली, यातना र दबाब सहन नसकेर जागिर नै छोड्न बाध्य भए । ‘हामीले तोकिएको समयभन्दा बढी काम गर्नुपर्छ,’ राई भन्छन्, ‘काम गरेर पनि ओभरटाइमको पैसा दिँदैन । अझ त्यसमा आफूले पाउनुपर्ने तलब समेत ४५ दिनपछि मात्रै दिने अनि गाली र यातना सहन नसकेर जागिर छोड्न बाध्य भएँ ।’

यस्तै समस्या, यातना र गालीबाट अछुतो रहेनन् सङ्खुवासभाकै श्याम तामाङ पनि । उनले पनि भारतीय कर्मचारीहरूको पेलाइ र यातनाले गर्दा नै जागिर छोडे । भारतीयले सबै नेपालीलाई पेलेर काम लगाएका छन् । रातको १२ बजेसम्म पनि काम गरे पनि ओभरटाइमबापतको पैसा नपाएको उनले बताए ।
यसरी नेपाली कामदारहरू चरम विभेदमा पर्दा समेत जिल्लाका राजनीतिक दल भने कानमा तेल हालेर बसेका छन् । अरुण तेस्रोको पीडीएमा स्थानीयलाई रोजगारीको अवसर हुनेछ भनिए तापनि स्थानीयलाई रोजगारी दिलाउने त कुरै छाडौँ, भएका नेपाली कामदारहरू समेत विभेद, यातना र हेपाइमा पर्नु परेको छ । नाम नबताउने शर्तमा अरुण तेस्रोमा काम गर्ने एक कर्मचारीले भने, ‘यिनीहरू आयोजना सम्पन्न गर्न आएका होइनन्, आयोजना ओगट्न मात्रै आएका हुन् ।’

यता, लगानी बोर्डले र जिल्ला प्रशासन कार्यालयले पनि यस विषयमा ध्यान दिएको छैन । कामको प्रगति के छ, कुन गतिमा काम भइरहेको भन्ने विषयमा कुनै चासो राखेको छैन । यसरी दिनहँु नेपाली कामदार चरम विभेदमा पर्दा र कामको गति नबढ्दा लगानी बोर्ड र जिल्ला प्रशासन कार्यालयले ध्यान दिनुपर्ने स्थानीयको भनाइ छ ।

सतलज जलविद्युत निगम नामक भारतीय कम्पनीले आयोजनाको निर्माण गरिरहेको छ । १ खर्ब ४० अर्ब लागत अनुमान भएको यो परियोजना सन् २०२२ सम्ममा सम्पन्न हुने निर्माण कम्पनीको भनाइ छ ।
९ सय मेगावाटमा १ सय ९७ मेगावाट बिजुली नेपालले सित्तैँमा पाउने र २५ वर्षमा नेपाललाई हस्तान्तरण हुने सम्झौता रहेको छ । २०७५ बैशाख २८ गते प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली र भारतीय समकक्षी नरेन्द्र मोदीले अरुण तेस्रोको डिजिटल शिलान्यास गरेका थिए ।