अनुसा थापा
भोलि होली छ । रंगको पर्व होली हर्षोल्लासका साथ मनाउने प्रचलन छ । तर, पछिल्लो समय होली मनाउने नाममा समाजमा व्यापक बेतिथि देखिएको छ । जबरजस्ती अबिर लगाइदिने, छतमा बसेर पैदलयात्रीलाई लोला हिर्काउने, पानी खन्याइदिने, मोबिल दलिदिनेलगायतका अप्रिय कामहरु गर्न थालिएको छ ।
अर्काको घरमा छिरेरसमेत अबिर दलिदिन्छन् । देशको विभिन्न ठाउँमा होलीको कार्यक्रम आयोजना गरिन्छ । त्यस्ता कार्यक्रममा महिलामाथि दुर्व्यवहार हुने सम्भावना बढी हुन्छ र विगतका वर्षमा भएको पनि छ । रंग लगाउने भन्दै संवेदनशील अंगमा छुने गर्दछन् । सभ्य रुपमा खेलिनुपर्ने होली केही वर्षयता असभ्य भइदिएको छ ।
मादक पदार्थ सेवन गर्ने, होहल्ला गर्ने, जुवातास खेल्नेलगायतका कार्यले होलीमा प्राथमिकता पाएको छ । कतिपय छतबाट लडेर ज्यान गुमाएको घटनाहरु पनि छ । यही मौका छोपेर व्यापारीहरुको ठगीधन्दा शुरु भएको छ । एक सय रुपैयाँ पर्ने टि–सर्टलाई पाँच सयमा बेच्छन् ।
रंगको मूल्यमा पनि मनोमानी छ । छालालाई असर गर्न सक्ने रंगहरु बजारमा छ्याप्छ्याप्ती भेटिन्छ । तर, सरोकारवाला निकायले अनुगमनमा चासो देखाएको छैन् । उता, पिचकारी पनि मनलाग्दी भाउ राखेर बेचिरहेका छन्, व्यापारी । होली जमघटको पर्व हो । आफन्त, नातागोता एकै ठाउँमा भेला भएर होली मनाइन्छ ।
यद्यपि, त्यहाँपनि मादक पदार्थ सेवन गरिन्छ । उता, मादक पदार्थ र लागूपदार्थ सेवन गरेर सवारी चलाउनेहरु भोलि असंख्य हुन्छन् । बार्दली र छतमा बसेर पानी हान्दा कतिपय त्यहाँबाट लड्छन् । उनीहरु घाइते हुनुका साथै मृत्युसमेत हुन सक्छ । तर, यस्तो गम्भीर विषयलाई खेलाची बनाइएको छ ।
सरकारले सँधै घटना घटेपछि मात्र चासो देखाउँछ । जब घटना घटेर मान्छे मरिसकेको हुन्छ अनि मात्र प्रहरी पुग्छ । हरेक वर्ष घटना घट्छ, तैपनि सरकार सचेतना फैलाउँदैन् । गृह मन्त्रालयले होलीलाई व्यवस्थित, मर्यादित बनाउन ७७ जिल्लाका सिडियोलाई परिपत्र गरेको पाइँदैन् ।
अहिलेपनि धेरै सडकमा मागेर खाइरहेका छन् । अरुले दियो भने मात्र उनीहरुले खान पाउँछन् । आश्रममा बस्नेहरुले एक छाक मिठो खान पाएका छैनन् । कापी किताब नभएर धेरै बालबालिका स्कुल जान पाएका छैनन् । विडम्बना, नेपालीमा त्यो सोचाइ छैन् । जसरी हुन्छ, आफू रमाउनेमै नेपाली केन्द्रित छन् ।
अबिर, लोला, पिचकारी फजुल खर्च हुन् । यी सामान खरिद गर्नु पैसाको सत्यानाश गर्नुबाहेक केही होइन् । तर, नेपालीले त्यो कुरा बुझ्दैनन् । देशमा चौतर्फी मन्दी छ । बेरोजगारहरुलाई दुई छाक खान पनि समस्या छ । उपचार नपाएर धेरै छटपटाइरहेका छन् । फजुल खर्च गर्ने पैसाले आवश्यक परेकालाई सहयोग गर्ने हो भने कति धर्म हुन्छ !
आफू पनि बाँच्ने र अरु पनि नमर्नेतिर ध्यान दिनुपर्छ । तर, यसविषयमा कसैलाई चासो छैन् । किताबको ज्ञान लिएपनि व्यवहारिक ज्ञान नहुँदा यो अवस्था सिर्जना भएको छ । सरकारले जनतालाई मानवीयताको पाठ पढाउन सकेन् । अहिलेपनि धनीहरु विवाह वा अन्य कार्यक्रममा जाँदा होस्, गला र हातभरी सुन बेरेर हिँडेका हुन्छन् ।
केही वर्षअघि चाबहिलको सरस्वतीनगरमा एक व्यक्तिले सुनका लागि दिँउसै एक पसलेलाई मार्यो । गरिबले खान पाएका छैनन्, धनीहरु सुनको प्रचार गर्दै हिँडेका हुन्छन् । बुढापाकाले भन्छन्,‘आफ्नो थैलीको मुख कसेर बन्द गर्नू, अरुलाई दोष नदिनू ।’ यसको अर्थ आफ्नो सम्पत्तिको सुरक्षा आफैं गरौं भन्ने हो ।
सुनको गरगहना लगाएर होली खेल्न गइरहेका हुन्छन् । त्यो चोरी भयो भने कसलाई दोष दिने ? राज्यलाई ? राज्यले त सुनको गहना लगाएर होली खेल्न जाऊँ भनेको थिएन् । जनताहरु एकदम लापरवाही भए । खाडलमा नपरेपछि मात्र आँखा खुल्छ । लुट्ने, चोर्ने कार्य व्यापक बढेको छ, त्यसैले आफ्नो सम्पत्तिको सुरक्षा आफैंले गरौं ।
सरकारले पनि फजुल खर्च नगर, आवश्यक पर्नेलाई सहयोग गर भनेर सचेतना फैलाउनुपर्यो । हुन त सरकारलाई जनताको अवस्थाबारे थाहा नै छैन् । दैनिक ७० हजारको विदेशी पानी खाने प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीलाई जनता भोकै छन् कि टन्न छन् ? के थाहा ?
