प्रकाश बन्जारा
इटहरीः साना साना बच्चाहरुसँग खेल्नु अनि उनिहरुलाई खेलाउनु चानचुने कुरा होइन, झनै अरुका बच्चाहरुलाई खुसी बनाउनु त महान क्षमता हो ।
बच्चाहरुको आवश्यकता बुझनु, उनिहरुको मनशाय अनुसार खेल्नु र खेलाउनु सँगै पठन अभ्यास समेत गराउँदै भविश्यको लागि एउटा दक्ष जनशक्ति तयार गर्नु, यो कसैले चाहाँदैमा भइहाल्ने पनि होइन । जसका लागि अथक मेहनत, परिश्रम र इच्छाशक्तिको पनि आवश्यकता पर्दछ हो त्यहि इच्छा शक्तिको पर्याय हुन इटहरी उपमहानगरपालिका वडा नम्बर २० की रिता आचार्य भुषाल ।
हरेक व्यक्तिमा अर्कालाई आकर्षण गर्न सक्ने क्षमता हुनुपर्छ त्यो खुबी जो कोहिसँग हुँदैन । आफुलाई ठण्डा बनाएर अरुको खुसीको लागि गर्नुजति त्याग गर्नेले मात्रै सफलता हासिल गर्छन त्याग गर्न नचाहानेहरुको सफलता प्राय सपनामा मात्रै सिमित हुन्छ । कुनै समय कतारको दोहा स्थित पाँच तारे होटल कम्पनी रिज कार्टनमा किड्स क्लव अर्थात बच्चा खेल्ने खेलाउने डिपार्टमेन्टमा ३ बर्ष बिताएकी रिता अहिले आफ्नै देश अर्थात सुनसरीको इटहरी २० स्थित तरहरामा किड्स ह्याप्पि होम नामक मन्टेश्वरी संचालन गरेर सयौँ बच्चाहरुको मुहारमा खुसी छर्दैछिन् ।
कसैलाई माया गर्नु, आदर गर्नु सद्भाव देखाउनु हरेकको मानविय गुण होइन बरु दायित्व हो तर सबैले आफ्नो दायित्व पुरा गर्दैनन् त्यहि दायित्व पुरा गर्दा रितालाई पहिलो प्रयासमै पाँचतारे होटलमा जागिर मिलेको थियो कुनै बेला । त्यहि जागिरले उनलाई आज बच्चाको विकास देखि लिएर मनोविज्ञान बुझ्ने अनि उनिहरुको भावना अनुसार पढाउने र खेल्ने नारीको रुपमा विकास गरेको छ ।
मोरङ्गको लेटाङ्गमा जन्मिएकी रिताले राम्रो अभिभावकत्व पाइन र आज उनि हरेक बच्चाले उचित अभिभावकत्व पाउनु पर्छ उचित अभिभावकत्व पाएन भने बच्चा अपेक्षा गरिएअनुसार विकसित हुन सक्दैन भन्ने भनाई राख्छिन् । ३ बर्षे जागिरे जिवन खाडी मुलुक कतारमा विताएपछि रिता नेपाल फर्किइन । रिताका जीवनसाथी सुनिल भुषाल बुटवलका हुन । ३ बर्ष करातमा विताएपछि रिताले नेपालमा पनि बच्चाहरुसँग नजिकै रहेर कामगर्ने योजना बनाइन र पवित्रा सुव्वासँग एनएमटिसिमा मन्टेश्वरीको तालिम लिइन । मन्टेश्वरी तालिम रिज कार्टनमै हुँदा पनि उनलाई खड्किएको तालिम थियो । जसले बच्चासँग खेल्ने, बच्चाहरुलाई मनपर्ने बिभिन्न आकार प्रकारका कागजका डिजाइनहरु कट्न र बनाउन समेत सिकाउँछ । मन्टेश्वरी तालिम लिएपछि रिताले केहि समय काठमाण्डौकै भ्याली भ्युको युरो किड्समा काम गर्न लागिन ।
