इटहरीः नेपाली कविता, कथा, गीत, चलचित्रका स्क्रिप्टमा चलेको नाम हो उपेन्द्र सुब्बा । आफँैले लेखेको कबड्डी चलचित्रमा २ मिनेटको झाँक्री बाको रोल आएपछि सुब्बाको अभिनयमा पनि चर्चा रह्यो । खोलाको गीत र पुराना कविताहरू कविता सङ्ग्रह, लाटो पहाड कथा सङ्ग्रह, जीवन आखिर के हो र जस्ता चर्चित गीति एल्बम निकालेका सुब्बाले राम्रा राम्रा चलचित्र पनि लेखेका छन् ।
कबड्डी, कबड्डी कबड्डी, पुरानो डुङ्गा, त्यान्द्रो, देश खोज्दै जाँदा आदि फिल्मका स्क्रिप्ट लेखेका सुब्बाले कबड्डी चलचित्रबाट त उत्कृष्ट स्क्रिप्ट लेखनको अवार्ड पनि पाएका छन् ।
‘लाटो पहाड’ कथा सङ्ग्रहबाट उनले पद्मश्री पुरस्कार पाएका छन् । यस्ता पपुलर अनि पुरस्कृत भर्साटाइल व्यक्तित्व उपेन्द्र सुब्बा विगत केही दिनबाट इटहरी आसपासमा छन् । व्यक्तिगत कामको सिलसिलामा इटहरी आएका सुब्बाले आफ्नो कविता, कथा, चलचित्र, स्क्रिप्ट, गीत र अन्य थुप्रै विषयमा कुराकानी गरेका छन् ।
सुब्बासँग गरिएको लामो कुराकानीको सारांश उनकै शब्दमाः
म केही पनि होइन रै’छु त्यही भएर धेरैमा हात हालेँ
खासमा म केही पनि हैन रै’छु । कुनै एकमा विशेष दक्षता नभएकाले होला मैले यति धेरै क्षेत्रमा हात हालेको । कवितामै मेरो विशेष दक्षता भएको भए त्यतै अडिन्थे होला । कथा लेख्ने प्रयास गरेँ । भन्या जस्तो कथा लेख्न सकिनँ ।
परिवार पाल्न फिल्म स्क्रिप्ट, २० लाख उठ्न बाँकी
घर पाल्न सहज हुने लेखनको काम फिल्मको स्क्रिप्ट रै’छ । पैसा धेरै आउने हुनाले स्क्रिप्टमा लागेँ । लोभिएको त हैन परिवार चल्ने भएकाले मेरो परिवार फिल्म स्क्रिप्टमै ‘डिपेन्डेन्ट’ हुन थाले । ठूलो बजेटको फिल्म स्क्रिप्टको पैसा पनि राम्रो आउँछ ।
हालसम्म १२–१४ वटा लेखेँ । बन्न चैँ आधा मात्रै बने । पैसा आधा आएको छ । फिल्म फ्लोरमा गएपछि मात्रै पूरा दिने कुरा हुन्छ । पहिलो ड्राफ्ट लिएपछि दिने कुरा हुन्छ । यसरी २० लाख उठ्नै बाँकी छ ।
व्यक्तिगत मोह कवितामा, साथीले कथामा ताने
कवितमा मेरो मोह बढी भएको छ । कवितामा सानो प्रयासले नै नाम धेरै चल्यो । जे लेख्न चाहन्थेँ त्यो लेख्नै सकिनँ ।
कथामा आएँ २०६०÷६१ बाट । साथीहरूको जबरजस्तीले गर्दा कथा सङ्ग्रह आयो । तर मैले लेख्न खोजेजस्तो त आएन ।
कलेजमा पालाम बुझ्ने नभेटिएपछि गीत
कविता लेख्नु अगाडि गीत लेख्न थालँे । कलेज जानु अगाडि पालाम गाउँथे । कलेज गएपछि पालाम बुझ्ने भएनन् । त्यसपछि मेरो अभिव्यक्ति साँघुरो भयो । अनि गीत लेखँे । गीतमार्फत् अभिव्यक्ति दिएँ । १५–१६ वटा गीत लेखेर एल्बम बनाएँ । सानै हुँदा रेडियो नेपालबाट पुरस्कार पनि पाएँ । गीतमा सङ्गीत, भोकल रेकर्डिङ आदि कुरा थपिएपछि गीतकार हराउँदो रहेछ । पछि गीतमा मोह भङ्ग भयो । गीतमा साँघुरो महसुस भयो । पछि कवितामा आएँ ।
पैसा आउने विधा आख्यान नै हो, कवितामा पनि पैसा छ