जनताले पनि त्यही सिको सिके । देश र अरुको विषयमा जनतालाई मतलब नै भएन् । जसरी हुन्छ, आफैं मिठो खाऊ, राम्रो लगाऊ । भोजभतेर लगाएर खाना डस्टबिनमा लगेर फाल्नेहरुलाई कसैलाई एक पेट खान दिनुपर्यो भने दाँतबाट पसिना आउँछ । कानुनले कसैलाई पनि इच्छाविपरीत अबिर लगाउन नपाइने र पानी खन्याउन नपाइने स्पष्ट उल्लेख छ ।
मादक पदार्थ सेवन गरेर सवारी साधन चलाउन पाइँदैन् । जुवातास खेल्न पनि कानुनले बन्देज गरेको छ । कानुन छ तर कसले टेर्ने ? कसले कार्यान्वयन गर्ने ? सरकार आफ्नै खेलमा रुमल्लिएको छ । कानुन त कागजको खोस्टो जस्तोमात्र भएको छ । कुनै पनि सामान उत्पादन मूल्यको २० प्रतिशतभन्दा बढी नाफा राखेर बेच्न पाइँदैन् ।
तर, व्यापारीहरुले एक सय रुपैयाँ पर्ने टि–सर्टलाई पाँच सयमा बेचिरहेका छन् । जबकि, बेच्नुपर्ने १२० रुपैयाँमा हो । अनि सरकार कहाँ छ यहाँ ? सरकारले कहिले जनतालाई राम्रो शिक्षा दिन सकेन् । हुन त प्रधानमन्त्री ओलीलाई के सही ? के गलत ? भन्ने थाहा छैन् । र्याप गीत गाउने र टिकटकरसँग भेटेर प्रधानमन्त्री ओली समय खेर फाल्छन् ।
जनता पनि टिकटकमै मस्तमगन छन् । जुवातास खेलेर दिन कटाउँछन् । अनि जनताको अवस्था के हुन्छ ? देश कुन बाटोमा जान्छ ? नेता पनि काम नगर्ने, जनता पनि । अनि देश विकास कसरी हुन्छ ? समाजमा बेतिथि बढ्दै गयो । प्रधानमन्त्रीजस्तो व्यक्तिले नै बेतिथिलाई हौसाए ।
देशमा धनी र गरिबको खाडल बढ्दै गएको छ । भ्रष्टाचार गरेर हुन्छ कि राजश्व छलेर ? धनी बन्नु छ । तर, सरकारलाई मतलब नै छैन् । सरकारले जनताको जनधनको सुरक्षा गर्नुपर्छ । धन जहाँ त्यही खर्च गर्ने होइन्, सदुपयोग हुनुपर्छ । जोसँग सम्पत्ति छ, उसैले समाजलाई भड्काउँछ ।
राज्य उनीहरुकै अगाडि निरीह छ । देशको कानुन सानालाई जस्तो मात्र भएको छ । सरकारले होलीलाई सार्वजनिक बिदा दिन्छ । तर, सार्वजनिक बिदा किन दिनुपर्यो ? वर्षभरी सार्वजनिक बिदा दिएको छ अनि देश पछाडि परेको पर्यै छ । काम नगर्ने, बिदा मात्रै मनाइराख्ने ।
अन्य देशले रातदिन नभनिकन काम गरेका छन् र विकास भएको छ । तर, हामीकहाँ जतिबेला पनि बिदा मात्र दिइन्छ । नेपालीहरु कतिसम्म मानवताविहिन छन् कि के भन्ने । अघिपछि पानी तिर्खा लाग्यो, अलिकति दिनुस् न भन्दा दिँदैनन् । भोलिचाँहि छतमा बसेर बाल्टिनभर पानी खनाइन्छ ।
अरुलाई दुःख दिएर कहीँ रमाइलो हुन्छ ? कोही अस्पताल हिँडेको हुन सक्छन् । कोही जरुरी काममा जान लागेका हुन्छन् । उनीहरुले पानी खन्याइँदा हतारमा भएको मान्छेको के अवस्था हुन्छ ? त्यसैले नेपालीले आफ्नो आचरणमा सुधार गर्न निकै आवश्यक छ । अरुको सुःख दिएर रमाउने व्यक्ति नै महान् हुन्छन् ।
होली मनाउने नाममा कसैको ज्यान नजाओस् । भोलि मादक पदार्थ सेवन गरेर सवारी चलाउने यत्तिकै हुन्छन् । ट्राफिक प्रहरीले कडाइका साथ अनुगमन गरुन् । नत्र धेरै अप्रिय घटना घट्न सक्छ । होलीको चाड निराशमा बद्लिन बेर लाग्दैन् ।
