ताप्लेजुङ: बजार र बाक्लो बस्तिबाट धेरै टाढा, हिमालको काखमा काठले बनेका लहरै घरहरु रहेको एक्लो बस्ति, काठकै छाना हालिएका घरहरु रहेको बस्तिमा प्रायः धुप, सुनपाती, भैरुङपातीको सुगन्ध आईरहने, प्रत्येक घरमा रहेका ध्वजा (थाच्यो) मन्द बतासमा फिरफिर गरिरहेका हुन्छन् । नजिकै कञ्चन पानी सहित छङ छङ गर्दै झर्ने छाँगा र खोला, हिमाली चराचुरुङ्गीको चिरविर उत्तिकै । यो परिवेश अन्त कतैको नभई ताप्लेजुङको हिमाली बस्ति तोक्पेगोलाको हो । पुग्ने जो कोहिले भन्छन्–‘आहा तोक्पेगोला ।’
एक पटक पुगे पछि उतै रहुँ रहुँ लाग्ने तोक्पेगोला बस्तिबाट १० मिनेट उकालो चढ्दा फुत्त तराईको फाँटमा पुगे झैँ लाग्छ । त्यहाँबाट केहि पाईला अघि सरे पछि वरिपरि अग्ला पहाडका टाकुरा, कतै भञ्ज्याङ जस्तै देखिने त कतै हिमालको चुचुरो जस्तै देखिने । यिनै पहाडका टाकुराकोबीचमा तराईको फाँट झै लाग्ने भुमिमा ऐना झैँ टल्किने सोदु पोखरीले सबैलाई आफ्नो मुहार देखाईरहेको हुन्छ ।
पोखरीकै आसपासबाट चीनको तिब्बत र संखुवासभा जाने बाटो भरी लस्करै याक र चौँरी हिँडिरहेको देख्दा जो कोहिको मन फुरुङ्ग भएर आउँछ । यिनै सुन्दरताले होला सदरमुकाम फुङलिङबाट दुई दिनको यात्रामा पुगिने सो क्षेत्रमा पुग्दा थाकेको शरिर एकाएक चङ्गा जस्तै भईदिन्छ । जो प्राकृतिक सुन्दरतामा रमाउँछन् ।
हिउँदमा हिउँले सेताम्मे हुने उक्त पोखरी वर्खा लागे संगै ढकमक्क भएर फुल्ने लेकाली प्रजातीका फुलहरुले सझिएको हुन्छ । जेठ असारदेखि असोज कार्तिक सम्म पोखरीको दर्शन गर्न निकै सहज हुने गरेको छ । त्यस बाहेकका समयमा भने निकै चिसो हुने भएकाले पुग्न र दर्शन गर्न कठिन हुने गरेको छ । करिब ४२ मीटरको उचाईमा रहेको सोदु पोखरी हिउँदका पुस, माघ र फागुन महिनाभर हिउँले पुरै ढाकिन्छ । वर्खाको समयमा पोखरीमा चखेवाको जोडि समेत देख्न पाईन्छ ।
अर्ध वृत्त आकारमा रहेको पोखरी झण्डै तीन सय मिटरको लम्बाईमा रहेको स्थानीयको अनुमान छ । पोखरीको दक्षिण दिशा तर्फ रहेको निकासमा उच्च बाँध बाँध्न सके पोखरीको क्षेत्र बढ्ने समेत स्थानीय बताँउछन् । सोदु पोखरी नजिकै भुतपोखरी, छ्यजुङ पोखरी, छोईला पोखरी, रुपा पोखरी, सानोखोला पोखरी, लामपोखरी, तीन पाखरी, पाँच पोखरी, साउने पोखरी, युमिक्मा पोखरी, जलाम पोखरी लगायतका दर्जनौ पोखरी छन् ।
सोदु पोखरी पुग्दा ति स–साना पोखरीको समेत दर्शन गरेर फर्किन सकिन्छ । भुत पोखरीको छुट्टै विशेषता रहेकाले सोदुमा पुग्दा भुत पोखरीको पनि दर्शन नगरि फर्कने कमै हुन्छन् । गोलो आकारमा रहेको भुत पोखरीमा कतै पानीको निकास नभएको साथै वरिपरि बोट विरुवाका पातले घेरिएर बीच भागमा मात्रै पानी रहेकाले अन्य पोखरीको तुलनामा यो पोखरी निकै फरक छ । पहिले पहिले उक्त पोखरी नजिकै पुगेका पशु प्राणी पोखरी तिरै तानिएर हराउने गरेका उक्त पोखरीको नाम भुत पोखरी रहन गएको किम्बदन्ति रहेको छ ।