पैसा कमाउन सक्ने त आख्यान नै हो । कविता सबैभन्दा गएको श्रवण मुकारुङको होला, नवराज पराजुलीको होला, मेरै होला । नवराज भाइले नेपाल, युके, अस्ट्रेलियामा कविता कन्सर्ट गर्दैछ । मैले पनि कोरिया, मलेसियामा गएर कविता भनेँ । यसो हेर्दा कविताले पनि धेरै पैसा दियो ।
पहिले झाँक्री भन्दा रिस उठ्थ्यो, अहिले खुशी लाग्छ
झाँक्रीबा भन्दा पहिलापहिला जिस्काए जस्तो लाथ्यो । पछिल्लो कालमा धेरै नराम्रो लागेन । धेरै ठाउँमा झाँक्रीले चिनायो । पोहोर साल सिजनमा रारा जाँदा सुत्ने ठाउँ भेटिनँ । त्यहाँ झाँक्री बा काम लाग्यो । बास पाइयो । अघिल्लो वर्षको दशंैमा यस्तो भएको थियो । कोरियामा कविता भन्न जाँदा कविता सुन्न भन्दा झाँक्री हेर्न आउनेहरू पनि थिए । कवितालाई पनि फाइदा गरेको हो ।
सिर्जनशील अराजकता आन्दोलनले वैचारिक प्रष्टता दियो
सिर्जनशील अराजकता आन्दोलनले मेरो लेखनमा मलाई वैचारिक रुपमा प्रष्ट बनायो । यसकै कारणले मैले हाम्रा समुदायका कुराहरू लेख्ने थालँे । हाम्रा कथाहरू हामीले नलेखे कसले लेख्ने भन्ने भयो । यसले नेपाली साहित्यलाई नै फाइदा ग¥यो भन्ने लाग्छ ।
उपेन्द्रबहादुर आङ्देम्बेबाट उपेन्द्र सुब्बा बनेको कथा
उपेन्द्रबहादुर आङ्देम्बे उनको वास्तविक नाम । तर उनी आफैंलाई आफ्नो नाम र थर दुवै लामो लाग्यो । फारम भर्दा त्यहाँ दिइएका कोठमा उनको नामै अटेन । पछि चिठी लेख्दा पठाउनेको नामले नै खाम भरिन थाल्यो, पाउनेको नाम लेख्न ठाउँ नै बाँकी रहेन । म त ठूलै अक्षरमा नाम लेख्ने । आफ्नो गाविस आङसराङ पनि लामै नाम थियो । अनि उपेन्द्रबहादुर सुब्बा लेख्न थालँे । २०४६ सालमा एसएलसी दिएँ । पछि राजनीतिक लहर आयो । काम गर्न चाहिँ विदेश जाने अनि नामचाहिँ बहादुर भन्ने कुरा ठीक लागेन । त्यही भएर उपेन्द्र सुब्बा राखेँ ।
प्राज्ञ बनाएर बनिने होइन, आफैं हुने कुरा हो
प्राज्ञ बनाएर हुने होइन । सरकारले बनाएका प्राज्ञहरू जागिर खान गएका र पार्टीका हुन् । म जीवनमा प्राज्ञ बन्दिनँ । म प्राज्ञिक टाइपको मान्छे होइन । भलाद्मी टाइपको गेटअप नै मन पर्दैन । मलाई भलाद्मी भएर बाँच्नै छैन ।
शाकाहारी हुन थालेपछि खानेकुराहरू धेरै भएको जानियो
शाकाहारी भएर मात्रै धेरै खान पाइयो । मासु खाँदा त केही मासु मात्रै हुने, भेराइटी नै नहुने । शाकाहारी भएपछि त यत्ति धेरै खानेकुराहरू र’छ । जङ्गलमै पनि धेरै रै’छ । साग नै धेरै प्रकारका रै’छन् । फलफूल त कत्ति कत्ति ।
मिसन आफ्नै फिल्म
अब आफ्नै फिल्म बनाउन लागि परेको छु । आफैँ स्क्रिप्ट लेख्ने हुनाले आफैँ फिल्म निर्माण गर्न खोज्दैछु ।
धरान बस्दा कवि देवान किराती ‘सानो घरेलु बैंक’
धरान बस्दा सजिलो थियो । कवि देवान किराती मेरो सानो घरेलु बंैक जस्तै । यसो माग्यो लग्यो । तर, मान्छेले सजिलोमा भन्दा अप्ठ्यारोमा बस्नु पर्दोरहेछ । सजिलो खोज्दा त बाउको घर छोड्नु हुँदैन ।
जीवनसँग गुनासो छैन, दुःख नि छैन
जीवनसँग गुनासा नि छैनन् । साथीहरूलाई सुनाउने कहानीहरू नि छैनन् । जस्तो हुन्छ त्यस्तै जिउने हो ।
प्रस्तुतिः विराट अनुपम
