प्रकाश विकल्प

देश विकासको कुरा गर्दा मूलतः चरवटा पक्ष निर्णायक हुन्छ । पहिलो,नागरिक जागरुकता,दोस्रो राजनीतिक भिजन र संकल्प,तेस्रो कर्मचारीतन्त्र तथा प्रणाली,चौथो नीति । यी चारवटा पक्षको सामूहिक र एकीकृत पहलबाट मात्र निश्चित समयमा समृद्ध हासिल गर्न सकिन्छ ।

परन्तु,समृद्धिका यी चारवटा सूचकमध्ये सबैभन्दा जिम्मेवार र निर्णायक पक्ष राजनीतिक भिजन तथा संकल्प नै हो । किनकि,नेपालजस्तो बहुदलीय लोकतान्त्रिक व्यवस्थामा राजनीति मियोको रुपमा रहेको हुन्छ । त्यसैले,राजनीतिक ठिक हुँदा सबै ठिक हुने र राजनीतिले ठीक दिशा नपक्रिँदा सबै भद्रगोल हुन पुग्छ ।

ठिक राजनीति कस्तो हो ?पहिले यो विषयमा थोरै बहस जरुरी हुन्छ । ठिक राजनीतिको अनिवार्य सर्त हो,अग्रगामी नीति,सापेक्षित भिजन र दृढ संकल्प । यो प्यारामिटरले नेपालका वर्तमान राजनीतिक दललाई नाप्दा तुलनात्मक रुपमा नेकपा (माओवादी केन्द्र)अग्रणी स्थानमा देखिन्छ ।

किनकि,नेकपा (माओवादी केन्द्र) अग्रगामी सोचबाट निर्देशित भई रुपान्तरणकारी आन्दोलनको अगुवाइ गरेको र गरिरहेको पार्टी हो । तुलनात्मक रुपमा यो पार्टीका नेता कार्यकर्तामा रुपान्तरण र विकासको हुट्हुटी पनि बढी देखिन्छ । यो तथ्यलाई नेकपा (माओवादी केन्द्र)ले प्रतिनिधि सभा तथा प्रदेश सभा निर्वाचनका लागि यही कार्तिक १४ गते जारी गरेको प्रतिबद्धता पत्र (घोषणापत्र)ले पनि उजागर गरेको छ ।

माओवादीको घोषणापत्रले माथि भनिएको विकासका मूलतः चारवटा पूर्वसर्तको स्पष्ट पहिचान गरी त्यसलाई वैज्ञानिक ढंगले सम्बोधन गर्न खोजेको देखिन्छ । माओवादीको घोषणापत्रले नागरिकलाई जागरुक बनाई देश विकासमा उनीहरुको सहभागिता सुनिश्चत गर्नुपर्नेमा जोड दिएको छ । नागरिकको स्वामित्व र सहभागिताले मात्र रुपान्तरण र विकास हासिल गर्न सकिन्छ भन्नेमा माओवादी प्रष्ट देखिन्छ ।

राजनीतिक भिजन र संकल्पका सवालमा पनि माओवादी तुलनात्मक रुपमा अगाडि देखिन्छ । नेपालको विकासका लागि राजनीतिक स्थायित्व प्रमुख सर्त भएकाले त्यसका लागि प्रत्यक्ष निर्वाचित कार्यकारी राष्ट्रपति र पूर्ण समानुपातिक समावेशितामा जोड दिएको छ । सरसर्ती हेर्दा यो माओवादीले उठाएको वासी एजेण्डा लाग्न सक्छ । तर,पुनः जोड दिएर माओवादीले यो एजेण्डा अगाडि सार्नुको दूरगामी महत्व छ ।

किनकि,नेपाल विभिन्न जातजाति र भाषाभाषीको वसोवास रहेको देश हो । अन्याय महसुस गरेको जातजाति,क्षेत्र,वर्ग र लिंगलाई जहाँको त्यही छोडेर अपवादबाहेक न त आज विकसित भनिएको कुनै देश विकास भएका हुन्,न त नेपालको नै विकास हुन्छ ।

त्यसकारण,शासकीय स्वरुप र निर्वाचन प्रणाली परिवर्तन नेपालको विकासका लागि अनिवार्य पूर्वसर्त भएको माओवादीको निश्कर्ष देखिन्छ । समस्यालाई ज्यूँका त्यूँ राखेर कसैले विकास र समृद्धिको कुरा गर्छ भने त्यो राजनीतिक ठगी र वेइमानी हो,जुन कुरा माओवादी केन्द्रले राम्रोसँग बुझेको देखिन्छ ।

