इटहरीः प्रेमिकाले पठाउने एउटा चिट्ठीको निम्ति महिनौंसम्म पर्खेर बस्नसक्ने प्रेमी आजभोलि दुई सेकेन्ड मेसेजको रिप्लाई ढिलो हुँदा सम्बन्धलाई ‘ब्रेकअप’ गर्न तम्सिन्छ । हामी यस्तो युगलाई झेलिरहेछौ । प्रविधिले हामीलाई यतिसम्म असामाजिक बनाएको छ कि, आजभोलि मलामी जाने मानिसहरू भन्दा फेसबुकमा श्रद्धाञ्जली प्रकट गर्नेहरु ज्यादा भेटिन्छन् । एक चौध बर्षिय युवतीलाई गाउँघरमा कसको निधन भयो ? कसको विवाह भयो ? केही थाहा छैन् तर सामाजिक संजालमा अहिले के कुरा ‘भाइरल’ भइरहेको छ, त्यसबारे उसले सप्रसंङ्ग व्याख्या गर्न सक्छे । फेरि सबैभन्दा दुःखद कुरा चाहिँ संजालमा नकारात्मक विषय मात्र भाइरल हुने गर्छ । कसैले कसैलाई गाली गरेको, कसैको सम्बन्ध बिच्छेद भएको, ससुरा बुहारी कान्ड र अश्लील गीतहरु भाइरल हुने कन्टेन्टको टप लिस्टमा छन् । यसबाट त्यो कलिलो बालमष्तिकमा के प्रभाव पर्ला ? यसले समाजलाई कुन दिशातर्फ लैजान्छ ? यी संवेदनशील प्रश्न हुन् ।

आजको युगमा संजालबाट अलग भएर रहन पनि गाह्रो छ । प्रत्येक दुई दिनमा फरकफरक विषय भाइरल हुन्छन् । दुई दिन मात्र संजालमा सक्रिय हुन नसक्ने व्यक्ति ुअसामाजिकु हुन्छ । उसले धेरै कुरा गुमाइहाल्छ । एक अध्ययन भन्छ, औसत नेपालीको एक तिहाईभन्दा ज्यादा समय सामाजिक संजालमा बित्ने गर्दछ । युट्युबको बजार ‘ससुरा बुहारी काण्ड, छाडा दोहोरी, सौता काण्ड, पुण्य गौतमको सनसनीपूर्ण खुलासा’यस्तै कन्टेन्टले खचाखच भएको छ । फेसबुकतिर कथित सामाजिक अभियन्ता ज्ञानेन्द्र शाही, ज्वाला संग्रौला, जेरी ताम्राकार इत्यादिको समाजसेवाले रंगिन्छ । टिकटक त सधैजसो ‘ट्याप–ट्याप’ वाला लाइभ र कलाकारहरुको चस्मा मागेकै भिडियो सामाग्रीले थामीनसक्नु छ ।
पुर्व मिस नेपाल श्रीखंला खतिवडाले भनेको सम्झिन्छु, ‘जीवन संघर्ष र समाजसँग प्रत्यक्ष असर राख्ने विषयमा राम्रो बोलेको भिडियोमा कत्तिपनि भ्युज गएको हुँदैन तर मैले शाहरुख खानलाई मन पराउने कुरा र त्यस्तै खाले विषयमा बोलेको भिडियो चाहिँ मिलियन भ्युज गइराखेको हुन्छ ।’
पछिल्लो केहि समययता आफूलाई ‘र्यापर’बताउँने एक युवती भाइरल भईन् शिलु पोखरेल । शिलु पोखरेल संजालमा शिलु दिदीको उपमाले ट्रोल र मिममा धेरै समय छाइरहिन् । त्यसको एउटा आधार थियोे, उनको थानकोटवाला डायलग । त्यहाँ उनले भनेकी थिईन्, ‘मलाई मन पराउने केटाहरुको लाइन थानकोटदेखि बानेश्वरसम्म छ ।’ त्यसपछि युट्युबमा प्रशारण भएको रियालिटी शो भनिने ुब्लाइन्ड डेटु बाट उनी र उनको शो यसरी चल्यो कि मानौं हुरीबतास एकैपटक आएको होस् । तर उनै शिलु दिदीलाई त्यो तहको चर्चामा पुर्याउने दर्शकले मीरा राईलाई चिन्दैन् ।