सोदु पोखरी प्राकृतिक तवरले जति सुन्दर छ उतिकै रुपमा धार्मिक रुपले महत्वपुर्ण मान्ने गरिन्छ । किनकि बुद्ध धर्मावलम्बिहरुको पात्रो अनुसार हरेक वर्षको ६ महिना पुरा हुँदा आउने औँसीको चौथो दिन अर्थात चर्तुदशीका दिन ढुक्पाछेसी पर्व मनाउने गरिन्छ । उक्त पर्वको पहिलो दिन सोदु पोखरीमा (छ्योदे ग्याबु) भन्ने देवताको पुजाआजा गरिनुका साथै (लाप्सो) पुजा समेत हुने गर्छ । (छ्योदे ग्याबु) को पुजाआजा गर्नाले रोग तथा महामारी नआउने, दैविक तथा प्राकृतिक प्रकोप नआउने जनविस्वास रहिआएको छ ।
यस्तै दोश्रो दिन छ्योतेङ्गो अर्थात् गुम्बामा पुजाआजा गरि त्रिपिटक (धोमाङ) पुस्तकहरुलाई सिरमा राखी बस्तिलाई परिक्रमा गर्ने गरिन्छ । यसो गर्नाले गाउँ घरमा शुभ हुने विस्वास छ । तेश्रो दिन भने कोदो र गहुँको मात्रै पिठो बाट बाजे र बोजुको नाम दिएर बनाईएको मुर्तिलाई बस्तिको उत्तर दक्षिण दिशामा लगेर छुट्टा–छुट्टै राखिन्छ । नागपञ्चमीकै समयमा यो पर्व मनाईने भएकाले नागको समेत पुजाआजा गरिन्छ ।
तोक्पेगोला बस्ति कहिलेदेखि रह्यो भन्ने एकिन नभए पनि यहाँका बासिन्दाले परापुर्वकालदेखि नै वर्षेनी यस्तो पुजाआजा गर्दै आएकाछन् । यस समयमा ताप्लेजुङ सहित संखुवासभा, तेह्रथुम, पाँचथर, काठमाण्डौ, सिक्किम, दार्जेलिङ लगायतबाट सयौँ भक्तजनहरु पुग्ने गरेकाछन् । यस पर्वमा बौद्ध धर्म मान्ने मात्रै नभई अन्य धर्मावलम्बिहरु समेत पुग्ने गरेकाछन् । ढुक्पाछेसी पर्व साउन, भदौमा पर्ने भएकाले सोहि समयमा धेरै पर्यटकहरु त्यहाँ पुग्ने गरेकाछन् । अन्य समयमा समेत प्राकृतिक सुन्दरताको अवलोकनका लागि पर्यटकहरु जाने गर्छन् । बाटैमा फुङफुङे झरना समेत परेकाले उक्त क्षेत्रमा जानका लागि मानिसहरु लालाहित हुने गरेकाछन् ।
यो वर्ष साउन १९ देखि ढुक्पाछेसी पर्व मनाउने तयारी
यो वर्ष पनि साउन महिनाको १९ देखि २३ गते सम्म पुजाआजा सहित विभिन्न खेलकुद तथा साँस्कृतिक कार्यक्रमका साथ ढुक्पाछेसी पर्व मनाउने तयारी भएको ढुक्पाछेसी पर्व तथा तोक्पेगोला जात्रा आयोजक समितिका संयोजक ग्यान्जे शेर्पाले जानकारी दिए । यो पटकको पर्वमा मौषमले साथ दिएको खण्डमा सरकारका उच्च पदस्थ व्यत्तित्वलाई समेत हेलिकप्टर मार्फत तोक्पेगोलामा ल्याउने आयोजकको तयारी छ ।