सुनिलको कमाइ राम्रै हुँदा पनि काठमाण्डौको जीवनशैली रितालाई मन परेन । फ्रस्टेसन सुनाएपछि सुनिलले रितालाई पोखरा घुमाउन लगे तर आफ्नो निर्णयमा अडिग नहुने रिताले पुर्व फर्किएर आफ्नै घर निर्माण गर्ने अनि आफ्नै मन्टेश्वरी संचालन गरेर गुणस्तरीय शिक्षाको अभाव परिपुर्ति गर्ने मनशाय सुनिलसँग राखेकी थिइन । सुनिलले रिताको कुरा काटेनन् बरु आफुले केहि समय राजधानीमै बसेर रिताको योजनालाई सपोर्ट गर्ने बचन दिए ।
हो त्यहीँबाट रिताले आफ्नै पहलमा संघर्षरत यात्रा सुरु गरिन प्रदेश एकको सुन्दर शहर इटहरीबाट । विराटनगरको कोभाष कलेजबाट हाइस्कुल र विराटकलेजबाट व्यवस्थापन संकायमा स्नातक गरेकी रितालाई इटहरी र मोरङ्गका शहरहरु नयाँ थिएनन् । पुरानै शहरको नयाँ वातावरणबाट रिताले व्यावस्थापन संकायमा स्नातकोत्तर सकाइन ।
छोरा स्वरुपलाई इटहरीको ब्लुमिङ्ग मन्टेश्वरीमा भर्ना गरिन । त्यतिबेला इटहरीमा ३ वटा मन्टेश्वरी अध्यापन गराउने शिक्षालयहरु थिए । प्रिमियर होटल स्कुलका प्रिन्सिपल सुवास लुइटेल रिताका बहिनी ज्वाई हुन । सुवासलाई रिताले मिलेर मन्टेश्वरी खोल्ने आफ्नो योजना सुनाइन, सुवासले पनि रिताको योजनामा साथ दिने बचन दिएपछि इटहरी २० तरहराका वर्तमान वडा अध्यक्ष मणिराम श्रेष्ठसँग भेट्ने योजना बन्यो । त्यतिवेला मणिराम श्रेष्ठ तरहरा जेसिसका बर्ष २०१२ का अध्यक्ष थिए ।
मणिराम तरहरामा भेटिन्छन् भन्ने थाहा पाएपछि सुवास र रिता उनलाई भेट्न तरहरा आएको याद अझै उनको मनस्पटलमा ताजा जस्तै छ ।
मणिरामलाई रिता र सुवासले ल्याएको योजना मन पर्यो अनि जन्मियो किड्स ह्याप्पि होम । ‘मणिराम दाईसँग सकारात्मक कुरा भयो तर भुषाल जि लाई सुनाएको थिएन अनि म मन्टेश्वरीको लागि सामान किन्न र गाडी निकाल्न मन्टेश्वरी खोल्ने खबर बोकेर काठमाण्डौ गएँ ।’ रिताले सुनाइन ।
अरुकोमा जागिरे जिवन विताउँनु र आफ्नै केहि गर्नु लाखको फरक हुन्छ नै । किड्स ह्याप्पि होम सन्चालन गर्न थालेपछि रिताले निकै व्यावसायी संघर्षका दिनहरु झेल्न थालिन । सकारात्मक सोचहुनेहरुले सपोर्ट गर्दै गए अनि नकारात्मक सोच हुनेहरुले विरोध । आखिर समाज भनेको पनि त यहि हो ।
मन्टेश्वरी भन्ने वित्तिकै बच्चालाई ख्वाउँछन् अनि सुताउँछन् भन्ने जिवित भ्रम टार्न स्थापना कालमा निकै ठुलो संघर्ष गर्न परेको थियो । ‘विरोधि अनि कुरा काट्नेहरुले निन्द्रा लाग्ने दवाई ख्वाएर दिनभर सुताउँछन् भन्ने सम्म भन्न भ्याए ।’ रिताले गम्भिर आवाजमा पिडादायी अनुभव सुनाइन । किड्स ह्याप्पि होम जन्मिदा तरहरा क्षेत्रको पहिलो मन्टेश्वरी थियो अहिले त्यहि क्षेत्रमा करिव आधा दर्जन मन्टेश्वरीहरु खुलेका छन् । ‘अहिले सम्म किड्स ह्याप्पि होमले तपाईको बच्चा मेरोमा पढाउनुहोस भनेर भन्न जानु परेको छैन र स्टाफलाई पनि खटाएको छैन जो आउनुहुन्छ हाम्रो गुणस्तर देखेरै आउनुहुन्छ ।’ रिताको आवाज थियो ।