माओवादी केन्द्रले घोषणापत्रमार्फत् अगाडि सारेका कतिपय विषय सामाजिक रुपान्तरण,आधुनिक समाज निर्माण र मुलुकको समृद्धिका कोणबाट हेर्दा निकै वैज्ञानिक देखिन्छ । माओवादीले शिक्षालाई रुपान्तरण र आधुनिक समाज निर्माणको मुख्य औजारका रुपमा अगाडि सारेको छ । रुढिवादी शैक्षिक पाठ्यक्रमलाई निषेध गरी आधुनिक र वैज्ञानिक शिक्षामा जोड दिएको छ । मानिसको ज्ञान र चेतना निर्माणको मुख्य स्रोत शिक्षा भएकाले समाज रुपान्तरण र समृद्धिका लागि शिक्षा क्षेत्रमा व्यापक रचनात्मक हस्तक्षेप उसको मुख्य ध्येय देखिन्छ ।

देश विकासको महत्वपूर्ण पाटो सुशासनका विषयमा माओवादीले कुशासनको स्रोतमा पुगेर हस्तक्षेप गर्न चाहेको छ । नीति एवम् संस्थागत पुनर्संरचनासहित २०४७ साल पछिकासरकारी जिम्मेवारीमा रहेकाको सबैको सम्पत्ति छानबिन गर्ने ऐतिहासिक कार्यक्रम आफैमा चानचुने महत्वको विषय हैन,जुन कुरा माओवादीले आफ्नो प्रतिबद्धतापत्रमार्फत् सार्वजनिक गरेको छ । सेवा प्रवाहमा सूचना प्रविधिको विकास र प्रयोगलाई अनिवार्य गर्दै विकासका लागि सुशासनको ग्यारेन्टी हुनुपर्नेमा जोड दिएको छ ।

वर्तमान विश्वमा विज्ञान तथा सूचना–प्रविधि सामाजिक,आर्थिक र राजनीतिक सबै कुराको निर्विकल्प साधन बनेको तथ्यलाई आत्मसाथ गर्दै विज्ञान तथा सूचना–प्रविधिको विकासमा माओवादीको घोषणापत्र अन्यको तुलनामा निकै अगाडि देखिन्छ । केन्द्रदेखि हरेक प्रदेशमा रिसर्च एण्ड डेभलप्मेन्ट सेन्टर (आरएण्डी सेन्टर)स्थापना गर्ने,वैज्ञानिक उत्पादनमा पर्याप्त लगानी गर्ने,विज्ञान तथा सूचना–प्रविधिको विकासका लागि प्रारम्भमा एक अर्बको कोष निर्माण गर्ने लगायत डिजिटल क्रान्तिमा जोड दिएको छ ।

त्यस्तै,विश्वमा बढ्दो उर्जा संकट र भविष्यमा उर्जाको मुख्य स्रोत हाइड्रोजन बन्ने विश्लेषण गर्दै माओवादीले नेपालमै पाँच वर्षभित्र हाइड्रोजन प्लान्ट स्थापनाको लक्ष्य राखेको छ ।

देशको विकास र समृद्धिका लागि कर्मचारीतन्त्र र प्रणालीको पुनर्संरचनालाई पनि माओवादीले प्राथमिकताका साथ अगाडि सारेको देखिन्छ । माथि भनिएजस्तै देश विकासको मुख्य जिम्मेवार पक्षमध्ये कर्मचारीतन्त्र र प्रणाली निर्णायक पक्ष हो । कर्मचारीतन्त्रको वर्तमान मनोविज्ञान,ढिलासुस्ती,गुजाराको मानसिकता आदिलाई परिष्कृत नगरेसम्म विकास र समृद्धि हासिल गर्न सकिँदैन भन्ने बुझाई माओवादीको रहेको देखिन्छ । यस्ता सवाललाई सम्बोधन गर्न उसले आफ्नो घोषणापत्रमा कर्मचारीलाई साँचो अर्थमा राष्ट्रसेवक बनाउने वातावरण तयार गर्नुपर्नेमा जोड दिएको छ ।

माओवादीको घोषणापत्रले दह्रोसँग पक्रिएको अर्को पाटो हो,नीतिगत पुनर्संरचना । आज हामी जुन अवस्थाको बहस र छलफलमा केन्द्रित छौं,यो सबैको स्रोत नीति नै हो । नीतिकै उपउत्पादन हो,हाम्रो राजनीति,कर्मचारीतन्त्र,प्रणाली र गरिबी । त्यसैले,माओवादीले सापेक्षित नीति निर्माण गरी वेथिती र गरिबीमा क्रमभंगता ल्याउने उद्घोष गरेको छ,जुन अपरिहार्य मात्र हैन,वस्तुगत पहल पनि हो ।

माओवादीले घोषणापत्रमार्फत् दूरगामी महत्वका नीति कार्यक्रम अगाडि सार्नुमा माओवादीको विकास र समृद्धि प्रतिको हुट्हुटी नै हो । देशमा सामाजिक न्याय र समृद्धिको सबैभन्दा ठूलो जिम्मेवारी र दायित्व माओवादीकै काँधमा छ । किनकि,यसैका लागि हजारौं नागरिकले वलिदानी गर्नुका साथै हजारौंको संख्यामा घाइते अपांग भएका छन् । आज देशको राजनीतिको केन्द्रमा रहेका सबै अग्रगामी मुद्दाको जन्मदाता माओवादी नै हो ।