शिलु पोखरेललाई एकैपटक चर्चाको शिखरमा पुर्याइदिने दर्शकले मीरा राईलाई नचिन्नुभित्र गहिरो सन्देश लुकेको छ । हामी ब्लाइन्ड डेटकी शिलु पोखरेललाई चिन्छौ । किनकि उनी ुकथितु ब्लाइन्ड डेटमार्फत आफ्नो पार्टनरलाई गाली गर्छिन्, अश्लील बोल्छिन्, पार्टनरलाई होच्याउछिन्, महिला सहिष्णुताप्रति अपाच्य कुरा गर्छिन् । र, यसैमा रोमाञ्चित हुने हामीहरू शिलु पोखरेल प्रवृत्तिलाई चर्चाको शिखरमा पुर्याइदिन्छौ ।
तर हामी मीरा राईलाई जान्देनौं । किनकि मीरा गरीब परिवारमा जन्मिएर साथीहरूको लहलहैमा उनी १५ वर्षकै उमेरमा माओवादी लडाकु बनिन् । माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आइसकेपछि मीरा अयोग्य लडाकूको सूचीमा परिन् । त्यसपछि खेलकुद लागिन् । मीराले २०१५ फ्रान्समा भएको एकल माउण्ट ब्लान्क अल्ट्रा म्याराथनमा स्वर्ण पदक, २०१५ मा हङकङमा भएको स्काई रनिङ एशियन च्याम्पियनसिपमा स्वर्ण पदक, २०१७ मा बेलायतमा सम्पन्न बेन नेभिस अल्ट्रा दौडमा स्वर्णलगायत दर्जनौँ पदक जित्न सफल भइसकेकी छिन् ।
नेशनल जोग्राफीका अनुसार उनी विश्वका दश असाधारण साहसिक सफलता प्राप्त गर्ने साहसीहरुको सूचिमा उनी अनलाईन भोटिङमार्फत पहिलो भएकी हुन् ।
नेपाली अल्ट्रा धाविका मीरा राई ‘एशियन गेम चेञ्जर अवार्ड’ बाट सम्मानित भइसकेकी छन् भने टेलिभिजन च्यानल नेशनल ज्योग्राफिकको शाहसिक वर्ष व्यक्तिको उपाधी नेपाली धावक मिरा राईले जितेकी छिन् । यस्ता थुप्रै किर्तिमानी, सम्मान तथा पुरस्कार उनको पोल्टामा सुरक्षित भएका छन् ।
हामी डा। गोबिन्द केसीको चर्चा गर्देनौं । किनकि उनी मेडिकल क्षेत्रमा भइरहेको ब्रह्मलुट र मेडिकल शिक्षा सुधारको माग राखेर पटकपटक अनसन बस्छन् ।
हाम्रो सामाजिक संजालमा धीरज राईले कहिल्यै स्थान पाउँदैनन् । किनकी उनी भारत लगायतका केहि देशहरुले ुगौतम बुद्ध भारतमा जन्मिएका हुन्ु भन्दै गर्दा ुबुद्ध वाज बर्न इन नेपालु अभियान सार्थक गर्न लागीपरेका छन् । वास्तवमै धेरै नेपालीहरुको आमा बनेकी अनुराधा कोइरालाको कामलाई हौसलाका निम्ति एक शब्द खर्च गर्न हाम्रो संजालले कहिल्यै पाएन । स्रिष्टी केसी, झमककुमारी घिमिरेहरुको बारेमा हामीले किन लेखेनौं ? किनकि उनीहरूले धेरैलाई प्रेरणा दिएका छन् । शारीरिक बनावटलाई खुल्ला चुनौती दिएर जीवनलाई फूलसरी फूलाएका छन् । महाबिर पुन जो आफू चप्पल लगाएर हिड्छन् तर नेपाल र नेपालीको सुख र सौहार्दको लागि दिनरात खटिरहेका छन् । उनको लागि सामाजिक संजालले स्थान पाएको देखिएन ।
यसको अर्थ हो, हामीले प्रयोग गरिरहेको संजाल खाली नकारात्मकतातर्फ धकेलिइरहेछ । हाम्रो मानसिकताले समाज र राष्ट्रको हितका निम्ति असल काम गर्ने व्यक्तिलाई हौसलाका एक शब्द खर्च गर्नसमेत हिच्किच्याउँछ । बल्की ज्ञानेन्द्र शाहीलाई ठगसेवालाई देवत्वकरण गर्नमा हाम्रो समय र प्रबिधिको लगानी भइरहेको हुन्छ । यसले गर्दा समाज कुन दिशामा धकेलिने हो ? त्यो अनुमान गर्दासमेत कहाली लाग्छ ।