किड्स ह्याप्पि होमको विशेषता भनेको समानता पनि हो त्यहाँ कसैका बच्चालाई कम र कसैका बच्चालाई बढि शुल्क लिइदैन । प्लेग्रुप देखि युकेजी सम्मको एउटा र कक्षा एक देखि कक्षा ५ सम्मको एउटा समान शुल्क निर्धारण गरिएको रहेछ । कक्षा ५ सम्मका सबै विद्यार्थीले दिउँसोको खाजा विद्यालयमै पाउँछन् । ‘कहिले दुध ब्रेड, कहिले दुध पाउरोटि कहिले खिर,कहिले चाउमिन अरु भन्दा पनि बच्चालाई स्वास्थ्य बर्दक र हानी नपुर्याउने प्रकारको खाज ख्वाउँछौँ म पनि दिनको खाना बच्चाहरुसँगै खान्छु ।’ किड्स ह्याप्पि होमकी प्रिन्सिपल रिताले सुनाइन ।
हुन पनि मन्टेश्वरीहरुले एउटा नर्शले दिने सेवा बच्चाहरुलाई दिने गरेका छन् । नानीहरुसँग भिज्न, उनिहरुको आवश्यकताहरु नसोधिकनै थाहा पाउन उनिहरुसँग उत्तिकै मात्रामा खुल्नुपर्छ । बच्चालाई माया गर्नको साथ साथै स्ट्रिक पनि उत्तिकै हुनुपर्छ ।
किड्स ह्याप्पि होमले नानी बाबुहरुका लागि म्युजिक, तेक्वान्दो, नृत्य, जस्ता अतिरित्त क्रियाकलाप हरु समेत सन्चालन गर्दै आएको छ । त्यसमध्ये तेक्वान्दोको लागि अतिरिक्त शुल्क लाग्छ भने बाँकिको लागि पढाई शुल्कमै सेवा लिन सकिन्छ । त्यसमा विद्यालयले बालबालिकालाई पेन्सिल, इरेजर, ल्याव सामाग्रि निशुल्क प्रदान गरिरहेको रहेछ । ‘बेला बेला विद्यालयको तर्फबाट लैजाने पिकनिक, तथा अन्य फिल्ड भिजिट तथा सरस्वती पुजा जस्ता कामका लागि अतिरित्त शुल्क लिँदैनौँ ।’ रिता भन्छिन् ।
एउटा रोजगार दातासंस्थाले कामदारलाई दुखी भएर काम गर्ने अवसर सिर्जना गर्न हुँदैन । कामदारलाई संस्थाको आवश्यकता अनुसार तालिम दिने काम पनि रोजगार दाताकै हो त्यसो त किड्स ह्याप्पि होमले विद्यार्थीलाई मात्र नभई स्टाफलाई पनि खुसि राखेको रहेछ । हामीसँग २८ जना शिक्षक तथा कर्मचारी छन् त्यसमा सबैको तलव १३ हजार ५०० भन्दा माथि नै छ । त्यसो त बच्चाको भविश्यसँग जोगिएको शिक्षकहरु छनौटमा आफु एकदमै सिरियस हुने रिताले सुनाइन ।