प्रतिबद्धतापत्रमा माओवादीले अगाडि सारेका नाराले पनि यिनै कुरामा जोड दिएको देखिन्छ । ‘बलिदानको कदर,समृद्धिको आधार’ भनेर माओवादीले निकै मनन्योग्य नारा अगाडि सारेको छ । मानव जातिको विकासक्रम र विकसित देशलाई हेर्दा माओवादीको यो नाराको महत्व स्पष्ट हुन्छ ।

आज विश्वमा जति पनि विकसित देश छन्,ती सबैमा कुनै न कुनै समय सानो ठूलो क्रान्ति र बलिदान भएकै थियो । जुन देशमा क्रान्ति र बलिदानको कदर भयो,देश आज विकसितको सूचीमा छन् । जुन देशमा बलिदान र क्रान्तिको अवमूल्यन भएको छ,ती देशमा आज पनि युद्ध र आन्दोलन जारी छ । यसको एक बलियो प्रमाण एसियाकै विकसितमध्येको देश जापान पनि हो ।

आजको जापान निर्माण हुनुमा मेजी क्रान्तिको ठूलो योगदान छ । मेजी क्रान्तिमा भएको वलिदान र संघर्षको कदर गर्दा नै आजको जापान निर्माण हुन सकेको हो । परिवर्तनकारी मेजी क्रान्तिको अवमुल्यन हुँदो हो त आजको जापान निर्माण नै हुने थिएन ।

हामीलाई समृद्धि चाहिएको छ । तर,समृद्धिका अवरोध तत्व के के हुन् ?हामी त्यसलाई अनदेखा गर्छौ । समस्या हल गर्ने कुरामा राष्ट्रिय सहमति बन्न सक्दैन । परिवर्तनकारी राजनीतिक शक्तिको योगदानको कदर गर्ने हैन,उल्टै हत्यारो र आतंककारीको विल्ला लगाउँछौं । लोकतान्त्रिक व्यवस्थामा मतदाताको चेतना ठिक नभएसम्म देश विकास हुँदैहुँदैन । देशको विकासका लागि नागरिकको मानसिकतामा समृद्धिको सपना अंकुराउनु पर्दछ ।

एकपटक कल्पना गरौ त,अमेरिकामा अश्वेतहरुको आन्दोलन र मुद्दालाई स्वायत्त समाज र राज्यले समयमै सम्बोधन नगरेको भए आजको भौतिक र आर्थिक रुपले समृद्ध अमेरिका निर्माण हुन सक्थ्यो होला ?हुँदैनथ्यो नि १ आज पनि त्यहाँ आन्दोलन र दमनको श्रृंखला चलिरहेको हुन्थ्यो । यति कुरा धु्रवसत्य हो,वर्तमान विश्व समाजमा कोही पनि मानिसले असमानता स्वीकार्नेवाला छैन । अतः माओवादीले अगाडि सारेको नाराको अर्थ हो,बलिदानको कदर नभएसम्म समृद्धिको कुरा भुसमाथिको लिऊन मात्र हुन जान्छ ।  

‘उज्यालो नेपाल स्पष्ट प्रमाण,समृद्धिका लागि माओवादीलाई मतदान’ नारा अगाडि सारेर अठार घण्टासम्मको अन्धकार हटाई माओवादी सरकारले उज्यालो नेपाल बनाएको उपलब्धिलाई माओवादीले विकास निर्माणको ग्यारेन्टीको प्रमाणका रुपमा अगाडि सारेको छ । उसको यो नारा केवल नारा मात्र नभएर देशमा जति पनि विकास निर्माण र सामाजिक न्यायको काम भएको छ,त्यो माओवादी र माओवादी नेतृत्वको सरकारका पालामै भएको तथ्य स्पष्ट पार्न खोजेको छ ।

राष्ट्रिय गौरवका आयोजना,देशव्यापी सडक विस्तार,सात प्रतिशतको आर्थिक बृद्धि,पछाडि पारिएको क्षेत्र,वर्ग,लिंग र जातको नीति निर्माण तहमा समावेशी प्रतिनिधित्व आदि माओवादीकै योगदानले भएको तर्फ आम मतदाताको ध्यानाकर्षण गरेको छ ।

यो सबै कुरा गर्दै गर्दा माओवादी मात्र देशको त्यस्तो शक्ति हो,जो सबै कोणबाट उत्कृष्ट छ भन्ने हैन । माओवादी पार्टीलाई एक चुस्त,गतिशील र सशक्त पार्टी बनाउन अझै धेरै गर्नुपर्ने देखिन्छ । तर,यति भने स्पष्ट हो कि,अन्यको तुलनामा माओवादी नै अग्रगामी र समृद्धिको बढी हुट्हुटी भएको पार्टी हो,जुन कुरा उसको घोषणापत्र पढ्दा पनि छर्लङ्ग हुन्छ । रातोपाटीबाट