तोक्पेगोलामा तोङ्बा, याकको सुकुटी, हिमाली साग (लोङ्मा) केन्जो (छ्योमा) साथै जिम्बु, चिम्फिङ, खानक्पाको अचार, याकको महिबाट बनाईने सेरगेम, पिठो, मासु र विभिन्न स्थानीय मसलाबाट बनाईएको (स्याबाले) लगायतका स्थानीय परिकारहरु खान पाईन्छ । यस्तै घ्यू, पिठो, नुन र चियाबाट बनाईने भोटे चिया अर्थात (सोज्या) समेत पाईन्छ । घरमा पुगेका अतिथीलाई सोज्या पटक पटक थपेर खुवाउने परम्परागत चलन छ ।
चीनको तिब्बतबाट ल्याईएका खाद्य तथा पेय पदार्थ समेत प्रशस्त पाईन्छ । यस्तै पर्वका समयमा भोटे जातीहरुको परम्परागत स्याब्रु नाच अवलोकन गर्न पाईन्छ । एक अर्कामा हात समाएर भोटे जातीको भाषाको गीतहरु आफैँले गाउँदै स्याब्रु नाच्ने गरिन्छ । यस्तै धुन्ज्याङ समेत गरिन्छ । भोटे समुदायमा विभन्नि चाड पर्व, मेला तथा उत्सवका बेला आएका अतिथिलाई स्याब्रु नचाउँदै र नाँच्दै विभिन्न परिकार खाँदै खुवाँउदै रमाउनुलाई धुन्ज्याङ भन्ने गरिन्छ । 
मिक्वाखोलाको पापुङमा रहेको तोक्पेगोला अर्थात सोदु पोखरी पुग्नका लागि ताप्लेजुङ सदरमुकामबाट दुई दिनको समय लाग्छ । सदरमुकामदेखि मेरिङ्देनको सक्रान्ते सम्म सवारी साधनमा र त्यस पछि पैदल यात्रा गरेर पुग्न सकिन्छ । त्यहाँ पुग्नका लागि ताप्लेजुङ सदरमुकामबाट हान्द्रुङ, मिक्वाखोलामा पर्ने फुङफुङे झरना र पापुङका विभिन्न बस्ति हुँदै जानु पर्छ ।
यता गुफा, संखुवासभाको भोटखोला लगायतका ठाउँबाट समेत पुग्न सकिन्छ । तोक्पेगोला चीन संगको सिमा क्षेत्र नजिकै पर्ने व्यापारिक केन्द्र हो । तोक्पेगोला हुँदै संखुवासभा, गुफा, ताप्लेजुङ लगायतका मानिसहरु व्यापारका लागि चिनको तिब्बतमा जाने आउने गर्छन् । तोक्पेगोलादेखि उत्तर पश्चिम तर्फ संखुवासभा जिल्ला रहेको छ । संखुवासभाको भोटखोला, थुदाम पुग्न तोक्पेगोला बस्तिबाट झण्डै ५ घण्टाको पैदल दुरी हिड्नुपर्छ । बस्तिमा पुगे पछि त्यहाँका मानिसको न्यानो स्वागत संगै उनिहरुको भाषा, भेषभुषा, रहनसहनको अवलोकन संगै भलाकुसारी गरेर बस्न पाउँदा छुट्टै मज्जा छ ।
यता पर्यटन प्रर्वद्धनका हिसाबले राम्रो सम्भावना बोकेको सो क्षेत्रको प्रचार–प्रसार र भौतिक पुर्वाधारको विकासका लागि विशेष चासो दिएर काम गरिहेको पापुङका वडा अध्यक्ष डण्डु शेर्पाले बताए। उनका अनुसार गत आर्थिक वर्षमा पैदल मार्गको स्तरोन्नती, विभिन्न ठाउँमा पुल निर्माण लगायतका काम गरिएको छ । सो क्षेत्रको प्रचार–प्रसार गरि पर्यटन प्रर्वद्धन गर्नका लागि समेत सो क्षेत्रमा विभिन्न कार्यक्रमहरु सञ्चालन गर्दै आएको उनकाे भनाई छ ।
भौगोलिक हिसाबले सो क्षेत्रमा पुग्ने सडक निर्माणका लागि ठुलो बजेट आवस्यक पर्ने भएकाले प्रदेश र संघिय सरकारले सहयोग गर्नुपर्नेमा उनकाे जोड छ । 'पर्यटन प्रर्वद्धनका हिसाबले प्रशस्त सम्भावना बोकेकाले यस तर्फ समेत सबैले ध्यान दिन सक्नुपर्छ' उनने भने ।