मन्टेश्वरी भन्ने वित्तिकै प्लेबेस लर्निङ्ग अर्थात खेलेरै पढ्न सिक्नु अथवा जान्नु हो । त्यहाँ बच्चालाई कुनै कुराको फिल गराएर पढाइन्छ र सिकाइन्छ । प्रदेश एकका बिभिन्न ठाउँमा सिटिएफ भन्ने संस्थाले मन्टेश्वरी तालिम प्रदान गर्ने गरेको छ । मन्टेश्वरी तालिम दिँदा अण्डर एसएलसीकै औपचारिक शिक्षा भएको जनशक्तिलाई दिन नहुने कम्तीमा १२ कक्षा पढेकाहरुलाई मन्टेश्वरी तालिम प्रदान गर्नुपर्ने रिताको बुझाई छ । ६ महिना तालिम लिएको भरमा मन्टेश्वरी संचालन गर्ने चलन बढेको भन्दै रिता भन्छिन् मन्टेश्वरी त्यति सजिलो छैन । बच्चाको एक्सप्रेसन देखि लिएर , मनोविज्ञान, फुड हाइजिन हेर्नुपर्छ । अक्षर चिन्नु अघिको बच्चाको विकास मन्टेश्वरीमा भर पर्छ त्यसैले त्यहाँ कम्तीमा १२ कक्षा पढेकाहरुले मात्रै तालिम लिने वातावरण बन्नु पर्छ ।’ रिताले भनिन ।
रिताकै भाषामा भन्नुपर्दा मन्टेश्वरी स्तर सकाएको विद्यार्थीले युकेजी सम्म पढिसक्दा आफ्नो संस्कार, आफ्नो परिचय, परिवारको परिचय आदी कुरा खेल्दै खेल्दै सिकिसक्नु पर्छ ।
विजनेश एड्मिनिष्टे«सनमा स्नातकोत्तर सकाएकी रिता आफुले राम्रो अभिभावकत्व पाएकै कारण आफ्नो छोरा स्वरुपलाई पनि राम्रो अभिभावकत्व दिन सकेको बताउँछिन् । बच्चाको विकासका लागि अभिभावकहरुले स्कुलको मात्रै भर पर्नु हुँदैन कम्तीमा दैनिक एक घण्टा बच्चासँगै बसेर होमवर्क गर्ने गराउने, फुलमा पानी लगाउने, आमाले भान्सामा राखेर गफ गर्दै काम गर्ने , बच्चालाई सामाजिक संजाल तथा इलेक्ट्रोनिक्स ग्याजगेट्स चलाउन नदिने गर्नुपर्छ ।
किड्स ह्याप्पि होममा एउटा कक्षामा १५ जनाको दरमा विद्यार्थीहरु राखिएको छ । ‘त्यो भन्दा बढि राखियो भने गुणस्तर दिन सकिदैन भनेर हामीले भर्नानै लिँदैनौ ।’ प्रिन्सिपल भुषालले भनिन ।
रिज कार्टन दोहा देखि शुरु भएको रिताको बच्चासँग खेल्ने यात्रालाई अझै परिस्कृत गराउन अहिले रिता अर्लि चायल्ड डेभलपमेन्ट बिषयमा स्नातकोत्तर गरिरहेकी छन् । काठमाण्डौ युनिभर्सिटी अन्तर्गतको यो डिग्री सकाएपछि आफ्नो किड्स ह्याप्पि होमलाई अझै फरक ढंगले सन्चालन गर्ने , थिम वाइज क्लासहरु सेटअप गरेर लैजाने रिताको योजना छ ।
कुनै समय सामुहिक लगानीमा रहेको यो शिक्षालय अहिले पनि सबैको साथ सहयोग र मायाले हुर्किरहेको छ ।
शिक्षाको माध्यमबाट समाज विकासमा योगदान गर्ने रिता आफुलाई कमाई भन्दा पनि गुणस्तरीय शिक्षामा चिन्ता रहेको हामीले पायौँ । प्रिमियर ग्रुपकी डाइरेक्टर तथा वण्डरर्स ग्रुपकी समेत सन्चालन रहेकी रिताले विद्यालयमा आफ्नो पनि तलव रहेको बताउँछिन् । मलाई मन्टेश्वरी संचालन गरेर पैसा कमाउँ भन्ने छैन । ‘मैरो पनि तलव छ त्यसैबाट सामाजिक प्रतिष्ठा र आवश्यक पकेट खर्च गर्छु। ’ रिताले सुनाइन ।
_1720278409.jpg)
